Kizikoslu Eudoxus - Vikipedi

Kizikoslu Eudoxus (/ˈjuːdəksəs/; Grekçe: Εὔδοξος ὁ Κυζικηνός, Eúdoxos ho Kyzikēnós; fl. MÖ 130), Mısır'daki Helenistik Ptolemaios hanedanının kralı VIII. Ptolemaios için Umman Denizi'ni keşfeden Yunan denizci.

Daha sonra Strabon'un Coğrafya'sında belirtildiği üzere Poseidonius'a göre,^[1] Hint Okyanusu'nun muson rüzgar sistemi boyunca ilk kez MÖ 118 veya 116'da Kizikoslu Eudoxus tarafından yelken açılmıştır. Poseidonius, Hindistan'dan gelen kazazede bir denizcinin Kızıldeniz'de kurtarıldığını ve İskenderiye'deki VIII. Ptolemaios'a götürüldüğünü söyledi. Adı açıklanmayan Hint, Yunan denizcilere Hindistan'a kadar rehberlik etmeyi teklif etti. Ptolemaios, Mısır'dan Hindistan'a iki sefer yapan Kizikoslu Eudoxus'u atadı. İlki MÖ 118'de Hint denizci tarafından yönlendirildi. Eudoxus'un aromatik maddeler ve değerli taşlarla dolu bir kargoyla dönmesinin ardından MÖ 116'da ikinci bir yolculuğa çıkıldı. Eudoxus ikinci yolculuğunu rehbersiz olarak gerçekleştirdi.

Coğrafya adlı yapıtı anlatının günümüze ulaşan ana kaynağı olan Strabo, bunun doğruluğu konusunda kuşkucuydu. Modern bilim onu nispeten güvenilir bulma eğilimindedir. MÖ 2. yüzyılda Yunan ve Hint gemileri ticaret yapmak için Aden (Yunanlılar tarafından Eudaemon olarak anılır) gibi Arap limanlarında buluştu. Aden'in ötesine yelken açma girişimleri nadirdi, cesaret kırıcıydı ve kıyıyı kucaklayan uzun ve zahmetli bir yolculuk gerektiriyordu. Gezginler uzun zamandır muson rüzgarlarının farkındaydı. Hint gemileri onları Arabistan'a gitmek için kullandı, ancak henüz hiçbir Yunan gemisi bunu yapmamıştı. Yunanlılar için Hint bir dümencinin uzmanlığını kazanmak, Arap limanlarını atlatmak ve Hindistan'la doğrudan ticari bağlantılar kurmak anlamına geliyordu. Poseidonius'un, Eudoxus'a muson rüzgarları hakkında ders veren, kaza geçiren Hint bir dümenciyle ilgili anlattığı hikaye doğru olsun ya da olmasın, Yunan gemileri aslında çok geçmeden Hindistan'a gitmek için muson rüzgarlarını kullanmaya başladı. MÖ 50'ye gelindiğinde Kızıldeniz'den Hint Okyanusu'na giden Yunan ve Roma gemilerinin sayısında belirgin bir artış vardı.^[2]

Başka bir Yunan denizci olan Hippalus'un bazen Avrupa'ya Hindistan'a giden muson rüzgarı rotası konseptini tanıttığı kabul edilir. Bazen Eudoxus'un keşif gezilerinin bir parçası olduğu varsayılır.^[3]

Eudoxus Hindistan'a yaptığı ikinci yolculuktan dönerken rüzgar onu Aden Körfezi'nin güneyine ve Afrika kıyılarından belli bir mesafe aşağı gitmeye zorladı. Doğu Afrika kıyılarında bir yerde bir geminin kalıntılarını buldu. Görünümü ve yerlilerin anlattığı hikaye nedeniyle Eudoxus, geminin Romalı Hispania Baetica'daki Gades'ten (daha sonra Cádiz) geldiği ve Afrika çevresinde güneye doğru yelken açtığı sonucuna vardı. Bu, ona Afrika'nın çevresini dolaşmaya teşebbüs etmesini esinledi. Keşif gezisini kendi hesabına düzenleyerek Gades'ten yola çıktı ve Afrika kıyılarında çalışmaya başladı. Ancak zorluklar çok büyüktü ve Mısır'a dönmek zorunda kaldı.^[4]

Bu başarısızlıktan ardından tekrar Afrika'nın çevresini dolaşmak için yola çıktı. Nihai kaderi bilinmiyor. Her ne kadar Plinius gibi bazıları Eudoxus'un amacına ulaştığını iddia etse de, en olası sonuç onun yolculuk sırasında öldüğü yönündedir.^[5]

Eudoxus (adının Yunanca yazılışı Eudoxos), L. Sprague de Camp'in tarihi romanı Altın Rüzgar'ın anlatıcısıdır.