Konrad Zuse - Vikipedi

Konrad Zuse
Doğum22 Haziran 1910(1910-06-22)
Berlin, Prusya, Alman İmparatorluğu
Ölüm18 Aralık 1995 (85 yaşında)
Hünfeld, Hessen, Almanya
MilliyetAlman
MeslekBilgisayar bilimi
Bilgisayar mühendisliği
İmza

Konrad Ernst Otto Zuse (22 Haziran 1910, Berlin - 18 Kasım 1995 Hünfeld), Alman inşaat mühendisi, mucit ve iş insanıdır. 1936 yılında Z1 adlı programlanabilir bilgisayarı geliştirmiştir.

Z1 ve sonra Z3'ler dünyada ilk sayısal, hafızalı, programlanabilen Turing uyumlu bilgisayarlar olup kendisi ilk modern anlamda bilgisayarın mucidi olarak uluslararası çapta üne kavuşmuştur.[1][2][3][4][5][6]

Zuse, ilk işlem kontrolü bilgisayarı olan S2 hesaplama makinesinin icadında yer almıştır. 1941'de dünyanın ilk bilgisayar firmalarından birini kurmuş ve ilk ticari bilgisayar olan Z4'ü üretmiştir. 1943[7] ve 1945[8] yılları arasında ilk yüksek seviye programlama dili olan Plankalkül'ü tasarladı. 1969'da Zuse, dijital fizik konseptini Rechnender Raum (Uzayı Hesaplamak) isimli kitabında ortaya attı.[9][10][11]

Çoğu çalışması ailesi ve ticari yollarla finanse edildi, ancak 1939'dan sonra Nazi Almanyası hükûmetinden fon almaya başladı. Savaş sırasında Z3 ve Z4'ler, V1 ve V2 roketlerin balistik hesaplarında kullanıldı.[12] II. Dünya Savaşı nedeniyle Zuse'nin çalışmaları Birleşik Krallık ve ABD'de pek duyulmadı.

İlk yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Konrad Zuse 22 Haziran 1910 tarihinde Berlin'de doğmuştur.[13] 1912'de babasının kâtiplik işi için ailesiyle beraber günümüzde Polonya sınırları içinde olan Doğu Prusya'nın Braunsberg kasabasına yerleşmiştir. Zuse Braunsberg'de Collegium Hosianum'da eğitim görmüş, ardından 1923'te ailesiyle Hoyerswerda'ya yerleşmeleri sonucu Abitur'unu 1928 yılında oradaki bir lisede tamamlamıştır.

Abitur'u geçtikten sonra Zuse Berlin Teknik Üniversitesi'ne kaydoldu ve mühendislik ile mimarlık okudu ancak ikisini de sıkıcı buldu. Zuse sonrasında sivil mühendislik alanına kaydoldu ve 1935'te mezun oldu.[13]

Kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üniversiteden mezun olduktan sonra Zuse Ford'da çalıştı.[14] İşe tasarım mühendisi olarak Schönefeld'deki Henschel Uçak Fabrikası'nda başladı. Yaptığı iş çoğu rutin hesaplamayı elle yapmayı gerektiriyordu ve bu durum Zuse'nin bu hesapların bir makineye yaptırabileceği üzerine kafa yormasına yol açtı.

1935'te Zuse ailesinin evinde bilgisayar tasarlamaya başladı. 1936'da aile evinde ilk bilgisayar denemesi Z1'in ilk prototipini üretti. Z1, ikili sistem tabanlı kayan nokta aritmetiği yapabilen, kısıtlı şekilde programlanabilen ve 35 mm'lik filmlerden veri okutulabilen mekanik bir hesap makinesiydi.[14]

Berlin'de bulunan Alman Teknoloji Müzesi'ndeki Zuse Z1 kopyası

1937'de Zuse, von Neumann mimarisini andıran 2 patent yolladı. 1938'de 30.000 parçadan oluşan ve yetersiz mekanik hassasiyet nedeniyle iyi çalışmayan Z1'i resmen tamamladı. 30 Ocak 1944'te Z1 ve orijinal taslakları Berlin Muharebesi'ndeki RAF hava saldırıları sonucu yok oldu.[15](s426)

Zuse çalışmalarını tamamen kendi başına döneminin önde gelen bilgisayar bilimcileri ve matematikçilerinden bağımsız olarak yürüttü. 1936 ve 1945 arasında entelektüel olarak neredeyse tamamen kendi başınaydı.[16]

1939–1945

[değiştir | kaynağı değiştir]
Zuse'nin çalışmalarını anan, Berlin'deki eski evinin yıkıntısı üstüne konan plak

1939'da Zuse orduya çağırıldı ve Z2'yi yapmakla görevlendirildi.[12] Eylül 1940'da Zuse Z2'yi Alman Havacılık Deney Enstitüsü uzmanlarına tanıttı.[15](s424) Z2, Z1'in telefon röleleriyle güncellenmiş haliydi.

1940'da Alman hükûmeti, Zuse ve firmasını Almanca: Aerodynamische Versuchsanstalt (AAE, Aerodinamik Araştırma Enstitüsü, Alman Havacılık Araştırma Enstitüsü öncülü) aracılığıyla fonladı. AAE, Zuse'nin bilgisayarını kanatlı bomba üretimi için kullanmak istiyordu.[17] Zuse, radyo kontrollü uçan bombaları kontrol edebilen S1 ve S2 hesap makinelerini icat etti. S2, program ile kontrol edilen gömülü bir analog dijital dönüştürücüye sahipti. S2 bu sebeple ilk işlem kontrollü bilgisayar olarak kabul edilmektedir.[18](s75)

1941'de Zuse, makinelerini üretime sokmak için aile evinin önündeki bir atölyeyi kiraladı ve Zuse Aparat İnşa (Almanca: Zuse Apparatebau) isimli bir şirket kurdu.[15](ss418, 425)[19]

1941'de basit Z2 makinesini güncelleyerek Z3'ü tasarladı. 12 Mayıs 1941'de Zuse, atölyesinde ürettiği Z3'ü kamuoyuna tanıttı.[15](s425)[20] Z3, ikili sistem tabanlı, 22-bit'lik kayan nokta aritmetiği yapabilen, döngüler ile programlanabilen ancak koşullu atlama içermeyen, telefon rölesi bazlı hafıza ve hesap üniteleri içeren elektromekanik bir hesap makinesiydi. Makinede kullanılan telefon röleleri yedek parçacılardan temin edilmişti. Koşullu atlama özelliğine sahip olmamasına karşın Z3, Turing uyumlu bir makine olduğundan bilgisayar olarak nitelendirilir. Ancak Zuse'nin Z3'ü tasarladığı dönem Turing uyumluluğundan haberi yoktu ve bilgisayarın Turing kapasitesi ancak 1998'de gösterildi.

Z3, tarihin ilk tamamen çalışan elektromekanik bilgisayarı, hesaplamalarını otomatik hale getirmek isteyen Alman hükûmeti destekli DVL tarafından %50 oranında fonlanmıştı. Zuse'nin proje ortağı Helmut Schreyer tam destek için hükûmete talepte bulunsa da proje "stratejik olarak önemsiz" görüldüğünden bu talep reddedilmiştir.[21]

Bad Hersfeld'de bulunan Zuse heykeli

1937'de Schreyer Zuse'ye mantıksal kapı olarak vakum tüpü kullanmayı önermiş ancak o dönem Zuse bunun çılgınca olduğunu düşünmüştür. Zuse'nin atölyesi 1943'te Berlin'in bombalanması sırasında Z3 ile birlikte, aile evi ise 1944'teki bombalamalarda Z1 ve Z2 ile birlikte yok olmuştur. Ancak Zuse'nin üstünde çalıştığı Z4 bilgisayarı bombalamalardan tek parça olarak kurtarılabilmiştir.[15](s428)

3 Şubat 1945'te hava saldırıları Luisenstadt ve komşu mahallelere ağır hasar vermiştir.[22] Bu gelişme Zuse'nin çalışmalarını durdurmak zorunda kalmasına sebep olmuştur. 14 Şubat'ta yarı bitmiş, telefon röle-bazlı Z4 bilgisayar toplanıp Berlin'e götürülmüş ve 2 hafta sonra Göttingen'e varmıştır.[15](s428)

Bu makineler, Alman ordusunun 1941 ile 1945 yılları arası modern seyir füzelerinin öncülü olan Henschel Werke Hs 293 ile Hs 294 güdümlü füzelerinin geliştirilmesine katkı sağlamıştır.[18](s75)[23][24] S1'in devre tasarımı, Zuse'nin Z11 bilgisayarının öncülüydü.[18](s75) Zuse bu makinelerin Almanya'ya taarruza geçen Sovyet askerleri tarafından el konulduğuna inanmaktaydı.[18](s75)

Z4 bilgisayarı üzerinde çalışırken Zuse makine dilinde programlamanın zor olduğunu fark etti ve bunun üzerine bir doktora tezi yazdı. Yazdığı tez, ilk üst seviye programlama dili "Plan Kalkülüs" (Almanca: Plankalkül) ve ilk gerçek bilgisayar satranç motoru gibi döneminin ötesinde araştırma ve incelemeler içeriyordu.[25]

1945-1995

[değiştir | kaynağı değiştir]

1945 Luisenstadt bombardımanından sonra Zuse, Berlin'den kırsal Allgäu'ya taşındı.[26] İşgal altındaki Almanya'daki kıtlık nedeniyle Zuse bilgisayar tasarlayamıyordu.

Zuse dünyanın ilk bilgisayar şirketi olarak kabul edilen Zuse-Hopferau Mühendislik Ofisi'ni (Almanca: Zuse-Ingenieurbüro Hopferau) kurdu. Şirket 1946'da ETH Zürih desteğiyle üniversite çevresi ve IBM'den sermaye buldu.[27]

Alman bilgisayar bilimi öncülerinden Heinz Billing'e göre 1947'de Alan Turing ile Konrad Zuse Göttingen'de buluştu.[28] Buluşma konferans gibiydi. Buluşmada İngiltere'den Womersley, Turing, Porter; Almanya'dan Zuse, Walther ve Billing vardı.

Zuse, Z4'ün yapımına ancak 1949'da devam edebildi. 1949 yılında bilgisayarı ETH Zürih'den matematikçi Eduard Stiefel'e gösterdi.[29]

Zuse'nin Neukirchen'deki eski atölyesi, 2010

Kasım 1949'da Zuse, Almanya'nın Haunetal-Neukirchen bölgesinde yine Zuse KG isminde bir şirket kurdu. 1957'de şirketin ana ofisi Bad Hersfeld'e taşındı. Z4 Temmuz 1950'de tamamlandı ve ETH Zürih'e götürüldü.[14] Bu dönem Z4, Orta Avrupa'nın tek işlevsel dijital bilgisayarı[30] ve düzgün çalışmayan BINAC'den sonra dünyanın ilk ikinci satılan bilgisayarıydı. Zuse KG'nin Z43'e kadar olan bilgisayar modellerinin hepsi bizzat Konrad Zuse ile şirketi tarafından tasarlandı ve üretildi.[31] Bu bilgisayarlardan kayda değer olanlardan birisi optik endüstrisine ve üniversitelere satılan Z11 ve manyetik depolamaya sahip ilk bilgisayar olan Z22'dir.[32]

Donanım alanında çalışma yapmaya ara veren Zuse, Plankalkül isimli yazılım dili üzerine çalışmaya devam etti ve tezinin parçalarını 1948 ve 1959 arası kamuoyuyla paylaşmaya başladı. Ancak tezin tamamı 1972'ye kadar yayınlanmadı.[25] Zuse, tezini doktora başvurusu olarak Augsburg Üniversitesi'ne yolladı ancak tez Zuse'nin 400 mark tutarında kayıt ücretini ödemeyi unutması sonucu reddedildi. Reddediliş Zuse'yi yıldırmadı.[33]

Plankalkül, ALGOL 58 isimli başka bir yazılım dilinin tasarımına ilham verdi ama dil ancak Joachim Hohmann'ın 1975'teki teziyle hayata geçirildi.[34][35] ALGOL dilinin mucitlerinden Heinz Rutishauser, Plankalkül ile ilgili bir yazısında "İlk algoritmik dil tasarımı 1948'de K. Zuse tarafından ortaya konmuştur. Zuse'nin gösterimi çok genel olmasına karşın tasarımı hak ettiği ilgiyi görememiştir." ifadelerini kullanmıştır. Plankalkül, 1998 ile 2000 yılları arasında Berlin Özgür Üniversitesi tarafından güncellenmiştir. Donald Knuth bir düşünce deneyinde "Ya (İkinci Dünya Savaşı sırasında) bombalama gerçekleşmeseydi ve (Zuse'nin) doktora tezi planlandığı gibi yayınlansaydı?" sorusunu yöneltmiştir.[25]

Z64 Graphomat çizici
Z64 Graphomat çizici

1956'da Zuse yüksek çözünürlüklü bir çizici cihaz üzerine çalışmaya başladı. Cihaz, 1961 Hanover Fuarı'nda sergilendi[36] ve Frieder Nake'nin öncü bilgisayar sanat çalışmaları sayesinde teknoloji çevrelerinin dışında da bilinirlik kazandı.[37] Zuse ayrıca ZUSE Z90 ve ZUSE Z9004 isimli iki çizici daha tasarlamıştır.[36]

Özel hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hünfeld, Hesse'deki Zuse anıtı

Konrad Zuse, Haziran 1945'te Gisela Brandes ile evlendi. Beş çocuklarından ilki olan Horst, Kasım 1945'te dünyaya geldi.

Zuse, Nazi Partisi'ne hiçbir zaman üyelikte bulunmamasına karşın Nazi savaş gayretine sağladığı katkılar hakkında görüş bildirmemiştir. Sonraları modern zamanda mühendis ve bilim insanlarının çalışmalarına devam edebilmek için şeytanla pazarlık yapmaları gerektiğini öne sümrüştür.[38]

Zuse emekli olduktan sonra ressamlığa merak sardı.[39] Eserlerinde "Kuno [von und zu] See" rumuzunu kullanmıştır.

Zuse ateistti.[18](ss12–13)[40]

Zuse 18 Aralık 1995'te Hünfeld, Hesse'de kalp yetmezliği sebebiyle öldü.[41]

Tanınma ve ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Zuse'ye çalışmaları için bir grup ödül verilmiştir:

Berlin Zuse Enstitüsü onun ismini taşımaktadır.

Gesellschaft für Informatik'in (Alman Bilişim Derneği) yıllık olarak verdiği Konrad Zuse Madalyası ve Zentralverband des Deutschen Baugewerbes'ün (Alman İnşat Merkezi Derneği) aynı isimdeki madalyası onun ismini taşımaktadır.

Z3 ve Z4 bilgisayarlarının kopyaları Deutsches Museum'da sergilenmektedir. Berlin'deki Deutsches Technikmuseum, tamamen Zuse'ye adanmış ve Z1'in bir kopyası dahil olmak üzere tasarladığı 20 makine ile çizdiği resimleri sergileyen bir bölüme sahiptir.

Zuse'nin doğumunun 100. yıldönümünde sergiler, açık dersler ve çalıştaylar düzenlenmiştir.[45][46]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Konrad Zuse's Legacy:The Architecture of the Z1 and Z3 16 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Raúl Rojas ed-thelen.org, accessed 12 May 2021
  2. ^ [1] www.inf.fu-berlin.de [2] 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. citeseerx.ist.psu.edu Raúl Rojas: How to make Zuse's Z3 a universal computer, accessed 12 May 2021.
  3. ^ RTD Net 22 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "From various sides Konrad Zuse was awarded with the title "Inventor of the computer"."
  4. ^ "The first programmable, digital computer". 31 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Z like Zuse: German inventor of the computer". 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ About.com 1 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "Konrad Zuse earned the semiofficial title of 'inventor of the modern computer'"
  7. ^ Inception of a universal theory of computation with special consideration of the propositional calculus and its application to relay circuits (Zuse, Konrad, (1943) "Ansätze einer Theorie des allgemeinen Rechnens unter besonderer Berücksichtigung des Aussagenkalküls und dessen Anwendung auf Relaisschaltungen"), unpublished manuscript, Zuse Papers 045/018.
  8. ^ "Der Plankalkül" (PDF). 10 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  9. ^ Zuse, Konrad (1967). "Rechnender Raum" (PDF). Elektronische Datenverarbeitung (Almanca). Bad Hersfeld, Germany. 8: 336-344. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.  (9 pages)
  10. ^ Zuse, Konrad (1969). Rechnender Raum [Calculating Space]. Schriften zur Datenverarbeitung (Almanca). 1. Braunschweig, Germany: Friedrich Vieweg & Sohn. ISBN 3-528-09609-8.  (70+4 pages)
  11. ^ Zuse, Konrad (February 1970). "Calculating Space - Translation of: Rechnender Raum" (PDF). MIT Technical Translation. Aztec School of Languages, Inc. tarafından çevrildi. Cambridge, Massachusetts, USA: Massachusetts Institute of Technology. AZT-70-164-GEMIT (Project MAC). 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Mart 2020.  (98 pages); Zuse, Konrad (2012). "Konrad Zuse's Rechnender Raum (Calculating Space)" (PDF). German, Adrian; Zenil, Hector (Ed.). A Computable Universe: Understanding & Exploring Nature as Computation (İngilizce) (re-edition in LaTeX with permission of MIT and Zuse's family bas.). World Scientific. 21 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.  (69 pages)
  12. ^ a b "Weapons Grade: How Modern Warfare Gave Birth To Our High-Tech World", David Hambling. Carroll & Graf Publishers, 2006. 0-7867-1769-6, 978-0-7867-1769-9. Retrieved 14 March 2010.
  13. ^ a b Schofield, Jack (20 Aralık 1995). "Konrad Zuse: First on the digital track". The Guardian. s. 13. 
  14. ^ a b c Talk given by Horst Zuse to the Computer Conservation Society at the Science Museum (London) on 18 November 2010
  15. ^ a b c d e f Spode, Hasso (1994). Engel, Helmut; Jersch-Wenzel, Stefi; Treue, Wilhelm (Ed.). Der Computer – eine Erfindung aus Kreuzberg, Methfesselstraße 10/Oranienstraße 6. Geschichtslandschaft Berlin: Orte und Ereignisse (5 volumes) (Almanca). 5: Kreuzberg. Berlin, Germany: Nicolai. ss. 418-429. ISBN 3-87584-474-2. 
  16. ^ "Konrad Zuse" 29 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Gap System. Retrieved 14 March 2010.
  17. ^ "Mathematicians during the Third Reich and World War II" 1 Ekim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Technical University of Munich. Retrieved 14 March 2010.
  18. ^ a b c d e Zuse, Konrad (1993). Wössner, Hans (Ed.). The Computer, My Life. Berlin/Heidelberg, Germany: Springer-Verlag. ss. 12-13, 75. ISBN 978-3-540-56453-9. The only problem was that the progressive spirit at our school did not always correspond to my parents' ideas. This was particularly true for religious instruction, which now and again seemed even to us pupils to be rather too enlightened. After the 'Abitur' my parents wanted to go to communion with me; it was a terrible disappointment to them when I wouldn't go. They had lived under the illusion that I was a good student when it came to religion, too, which wasn't the case. […] I remember a poem presented by a student, which made a great impression on me. The essence of the poem read, "Basically, you are always alone". I have forgotten the name of the poet, but have often experienced the truth of these words in later life. 
  19. ^ Lippe, Wolfram-M. "Kapitel 14: Die ersten programmierbaren Rechner" [Chapter 14: The First Programmable Computer]. Die Geschichte der Rechenautomaten [The History of Computing Machines]. 3 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2010. 
  20. ^ Kathrin Chod, Herbert Schwenk and Hainer Weißpflug, Berliner Bezirkslexikon: Friedrichshain-Kreuzberg, Berlin: Haude & Spener / Edition Luisenstadt, 2003, p. 52. 3-7759-0474-3.
  21. ^ St. Amant, Kirk; Still, Brian. Handbook of research on open source software 19 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Idea Group. 2007. 978-1-59140-999-1. Retrieved 14 March 2010.
  22. ^ Selig, Bernd (October 2011). "Bomber über Kreuzberg". Kreuzberger Chronik (Almanca). Kreuzberg, Berlin, Germany: Außenseiter Verlag. 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022. 
  23. ^ "Germany's Secret Weapons in World War II" 19 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Roger Ford. Zenith Imprint, 2000. 0-7603-0847-0, 978-0-7603-0847-9. Retrieved 14 March 2010.
  24. ^ "The S1 and S2 Computing Machines — Konrad Zuse´s Work for the German Military 1941–1945", Atypon Link. Retrieved 14 March 2010.
  25. ^ a b c Knuth & Pardo: The early development of programming languages. In Nicholas Metropolis (Ed): History of Computing in the Twentieth Century, p. 203.
  26. ^ "Konrad Zuse im Schloss zu Hopferau". www.hopferau.de. 10 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2023. 
  27. ^ Schmidhuber, Jürgen (19 Ağustos 2021). "1941: Konrad Zuse completes the first working general-purpose computer, based on his 1936 patent application". Universita della Svizzera Italiana. 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2024. 
  28. ^ Bruderer, Herbert. "Did Alan Turing interrogate Konrad Zuse in Göttingen in 1947?" (PDF). 21 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2013. 
  29. ^ Lippe, Wolfram M. (13 Nisan 2010). "Kapitel 14 - Die ersten programmierbaren Rechner" (PDF) (Almanca). 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2010. [in 1949 Professor Stiefel from ETH Zürich] was not a little surprised when he found the Z4, which was already a bit battered from the outside, set up in a horse stable. Nevertheless, he dictated to Zuse a simple differential equation that Zuse could immediately program, demonstrate on the machine and solve. After that he concluded a contract with Zuse: the Z4 should be loaned to the ETH after a thorough overhaul and cleaning. 
  30. ^ Bruderer (2021), p. 1098
  31. ^ "Part 7 (continued): The Zuse KG". Archived from the original on 11 Mayıs 2009. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2011.  Horst Zuse, EPE Online, archived on 11 May 2009 from the original 28 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  32. ^ "The Life and Work of Konrad Zuse". Archived from the original on 29 Haziran 2009. Erişim tarihi: 18 Nisan 2010.  Horst Zuse, EPE Online, archived on 29 June 2009 from the original 18 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  33. ^ "Ursula Walk, geb. 1925". www.get-it.tu-berlin.de. 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  34. ^ Rojas, Raúl; Hashagen, Ulf (2002). The First Computers: History and Architectures. MIT Press. s. 292. ISBN 978-0-262-68137-7. Erişim tarihi: 25 Ekim 2013. 
  35. ^ Joachim Hohmann: Der Plankalkül im Vergleich mit algorithmischen Sprachen. Reihe Informatik und Operations Research, S. Toeche-Mittler Verlag, Darmstadt 1979, 3-87820-028-5.
  36. ^ a b "Graphomat Z64 (in German)". www.zuse.de. 21 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2024. 
  37. ^ "Pioneer Work: Frieder Nake". www.heikewerner.com. 21 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2024. 
  38. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Zuse_1984 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  39. ^ "Konrad Zuse – Biography, History and Inventions". History Computer. 4 Ocak 2021. 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2021. 
  40. ^ Jane Smiley (2010). The Man Who Invented the Computer: The Biography of John Atanasoff, Digital Pioneer. Random House Digital, Inc. ISBN 978-0-385-52713-2. Like Alan Turing, Zuse was educated in a system that focused on a child's emotional and philosophical life as well as his intellectual life, and at the end of school, like Turing, Zuse found himself to be something of an outsider—to the disappointment of his very conventional parents, he no longer believed in God or religion. 
  41. ^ Martin Campbell-Kelly (21 Aralık 1995). "OBITUARY : Konrad Zuse". The Independent. 1 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2024. 
  42. ^ Lee, J. A. N. (30 Eylül 2004). "Konrad Zuse". ei.cs.vt.edu. 15 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  43. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Editor 2015 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  44. ^ "Konrad Zuse: 1999 Fellow". computerhistory.org. Computer History Museum. 3 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  45. ^ Zwernemann-Blech, Irene. "Zuse-Jahr 2010". www.horst-zuse.homepage.t-online.de. 29 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2024. 
  46. ^ Zuse-Jahr 2010 – zum 100. Geburtstag des Computerpioniers Konrad Zuse 14 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Deutsches Technikmuseum Berlin, 19 April 2010 (Almanca)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Konrad_Zuse&oldid=33647181" sayfasından alınmıştır