Mütenebbî - Vikipedi

Ebü't-Tayyib el-Mütenebbî (Arapça: أبو الطيب المتنبي, d. 915 - ö. 965), tam adıyla Ebü't-Tayyib Ahmed b. el-Hüseyn b. el-Hasen b. Abdissamed el-Cu'fî el-Kindî el-Mütenebbî,10. yüzyılda yaşamış, Arap şiirinin en önemli isimlerinden biri kabul edilen şair.^[1] Daha ziyade methiye şiirleriyle tanınmıştır.^[2]

Ebu Tayyip, 905 yılında bugünkü Irak sınırları içinde olan Kufe'nin Kinde mahallesinde doğdu. Babası sakalık yapıyordu. Öğrenimine Kufe'de başladı fakat 925'te patlak veren Karmati isyanındandan dolayı Semave Çölüne göç etti. Babası ile birlikte Suriye'nin değişik yerlerini gezdi. Bu sayede saf Arapçayı öğrendi ve ez-Zeccac (ö. 311/924), İbnu's-Serrâc (ö. 316/928), Ebû-l Ḥasan el-Aḥfeş (ö. 315/927), Ebû Bekr Muḥammed b. Dureyd (ö. 321/933) ve Ebû Alî el-Fârisî (ö. 377/987) gibi dönemin aydınları ile tanıştı. Aynı zamanda Ebû Umar ez-Zâhid, Nifṭaveyh ve İbn Durusteveyh'den edebiyat, dil bilgisi ve şiir dersleri aldı.^[3]

Ebu Tayyip'in lakabı olan El Mütenebbi, "peygamberlik taslayan, geleceği haber veren" anlamına gelmektedir. Ebu Tayyip'in bu lakabı almasına "ben şiirle geleceği haber veren ilk kişiyim" şeklindeki mısrasının ya da "ben cömertliğin kardeşi, kafiyelerin ilahı, düşmanların zehri ve kıskançları kızdıranım" ve "Öyle bir milletin içindeyim ki -Allah ıslah etsin onları - Salih’in Semud kavmi arasında garip kalışı gibi ben de aralarında garip kaldım" şeklindeki beyitlerinin neden olduğu ileri sürülmüştür. Bir diğer görüş ise Lazkiye'deki ağır vergilere karşı isyan hareketine katılması ve isyan edenlere isnat edilen yalancı peygamberlik suçlamasıyla Humus Emiri Lülü tarafından hepsedilmesinin bu lakabı almasına neden olduğudur.^[4]

Suriye'deki gezilerinden sonra 948'de Halep emiri Halep Emiri Seyfuddevle Alî bin Ḥamdân'ın yanına giderek bağlılığını bildirdi, emirden hediyeler aldı ve maaşa bağlandı. Ancak emirin huzurunda naivci İbn Hâleveyh ile girdiği bir tartışmada aciz kalıp İbn Hâleveyh'in cebinden çıkardığı bir anahtarla Mütenebbi'nin yüzüne çizmesine emirin sessiz kalmasına sinirlenip Halep'i terk etti. 957'de Mısır'a gitti. İhşîdî emiri Kâfûr'a methiyeler yazmasına karşın, emir "peygamberlik iddiasında bulunan krallık iddiasında da bulunur" diyerek önce söz verdiği valilik sözünü tutmadı. Emirin bu hareketine sinirlenip onu hicveden şiirler yazdı ve Mısır'dan kaçtı. Kâfûr şairi yakalamaları için arkasından adamlar gönderdiyse de yakalanmadı.^[5]

958'de Bağdat'a gelen şair iktidardaki Müizzüddevle Büveyh ve veziri el-Muhellebi'yi övemeyeceğini anlayınca Errecân'a gidip İbn-ul-Amîd'e övgüler yazdı. Bu arada İran'daki Büveyh kolundan Adududdevle'den davet alınca Şiraz'a gitti. Şiraz'dan Bağdat'a gitmek için ayrılan Mütenebbi, yolda daha önceden hicvettiği Fâtik b. Ebî‟l-Cehl el-Esedî ve adamlarıyla karşılaştı ve 965'te Bağdat'ın batısında Deyrul-Akul yakınlarında oğlu Muhassad ve kölesi Muflih ile birlikte öldürüldü.^[6]

Mütenebbî'nin divanından seçme şiirler, Mehmet Hakkı Suçin tarafından "İnsanın Şarkısı" adıyla Türkçeye çevrilmiştir.^[7]

Seyfiyyât, Mütenebbî'nin şiir kariyerindeki en önemli ürünlerinden addedilmektedir. Bilindiği üzere, Mütenebbi Hamdânî hükümdarlarından Seyfüddevle ile ilişkilendirilen bir methiye şairidir. Onun Seyfüddevle için nazmettiği övgü şiirlerinin derlemesine daha sonra Seyfiyyât adı verilmiştir.^[8]

• el-Mütenebbi (2024), İnsanın Şarkısı - Seçilmiş Şiirler (Arapçadan çeviren: Mehmet Hakkı Suçin), Everest Yayınları.
• Gökkaya, Şirin (2011), "El Mutenebbi'nin Şiirlerinde Yaşam Felsefesi (Yüksek Lisans Tezi)" (PDF), Atatürk Üniversitesi Açık Erişim Sistemi, Atatürk Üniversitesi (Ankara, 2011), erişim tarihi: 11 Eylül 2012 ^{[ölü/kırık bağlantı]}
• Ayyıldız, Esat (2020), "el-Mutenebbî’nin Seyfüddevle’ye Methiyeleri (Seyfiyyât)" 28 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (2), 497-518 . DOI: 10.33460/beuifd.810283