Macaristan'da siyaset - Vikipedi

Macaristan'da siyaset, parlamenter temsili demokratik cumhuriyet şeklinde işlemektedir. Çok-partili bir sistem bulunmaktadır. Başbakan, hükûmetin başıdır ve sistemde etkili bir role sahiptir. Cumhurbaşkanı ise devlet başkanı sıfatı ile büyük ölçüde sembolik bir konuma sahiptir.

Yürütme yetkisi hükûmet tarafından kullanılır. Yasama yetkisi hem hükümete hem de parlamentoya verilmiştir. Hükûmet, 2010'dan bu yana muhafazakar Fidesz partisinin kontrolündedir. Fidesz'in yükselişi ülkedeki parti sistemini ve idari işleyişi büyük ölçüde etkilemiştir.^[1][2] En büyük üç muhalefet Demokratik Koalisyon (DK), Momentum ve Jobbik partileridir. Parlamentoda az sayıda temsilcileri olan küçük muhalefet partileri de vardır. Yargı teorik olarak yürütme ve yasama organlarından bağımsızdır ancak pratikte, iktidardaki Fidesz partisinden güçlü bir şekilde etkilenmektedir.^[3][4]

Bağımsız bir devlet olan Macaristan, 2004 yılından bu yana Avrupa Birliği üyesidir. 1949-1989 arası sosyalist cumhuriyet olan Macaristan 1989'dan bu yana liberal demokratik sistemde işleyen parlamenter bir cumhuriyettir. Yasama yetkisi, 199 üyeden oluşan tek meclisli Ulusal Meclis tarafından kullanılır. Meclisi üyeleri dört yılda bir seçilirler.

Macaristan demokrasisi ile ilgili tartışmalar artmaktadır. Çeşitli araştırma kurumları Macaristan'ı "kusurlu demokrasi olarak değerlendirirken^[5] bu konuda yıllık raporlarıyla demokrasi endeksi geliştiren Freedom House, 7 üzerinden 3,96 puanıyla artık Macaristan'ı demokrasi olarak görmemektedir.^[6]

Nisan 2022 seçimlerinde Başbakan Viktor Orbán üst üste dördüncü seçimini kazanarak görevde kaldı. Partisi Fidesz parlamentoda üçte iki çoğunluk elde etmiştir.^[7]

1949'dan 2011'e kadar yürürlükte olan anayasa, Fidesz'in mecliste büyük çoğunluğu elde etmesi sonrası değiştirilmiş ve yeni anayasa 2012'de yürürlüğe girmiştir.

Her beş yılda bir Meclis tarafından seçilen cumhurbaşkanının rolü büyük ölçüde törenseldir, ancak isim olarak ordunun başkomutanıdır. Yetkileri arasında görevlendirilecek olan başbakanı belirlemek de vardır. Cumhurbaşkanı, mevcut cumhurbaşkanın tavsiyesi ile aday gösterilip milletvekillerinin oy çokluğuyla seçilir. Başkanın ölmesi, istifa etmesi veya herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi durumunda, Millet Meclisi başkanı cumhurbaşkanı vekili olur.

İkinci Dünya Savaşı sonrası Federal Almanya Cumhuriyeti'nin Temel Yasasına dayanan Macaristan Anayasası uyarınca başbakan, Alman federal şansölyesinin yetkilerine benzer şekilde, Kabine bakanlarını seçerken yürütme organında lider bir role sahiptir ve onları görevden alma konusunda yetkiliydi.

1949-1989 arasında ise Macar Halk Cumhuriyeti'nin yürütme organı Bakanlar Kurulu tarafından temsil ediliyordu.

Tek meclisli, 199 üyeli Ulusal Meclis (Országgyűlés ) devlet otoritesinin en yüksek organıdır. Başbakanın yönlendirdiği mevzuat sürecini başlatır ve onaylar. Üyeleri dört yıllığına seçilir. Seçim barajı %5'tir ancak bu, tek sandalyeli seçim bölgeleri için değil, yalnızca çok sandalyeli seçim bölgeleri ve telafi koltukları için geçerlidir. Seçimler için katılım oranı zorunluluğu yoktur.

Macar siyasi sisteminde 2020'lerde güncel olarak iki ana grup vardır; bunlardan ilki, sağcı FIDESZ-KDNP koalisyonu uzun süredir iktidardadır. Bunun karşısında son seçimde Macaristan İçin Birlik adıyla kurulan 6 partili bir grup vardır. Bunlar düşünsel konumu itibarıyla merkezden sola doğru bir sırayla Demokratik Koalisyon, MSZP, Jobbik, Dialogue, LMP- Yeşiller, Momentum partileridir. Ayrıca ÚVNP, Liberaller, New Start, MMM hareketi, 99M hareketi gibi ortak hareket eden partiler ve oluşumlar da vardır. Bu iki koalisyonun içinde yer almayan aşırı sağcı Mi Hazánk Mozgalom (Vatan Hareketimiz) ve yerleşik siyasetle dalga geçen Magyar Kétfarkú Kutya Párt (Macar İki Kuyruklu Köpek Partisi) adlı küçük partiler de bulunmaktadır. Macar kilisesi büyük oranda siyasetle iç içedir.

Ana madde: 2022 Macaristan parlamento seçimleri

Parti		Parti listesi			Seçim bölgesi			Toplam Koltuklar	+/–
		Oylar	%	Koltuklar	Oylar	%	Koltuklar
	Fidesz – KDNP	3.060.706	54.13	48	2.823.419	52.80	87	135	+2
	Macaristan İçin Birlik	1.947.331	34.44	38	1.983.708	37.09	19	57	–8
	Vatan Hareketimiz	332.487	5.88	6	307.064	5.74	0	6	Yeni
	Macar İki Kuyruklu Köpek Partisi	185.052	3.27	0	126.648	2.37	0	0	0
	Çözüm Hareketi	58.929	1.04	0	64.341	1.20	0	0	Yeni
	Normal Yaşam Partisi	39.720	0.70	0	31.495	0,59	0	0	Yeni
	Almanların Ulusal Özerk Yönetimi	24.630	0,44	1				1	0
	Hırvatların Ulusal Özerk Yönetimi	1.760	0,03	0				0	0
	Slovakların Ulusal Özerk Yönetimi	1.208	0,02	0				0	0
	Rusinlerin Ulusal Özyönetimi	645	0,01	0				0	0
	Romenlerin Ulusal Özerk Yönetimi	526	0,01	0				0	0
	Sırpların Ulusal Özerk Yönetimi	418	0,01	0				0	0
	Ukraynalıların Ulusal Özerk Yönetimi	396	0,01	0				0	0
	Polonyalıların Ulusal Özyönetimi	281	0,00	0				0	0
	Yunanlıların Ulusal Özerk Yönetimi	232	0,00	0				0	0
	Slovenların Ulusal Özyönetimi	219	0,00	0				0	0
	Ermenilerin Ulusal Özerk Yönetimi	163	0,00	0				0	0
	Bulgarların Ulusal Özyönetimi	157	0,00	0				0	0
	Sol İttifak (ISZOMM – MMP )				8.678	0.16	0	0	Yeni
	Gerçek Demokrat Parti				989	0,02	0	0	Yeni
	Toplumsal Tepki				521	0,01	0	0	Yeni
	Partimiz – IMA				326	0,01	0	0	Yeni
	Yeşiller Partisi				208	0,00	0	0	Yeni
	Macar Yoksulları ve İşçileri Demokratik Örgütü				177	0,00	0	0	Yeni
	Macar Liberal Partisi				152	0,00	0	0	0
Toplam		5.654.860	100.00	93	5.347.726	100.00	106	199	0
Geçerli oylar		5.654.860	99.00
Geçersiz/boş oylar		57.065	1.00
toplam oy		5.711.925	100.00
Kayıtlı seçmenler/katılım		8.215.304	69.53
Kaynak: Ulusal Seçim Komisyonu,[8] Ulusal Seçim Komisyonu

On beş üyeli bir Anayasa Mahkemesi, anayasaya aykırılık gerekçesiyle mevzuata itiraz etme yetkisine sahiptir. Üyeler on iki yıllık bir süre için seçilirler. 2012 sonrası yasal değişiklikler içinde Anayasa Mahkemesi'in rolü azalmış ve yasama ve yürütme organıyla bağları artmıştır girmiştir. İktidar koalisyonunu eleştirenler ve bağımsız insan hakları STK'ları, Macar hükûmetinin Anayasa Mahkemesi'nin bu haliyle çoğunlukla hükûmet çıkarlarını meşrulaştırmaya hizmet ettiğini ve hukukun üstünlüğü ve insan haklarının demokratik savunucusu olarak asıl amacını kaybettiğini iddia etmektedir.^[9]

Bir diğer yüksek yargı organı, Curia adı verilen Macaristan Yüksek Mahkemesi'nin başkanı ve onun yönettiği Macar medeni ve ceza hukuk sistemi, Yürütme Organından tamamen bağımsızdır.

Macaristan'ın yüksek başsavcısı yürütme organından tamamen bağımsızdır ancak onun statüsü de tartışılmaktadır.

Macaristan'da sivil, azınlık, eğitim ve ekolojik hakları korumak için çeşitli ombudsmanlık ofisleri bulunmaktadır. Bu birimler 2003'ten bu yana yasal olarak bağlayıcı kararlar verme yetkisine sahiptirler.

Merkez bankası olan Macar Ulusal Bankası 1990-2004 yılları arasında tamamen kendi kendini yönetiyordu, ancak Kasım 2004'te yürürlüğe giren yeni yasa, yürütme organına belirli atama hakları verdi..

Macaristan 19 il, 23 kentsel ilçeye bölünmüştür. Bu 19 il dışında kalan başkent Budapeşte'nin ayrı bir statüsü vardır.