Madrid Metrosu - Vikipedi

Madrid metrosu

Madrid metrosu logosu
Genel
Yerel adı	Metro de Madrid
Hizmet alanı	Madrid, İspanya
Bölge	Madrid
Taşıma türü	Metro
Hat sayısı	13[1]
İstasyon sayısı	302[1]
Günlük yolcu sayısı	2.500.000
Yıllık yolcu sayısı	657,21 milyon (2018)[2]
Web sitesi	Metro de Madrid
Hizmet
Hizmete giriş	17 Ekim 1919 (105 yıl önce) (1919-10-17)
İşletmeci(ler)	Metro de Madrid
Taşıt sayısı	~2400[3]
Teknik
Sistem uzunluğu	293 km[1]
Hat açıklığı	1.445 mm (7⁄8 in) (1–12, R hatları) 1.435 mm (1⁄2 in) standart açıklık (Metro Ligero)
Elektriklendirme	600 V DC katener (Hat 1, 4, 5, 6, 9) 750 V DC katener (Metro Ligero) 1.500 V DC katener (diğer hatlar)
Sistem haritası

Madrid metrosu, İspanya'nın başkenti Madrid'deki metro olarak adlandırılan toplu taşıma ağını anlatır. 17 Ekim 1919 tarihinde kral XIII. Alfonso döneminde açılan ilk metro hattı bugünkü Cuatro Caminos ile Sol istasyonlarını birbirine bağlıyordu.

Madrid metrosunda 238 istasyonun 200 tanesi tek hatta, 27 tanesi iki hatta, 10 tanesi üç hatta ve Avenida de América istasyonu ise dört hatta ortak istasyondur. 21 istasyonda şehrin dış mahallelerine ve şehirlerarası tren seferlerine bağlantı vardır.

Madrid metro ağında 12 ayrı hat bulunur. Ópera istasyonu ile Príncipe Pío istasyonunu bağlayan başta olmak üzere üç hatta hafif metro vardır. Toplam hattın uzunluğu 293 km olup Avrupa Birliği kapsamında Londra metrosunun ardından en uzun ikinci ağdır. Dünyada ise Şangay, Londra, New York, Tokyo ve Moskova metrolarının ardından altıncı en uzun metro hattıdır.

2010 yılında yaptığı taşımacılıkta 924.8 milyon yolcuyla dünyanın en çok kişiye hizmet veren ilk on metro hattının içinde yer almıştır.

Madrid metrosu demiryolu hat açıklığı standart ölçüden 10 mm daha uzun olacak şekilde 1445 mm değerindedir. Hafif metro hattında ise standart ölçü olan 1435 mm kullanılır. İspanya'daki tren hatlarından farklı olarak gidişler sol tren şeridindendir. 20. yüzyılın başındaki sisteme göre tasarlandığından dolayı ortaya çıkan bu farklılık geçen zaman içinde dönüşüm masrafının artması nedeniyle bu şekilde kalmıştır. Diğer şehirlerdeki metro hatlarının ve Madrid'deki hafif metro hatlarının sağdan gitmesine rağmen metronun soldan gitmesi ilginç bir özellik olarak kaydedilebilir.

Madrid şehrinin merkezinde özellikle de Sol Meydanı 19. yüzyılda tramvay trafiğine açılmış, artan trafik zamanla metro ulaşımını dayatmıştır. 1892 yılında ilk planlama çalışmaları başladığında Pedro García Faria toplamda beş hattan oluşacak bir ağ kurgulamışsa da çalışmalar askıya alınmıştır. 1913 yılına gelindiğinde mühendisler Miguel Otamendi, Carlos Mendoza y Sáez de Argandoña ve Antonio González Echarte 600 bin nüfusa sahip başkenti dört ana hatla kapsayacak toplamda 154 km uzunluğunda bir ağ öngörmüşlerdir. Proje bugünkü 1, 2, 3 ve 4 numaralı metro hatlarının tam olarak bulundukları yerlerde öngörülmüştür. Çalışmalar 19 Eylül 1916 tarihinde başlayacaktır. 17 Ekim 1919 tarihinde kral XIII. Alfonso Sol Meydanı ile Cuatro Caminos arasındaki ilk hattı ulaşıma açar. 3.48 km uzunluğundaki hatta 8 istasyonu bulunur. Metro o kadar başarılı olur ki ilk yılında toplam 14 milyon kişi kullanır. 1926 yılında metro hat uzunluğu 14.8 km'ye çıkar. 1955 yılında çıkan yasa uyarınca Compañía Metropolitana de Madrid ^[4] şirketi kurularak metro hizmet satışıyla yetkilendirilir. Şirket aynı zamanda yeni hatlar inşa edecek ve var olan hatları geliştirecektir. İlk icraat olarak istasyonlardaki peronlar 60 ila 90 metre uzatılarak 6 vagonlu metro kullanılmasına olanak tanınır. 1981-82 yılları arasında Madrid metrosu işaretlemesi tamamen değiştirilir. Tasarımcı Arcadi Moradell Bosch tarafından özel olarak geliştirilen sistem^[5] çağının diğer işaretlerinden çok farklıdır. 2009 yılında yine aynı tasarımcı tarafından işaretlemeler güncellenmiştir. Şirket ekonomik sıkıntılara girdiği 1978 yılın devlet desteği sayesinde ayakta kalmış, demokrasiye geçiş sürecinin ilk yıllarında yeni hat inşaatları yeniden başlamıştır. 1986 yılında Madrid Belediyesi^[6] metronun mülkiyetini almıştır. 1995 yılında başlatılan 1995-99 beş yıllık plan uyarınca hatlar geliştirilirken 8 ve 11 numaralı hatlar oluşturulur. 1999-2003 yılları arasındaki beş yıllık planda ise MetroSur isimli güney bölgesi metro inşaatı başaltılır. 2003-2007 döneminde hafif raylı metro hatları açılır ve çevre belediyeler şehir merkezine bağlanır. Şehir merkezi ile Madrid Barajas Uluslararası Havalimanı metro ile birbirine bağlıdır.

Günümüzde Madrid metrosunun 293 km uzunluğundaki hattının çoğu yeraltından gitmektedir. Yaklaşık 3.5 milyon Madridliye hizmet veren ulaşım ağı 288 istasyona sahiptir. Şehir merkezinin dışındaki belediyelere de verilen hizmet sayesinde yaygın kullanım artmıştır.

Madrid metrosunda en düşük yarıçaplı viraj 90 metredir, azami eğim ise %5 seviyesindedir. Raylar beton yapıların üzerinde bulunmaktadır. Tüneller fiziksel özelliklerine göre ikiye ayrılmaktadır. Dar tünellerde genişlik 6.86 metre yükseklik 5.36 metredir. Bu tünellerde ortalama her 630 metrede bir istasyon vardır. Bu tünellerdeki platform uzunlukları hatlara göre değişmekle beraber 60 ila 90 metredir. Geniş tünellerde genişlik 7.74 metre yükseklik de 6.87 metredir. Buradaki istasyonlararası ortalama uzaklık 850 metredir Görece daha yeni olan bu tünellerdeki istasyon platform uzunluğu 110 ila 115 metre arasında değişir.

Hat	Ana istasyonlar	Uzunluk	İstasyonlar	Tünel	Platform	Kullanıcı (2008)
	Pinar de Chamartín – Valdecarros	23.876 km	33	dar	90 m	107.9 milyon
	Las Rosas - Cuatro Caminos	14.031 km	20	dar	60 ila 90 m	32.9 milyon
	Villaverde Alto - Moncloa	16.424 km	18	dar	90 m	64 milyon
	Argüelles – Pinar de Chamartín	16 km	23	dar	60 m	46.7 milyon
	Alameda de Osuna – Casa de Campo	23.217 km	32	dar	90 m	81.3 milyon
	Circular	23.472 km	28	geniş	115 m	115.6 milyon
	Hospital del Henares - Pitis	32.919 km	30	geniş	90 ila 115 m	47.5 milyon
	Nuevos Ministerios – Aeropuerto T4	16.467 km	8	geniş	115 m	20.53 milyon
	Mirasierra – Arganda del Rey	39.5 km	28	geniş	115 m	46.9 milyon
	Hospital Infanta Sofía – Puerta del Sur	36.514 km	31	geniş	90 ila 115 m	70.7 milyon
	Plaza Elíptica – La Fortuna	8.5 km	7	geniş	115 m	4.6 milyon
	MetroSur (circular)	40.96 km	28	geniş	115 m	42.8 milyon
	Ópera – Príncipe Pío	1.092 km	2	dar	60 m	3.7 milyon
TOPLAM (Metro hatları)		296 km	288	—	-	685.13 milyon
	Pinar de Chamartín – Las Tablas	5.395 km	9	(tramvay)	45 m
	Colonia Jardín – Estación de Aravaca	8.680 km	13	(tramvay)	45 m
	Colonia Jardín – Puerta de Boadilla	13.699 km	16	(tramvay)	45 m
TOPLAM (Hafif metro hatları)		27.774 km	38	—	—
TOPLAM Metro + Tramvay (16 hat)		324 km	326	—	—

1999 yılından önce inşa edilen hatlarda 600 V DA kullanılır. Hafif metro hatları 700 V DA kullanırken, 1999 yılından sonra inşa edilen hatlarda 1500 V DA kullanılır. İstasyonların elektrik şebekeleriyle ilgili tümkontrol ve denetimin yapıldığı merkez Alto de Arenal bölgesindedir.

Voltaj	Hatlar
600 V DA
750 V DA
1500 V DA

2004 yılından itibaren Madrid metrosu makina parkını geliştirecek şekilde 1.550 yeni vagon tedarik etmiştir. 718 tanesi dar, 832 tanesi de geniş tüneller içindir. Metroda görev yapan tren çeşitleri şu şekildedir:

• 2000 Serisi: Hat-1
• 2000b Serisi: Hat-5
• 3000 Serisi: Hat-2,3 ve 4
• 5000 Serisi: Hat-6 ve 9
• 6000 Serisi: Hat-9
• 7000 Serisi: Hat-10
• 8000 Serisi: Hat-8, 11 ve 12
• 8400 Serisi: Hat-6
• 9000 Serisi: Hat-7 ve 10

Özellikle çok yoğun saatlerde farklı hatlardaki vagonlar yoğunluk yaşanan hatlara kaydırılabilmektedir. Moncloa istasyonunda Hat-6 bünyesinde kullanılamayacak olan 7000 ve 9000 serisi trenlerin kullanılmasına çalışılmasından dolayı bazı kazalar yaşanmıştır. Önceden kullanımda olan 300 ve 1000 Serisi trenler elden geçirilerek hatların bakımında kullanılmaktadır. Madrid metrosu bünyesindeki trenlerin çoğu İspanyol CAF şirketi tarafından üretilmiştir. 7000 ve 9000 serileri İtalyan AnsaldoBreda şirketi tarafından üretilmiştir. Tramvaylar Alstom tarafından üretilmiştir.

Madrid metrosunda tüm istasyonlar engelli yurttaşlar için erişim sağlayamamaktadır. Son dönemde özellikle yeni inşa edilen hatlarda engelliler için olanakların yaratılması ve eski istasyonların revize edilmesi sonucu gelişme sağlanmıştır. Engelliler için en zorlu hatlar sırasıyla 5, 4, 9, 2 ve 1 numaralı hatlardır. en rahat ulaşım sunan hatlar ise sırasıyla 3, 8, 12 ve 11 numaralı hatlardır.

2012 yılı Şubat ayı itibarıyla Madrid metrosunda 124 istasyonda cep telefonu iletişimi sağlanabilmektedir^[7]

Aşağıdaki istasyonlarda cep telefonu iletişimi sağlanabilmektedir:

• : Chamartín, Plaza de Castilla, Valdeacederas, Tetuán, Estrecho, Alvarado, Cuatro Caminos, Ríos Rosas, Iglesia, Bilbao, Tribunal, Gran Vía, Sol, Tirso de Molina, Antón Martín, Atocha, Atocha Renfe, Menéndez Pelayo ve Pacífico.
• : Ventas, Manuel Becerra, Goya, Sol, Ópera, Santo Domingo, Noviciado, San Bernardo ve Cuatro Caminos.
• : Moncloa, Argüelles, Ventura Rodríguez, Plaza de España, Callao, Sol, Lavapiés, Embajadores, Palos de la Frontera, Delicias ve Legazpi.
• : Argüelles, San Bernardo, Bilbao, Alonso Martínez, Goya, Lista, Diego de León, Avenida de América ve Mar de Cristal.
• : Empalme, Aluche, Eugenia de Montijo, Carabanchel, Vista Alegre, Oporto, Urgel, Marqués de Vadillo, Pirámides, Acacias, Puerta de Toledo, Latina, Ópera, Callao, Gran Vía, Chueca, Alonso Martínez, Rubén Darío, Núñez de Balboa, Diego de León, Ventas, El Carmen, Quintana, Pueblo Nuevo ve Ciudad Lineal.
• : Oporto, Legazpi, Arganzuela-Planetario, Méndez Álvaro, Pacífico, Conde de Casal, Sainz de Baranda, O'Donnell, Manuel Becerra, Diego de León, Avenida de América, República Argentina, Nuevos Ministerios, Cuatro Caminos, Guzmán el Bueno, Metropolitano, Ciudad Universitaria, Moncloa, Argüelles ve Príncipe Pío.
• : Pueblo Nuevo, Avenida de América, Gregorio Marañón ve Guzmán el Bueno.
• : Tüm hat
• : Plaza de Castilla, Duque de Pastrana, Pío XII, Colombia, Concha Espina, Cruz del Rayo, Avenida de América, Núñez de Balboa ve Sainz de Baranda.
• : Chamartín, Plaza de Castilla, Cuzco, Santiago Bernabéu, Nuevos Ministerios, Gregorio Marañón, Alonso Martínez, Tribunal, Plaza de España, Príncipe Pío, Lago ve Batán.
• : Getafe central.
• : Tüm hat

Tüm metro hattı sabah 06.05 ila 01.33 arasında açıktır. Buna istisna olan 9 numaralı hat Pazar-Perşembe günleri gece 23.00'e, Cuma-Cumartesi günleri ise gece 24.00'e kadar açıktır. 7 numaralı hatta ise Pitis istasyonu 06.35-22.10 arası açıktır. Metronun geliş sıklığı yoğun dönemlerde 2-4 dakikada bir, diğer saatlerde 4-7 dakikada bir şeklindedir.

Madrid metrosunda ücret tarifesi kullanım sayısı ve hatlara göre aşağıdaki şekilde değişebilmektedir:

Adı	Kullanım	Geçerlilik	Fiyat
Sencillo Combinado	1 biniş	tüm hatlar	2 €
Sencillo MetroMadrid	1 biniş	A Bölgesindeki istasyonlar	1,5 €
Sencillo TFM	1 biniş	Puerta de Arganda – Arganda del Rey	1,5 €
Sencillo MetroSur	1 biniş	Joaquín Vilumbrales – Puerta del Sur	1,5 €
Sencillo MetroNorte	1 biniş	La Granja – Hospital Infanta Sofía	1,5 €
Sencillo MetroEste	1 biniş	Barrio del Puerto – Hospital del Henares	1,5 €
Sencillo ML2	1 biniş		1,5 €
Sencillo ML3	1 biniş		1,5 €
10 viajes combinado	10 biniş	Tüm Madrid metrosu ve hafif metro hatları	15,00 €
Metrobús	10 biniş	Tüm bölgeler	9,30 €
10 Viajes TFM	10 biniş	Puerta de Arganda – Arganda del Rey	9,30 €
10 Viajes MetroSur	10 biniş	Joaquín Vilumbrales – Puerta del Sur	9,30 €
10 Viajes MetroNorte	10 biniş	La Granja – Hospital Infanta Sofía	9,30 €
10 Viajes MetroEste	10 biniş	Barrio del Puerto – Hospital del Henares	9,30 €
10 Viajes ML Oeste	10 biniş		9,30 €

Madrid metrosunda çalışan yaklaşık 7 bin işçi Comité de Empresa adı verilen komitede temsil edilir. Toplam 35 delegeden oluşan komitede hareket memurluğu, teknik bakım ve yönetim kısımlarındaki teknik elemena ve düz işçiler temsil edilir. Son sendika seçimlerinde ortaya çıkan komite yapısı şu şekildedir:^[8]

Madrid metrosu tarihinde çok sayıda ödüle layık görülmüştür. Bunlardan bazıları şunlardır:

• 2011 Ulusal Pazarlama Ödülü
• 2011 MetroRail Ödülü^[17]
• 2011 San Fernando Güzel Sanatlar Akademisi Onur Ödülü^[18]

Wikimedia Commons'ta Madrid Metrosu ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Metro

• Madrid metrosu resmî sitesi3 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 5 Nisan 2012 tarihinde erişilmiştir
• Madrid metrosunun 90 yılı16 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. El Pais sitesi (İspanyolca) 16 Nisan 2012 tarihinde erişilmiştir