Mars sol - Vikipedi

Mars'ta gün doğumu
Mars'ta gün batımı
InSight'ın yakaladığı görüntüler

Sol (Latince 'güneş' kelimesinden), Mars gezegenindeki bir güneş günü, yani bir Mars günüdür. Tıpkı Dünya'da bir günün Güneş'in aynı noktaya dönüşü ile ölçülmesi gibi, Mars'ta da Güneş'in aynı meridyeni (güneş saati zamanı) iki kez geçişi arasında geçen süredir. Mars'ta zamanı ölçmek için kullanılan birimlerden biridir.

Bir sol, Dünya gününden biraz daha uzundur ve yaklaşık olarak 24 saat, 39 dakika, 35 saniye sürer. Bir Mars yılı yaklaşık 668,6 soldur, bu da yaklaşık 687 Dünya gününe[1] veya 1,88 Dünya yılına eşittir.

Sol terimi, 1976'da Viking iniş aracı görevleri sırasında benimsenmiştir ve genellikle Mars keşif aracının kullanımı gibi zaman planlaması yapılırken NASA tarafından kullanılan bir zaman ölçüsüdür.[2][3]

Uzunluk

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mars'ta gündüz-gece döngüsünün ortalama süresi - yani bir Mars günü - 24 saat, 39 dakika ve 35.244 saniyedir,[3] 1,02749125 Dünya gününe eşdeğerdir.[4] Mars'ın yıldız dönüş periyodu (sabit yıldızlarla karşılaştırıldığında rotasyonu) 24 saat, 37 dakika ve 22,66 saniyedir.[4] Güneş günü daha uzun sürer çünkü Mars'ın dönüşü yörünge hareketi ile aynı yöndedir.[5]

Mars iniş zaman işleyişinde kullanım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir NASA uzay aracı Mars'ta operasyonlara başladığında, geçen Mars günleri (sollar) basit bir sayısal sayım kullanılarak takip ediliyor. İki Viking iniş aracı, Mars Phoenix, Mars Bilim Laboratuvarı gezgini Curiosity, InSight ve Perseverance gezici projelerinin tümü, iniş solunu "Sol 0" olarak saydı. Mars Pathfinder ve iki Mars Keşif Gezicisi bunun yerine konmayı "Sol 1" olarak tanımladı.[6] Genel olarak, Sol 0 veya Sol 1'den sayma arasındaki seçim, Sol 1'in "anlamlı" veya "yararlı" iniş operasyonlarına sahip ilk sol olmasını sağlayacak şekilde yapılmıştır.[3] Böylece, Mars günü geç saatlerde inen iniş yapanlar sol sayımına 0'dan başlarken, günün erken saatlerinde inen iniş yapanlar sol sayımına 1'den başladı.

Her ne kadar NASA'nın Mars'a iniş görevleri çiftler halinde iki kez gerçekleştirilmiş olsa da, her bir çift içindeki iki iniş aracının sol sayımlarını senkronize etmek için hiçbir çaba gösterilmedi. Bu nedenle, örneğin, Spirit ve Opportunity, Mars'ta aynı anda çalışmak üzere gönderilmiş olsa da, her biri iniş tarihini "Sol 1" olarak saydı ve takvimlerini yaklaşık 21 sol uyumsuz hale getirdi.

Terminoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Yestersol" (yesterday+sol) kelimesi, MER misyonunun başlarında NASA Mars operasyon ekibi tarafından önceki sol'a ("yesterday"in (dün) Mars versiyonu) atıfta bulunmak için türetildi ve 2003'teki Mars Exp Rover görevi sırasında bu organizasyon içinde oldukça yaygın bir şekilde kullanıldı.[7] Sonunda basın tarafından alındı ve kullanıldı.[8] Diğer neolojizmler arasında "tosol" (Mars'ta "today" (bugün) anlamına gelir) ve "tomorrow" (yarın) kelimesinin üç Mars versiyonundan biri bulunur: "nextersol", "morrowsol" veya "solmorrow".[9] NASA planlamacıları "dayanışma" terimini en azından 2012'de, zamanın aşamalı olması veya gezegensel programların senkronizasyonu nedeniyle izinli günleri ifade etmek için icat ettiler.[10]

Dönüşüm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mars'ın olası bir kolonileşmesi düşünüldüğünde ortaya çıkan sorulardan biri şuydu: "Bir Sol, standart Dünya saatine nasıl dönüştürülür?" Kim Stanley Robinson'un bilimkurgu dizisi Mars üçlemesinde, Mars yerleşimcileri, zaman işleyişine devam etmeden önce gece yarısı 39 dakika 40 saniye boyunca tik tak etmeyi bırakan geleneksel Dünya saatlerini kullanıyor. Bu, Güneş ile Dünya günü arasındaki zaman farkını telafi eden "büyücü saat" gibi bir şey yaratır. Bu, daha önce Philip K. Dick'in Martian Time-Slip adlı romanında verdiği yöntemi takip ediyor.

Spirit görevi için, küçük bir saatçi mağazası, görev ekibi için, Dünya günü başına 10 saniyeden fazla fark olmadan Mars saatini tutan mekanik saatler üretti.[11] 2022 yılında saat üreticisi Omega'nın halka dijital-analog hibrit saatler satmaya başladığı bildirildi.[12]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Mars' Calendar". 11 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023. 
  2. ^ Snyder, Conway W. (1979). "The extended mission of Viking". Journal of Geophysical Research. 84 (B14): 7917-7933. doi:10.1029/JB084iB14p07917. 
  3. ^ a b c Allison, Michael; Schmunk, Robert (30 Haziran 2015). "Technical Notes on Mars Solar Time as Adopted by the Mars24 Sunclock". Goddard Institute for Space Studies. National Aeronautics and Space Administration. 11 Ocak 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  4. ^ a b Allison, Michael (15 Ağustos 1997). "Accurate analytic representations of solar time and seasons on Mars with applications to the Pathfinder/Surveyor missions". Geophysical Research Letters. 24 (16): 1967-1970. doi:10.1029/97GL01950. 
  5. ^ Belloni, Mario; Timberlake, Todd (2014). "Sidereal and Solar Day JS Model". compadre.org. American Association of Physics Teachers. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023. 
  6. ^ "Phoenix Mars Mission - Mission - Mission Phases - On Mars". Phoenix.lpl.arizona.edu. 29 Şubat 2008. 8 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2012. 
  7. ^ Rusch, Elizabeth (2012). The Mighty Mars Rovers: The Incredible Adventures of Spirit and Opportunity. ISBN 978-0547822808. 
  8. ^ Chang, Alicia (3 Ağustos 2012). "MSL? EDL? A guide to NASA's Mars rover lingo". The Christian Science Monitor. 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020. Yesterday on Mars is yestersol. 
  9. ^ Martínez-Frías, Jesús (28 Eylül 2002). "Marte: 'yestersol', 'tosol' y 'solmorrow'" [Mars: 'yestersol', 'tosol', and 'solmorrow']. El Mundo (İspanyolca). Madrid, Spain: Unidad Editorial S.A. 28 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2014. 
  10. ^ "MSL abbreviations and acronyms". an.rsl.wustl.edu. 31 Ekim 2012. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2015. 
  11. ^ "Watchmaker With Time to Lose". JPL Mars Exploration Rovers. 2014. 25 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2015. 
  12. ^ Pearlman, Robert Z. (2022). "New Omega Marstimer watch keeps time on Earth and the Red Planet". Space.com. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mars_sol&oldid=33819450" sayfasından alınmıştır