Moşe Dayan - Vikipedi

Moşe Dayan
משה דיין
Genelkurmay Başkanıyken Moşe Dayan
Kişisel bilgiler
Doğum 20 Mayıs 1915
Degania Alef, Beyrut Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 16 Ekim 1981 (66 yaşında)
Tel Aviv, İsrail
Çocuk(lar) Yael Dayan
Ebeveyn(ler)
Ödülleri Légion d'honneur ("Şeref Nişanı")[1]
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı
Birimi
Komutası
Çatışma/savaşları

Moşe Dayan (İbraniceמשה דיין; 20 Mayıs 1915 – 16 Ekim 1981), İsrailli asker, devlet adamı ve halk figürü. Askerî kariyerine Haganah ve Palmaḥ'a subay olarak girerek başlamış Dayan, Süveyş Krizi sırasında komuta edeceği IDF Genelkurmay Başkanlığına atanıncaya kadar rütbeli olarak orduda hizmet vermeye devam etti. Knesset'in de bir üyesi olmuş Dayan, aynı zamanda İsrail'in hükûmet çatısı altında birçok misyon yürütmüş bir politikacıydı. Altı Gün Savaşı, Yıpratma Savaşı ve Yom Kippur Savaşı sırasında da Savunma Bakanı olarak görevine devam etti. Ayrıca Dayan, Menāḥem Begin hükûmeti için dışişleri bakanı olarak görev yaparken İsrail–Mısır arasında yapılan barış anlaşmasında da önemli katkılarda bulundu.

1900'lerde Zhashkiv, Ukrayna'dan Osmanlı İmparatorluğuna göçmüş Aşkenazi YahudiYişuv bir ailede, 1915'te dünyaya geldi. "Bir elinde tüfek tutup tehlikelere karşı tetikte olan, diğer elinde zeytin dalı tutup barış arayan" şeklinde yorumlanmış kişiliğiyle Dayan, halk arasında Sabra'yı sembolize ediyordu. Genelkurmay Başkanıyken Moşe Dayan, IDF'in ruhunu ve imajını oluşturanlardan biri oldu; halk arasında ordunun girişim, inisiyatif ve nitelik yönünden yükselmesini sağlayanlardan biri olarak görüldü. Aynı zamanda halk tarafından Altı Gün Savaşı'nda elde edilen zaferin yine Dayan'ın stratejik dehâsı sayesinde olduğuna inanıldı ve zamanla toplumsal bir ikon haline geldi.

İlk yılları ve ailesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Küçük Moşe, annesi ve babasıyla birlikte, 1918

Moşe Dayan, 1890'ların sonlarında ve 1900'lerin başlarında Rus İmparatorluğu'ndaki Yahudilere yönelik yapılan pogrom ve zulümden kurtulmak için o dönemde Osmanlı'nın kontrolündeki Vadedilmiş Topraklar'a göçmüş bay Şamuel Dayan (1891–1968) ve bayan Deborah Zlotovsky'nin (1890–1956) üç çocuğundan biri olarak dünyaya geldi. Baba Şamuel, bir grup bedevi haydut tarafından öldürülen yakın dostu Moşe Barsky'nin anısına oğlunun adını Moşe koydu.[2]

Ölümü ve Mirası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telem partisi 1981 seçimlerinde iki sandalye kazandı ancak Dayan kısa bir süre sonra Tel Aviv'de ağır bir kalp krizinden öldü. 1980 yılında kendisine kolon kanseri teşhisi konduktan sonra sağlık durumu 1980'den beri kötüydü. Büyüdüğü yer olan Moshav'daki (toplu köy) Nahalal'a gömüldü. Ölümünün ardından, Lubavitcher Rebbe, Haham Menahem Mendel Schneerson, Dayan onuruna bir yıl boyunca kadiş anma töreninin yapılmasını ayarladı.[3] Dayan özel eşyalarının korumasını miras bıraktı. 2005 yılında göz bandı eBay'de 75.000 ABD dolarından başlayan bir teklifle satışa sunuldu.[4]


Popüler kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurtlar Vadisi Filistin filminde Erdal Beşikçioğlu'nun canlandırdığı Moşe Ben Eliezer karakterinin Moşe Dayanı temsil ettiği düşünülmektedir.

  1. ^ Friedländer, Saul (2016). Where Memory Leads: My Life. Other Press, LLC. s. 35. ISBN 978-1590518090. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021. 
  2. ^ מספר מקורות, בהם הביוגרפיה "משה דיין" מאת שבתי טבת, נוקבים בתאריך 4 במאי 1915. עם זאת, התאריך המקובל על משפחת דיין, והחקוק על מצבתו של משה דיין, הוא 20 במאי.
  3. ^ "Rebbe", Telushkin, Joseph. HarperCollins 2014, p. 135
  4. ^ "Moshe Dayan's eye patch on sale". BBC News. 25 Temmuz 2005. 18 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2024. 
Önce gelen:
Mordehay Maklef
İsrail'in Genelkurmay Başkanı
1953–1958
Sonra gelen:
Haim Laskov
Önce gelen:
Levi Eşkol
İsrail'in Savunma Bakanı
1967–1974
Sonra gelen:
Şimon Peres
Önce gelen:
Yigal Allon
İsrail'in Dışişleri Bakanı
1977–1979
Sonra gelen:
İzak Şamir