Na-Dene Kızılderilileri - Vikipedi

Na-Dene Kızılderilileri
(Na-Dene Indians)

Na-Dene coğrafyası
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Kanada, ABD (Alaska ve Kıta ABD'si)
Diller
Na-Dene dilleri
Din
Hristiyanlık, Animizm/Şamanizm

Na-Dene Kızılderilileri ya da Na-Dene halkları, Na-Dene dilli halklar (İngilizce: Na-Dene Indians, Na-Dene peoples), Kuzey Amerika'da ABD (Alaska, Washington, Oregon, Kaliforniya, Utah, Kolorado, Arizona, New Mexico, Oklahoma, Teksas), Kanada (Yukon, Kuzeybatı Toprakları, Nunavut, Britanya Kolombiyası, Alberta, Saskatchewan, Manitoba) ve ufak bir kısmı da Meksika’da yaşayan, Na-Dene dilleri ailesinden dilleri konuşan, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ve şamanist Kızılderili halkları. Toplam nüfusları yaklaşık 200.000^[1] kişidir ve çoğunluğu Atabasklar oluşturur. Asya kökenli olduğu 2008 yılında Edward Vajda başta olmak üzere uzmanlarınca kabul edilen tek Kızılderili grubudur. Bunların dışındaki diğer bütün Kızılderililer İngilizcede Amerindians^[2] olarak da adlandırılır ve dilleri Amerind dilleri olarak tek grupta da toplanır.

• Tlingitler
• Eyak-Atabasklar
  • Eyaklar
  • Atabasklar
    • Kuzey Atabaskları
      • Alaska Atabaskları
      • Kanada Atabaskları
    • Pasifik Atabaskları
      • Kaliforniya Atabaskları: Hupalar
      • Oregon Atabaskları
    • Güney Atabaskları: Apaçiler, Navaholar

1. Subarktik Kızılderilileri: Tsutinalar (Sarsiler) ve Nikolalar hariç Kuzey Atabaskları
2. Ova Kızılderilileri: Tsutinalar, Ova Apaçileri (Kiyova Apaçileri), Lipanlar
3. Güneybatı Kızılderilileri: Ova Apaçileri hariç Güney Atabask dillerini konuşanlar (Apaçiler ile Navaholar)
4. Plato Kızılderilileri: Nikola Atabaskları
5. Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri: Tlingitler, Eyaklar, Tsetsautlar
6. Kaliforniya Kızılderilileri: Pasifik Atabaskları

Na-Dene halklarının ve Proto-Atabaskların Amerika'daki anayurdu (Urheimat) olarak doğu Alaska ya da batı Yukon gibi Pasifik Okyanusuna akan ırmaklardan oluşan havzaya sahip kuzey bölgesi olduğu düşünülmektedir.^[3] Na-Dene dillerinin Sibirya'daki Ketçe başta olmak üzere Yenisey dilleri ile akraba olduğu 2008 yılında Edward Vajda tarafından ortaya atılmış ve kabul görmüştür.^[4] Dil verilerine göre Asya'daki bir gruba bağlanan ilk ve tek Kızılderili grubudur.

• Kanada
  • Yukon Toprakları: Tlingitler, Guçinler, Hanlar, Kaskalar, Tagişler, Kuzey Tuçonları, Güney Tuçonları, Yukarı Tananalar
  • Kuzeybatı Toprakları: Denesulineler, Guçinler, Sahtular, Denetalar, Tlınçonlar
  • Britanya Kolombiyası: Tlingitler, Nadoten-Vetsuvetenler, Çilkotinler, Dakeller, Kaskalar, Nikolalar, Sekaniler, Danezalar, Denetalar, Tagişler, Tahltanlar, Tsetsautlar
  • Alberta: Denetalar, Denesulineler, Tsutinalar
  • Saskatchewan: Denesulineler
  • Manitoba: Denesulineler
  • Nunavut: Denesulineler
• Amerika Birleşik Devletleri
  • Alaska: Tlingitler, Eyaklar, Ahtnalar, Değinaklar, Denağinalar, Guçinler, Hanlar, Holikaçuklar, Koyukonlar, Aşağı Tananalar, Tanakroslar, Tsetsautlar, Kuskokvimler, Yukarı Tananalar
  • Washington: Çilkotinler, Kwalhioqua, Nikolalar
  • Oregon: Tlatskanie, Applegate, Galice, Tututni, Upper Coquille, Tolowa, Upper Umpqua
  • Kaliforniya: Eel River, Hupalar, Mattole-Bear River, Tolowa
  • Utah: Navaholar
  • Kolorado: Hikarilalar, Navaholar
  • Arizona: Çirikavalar, Navaholar, Batı Apaçileri
  • New Mexico: Meskalerolar, Çirikavalar, Hikarilalar, Lipanlar, Navaholar
  • Teksas: Meskalerolar, Lipanlar
  • Oklahoma: Çirikavalar, Hikarilalar, Ova Apaçileri
• Meksika
  • Sonora ve Chihuahua: Çirikavalar