French
DeutschÇakıllar, Ardanuç - Vikipedi
| Çakıllar | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Çakıllar Çakıllar'ın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1564 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 68 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
.JPG)
Çakıllar, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir].JPG)
Çakıllar köyünün eski adı Norgieli veya Norgiali'dir. Nitekim Giorgi Merçule'nin Gürcü din adamı Grigol Hantsteli'nin yaşamını konu alan 951 tarihli elyazması eserinde Norgiali (ნორგიალი) şeklinde geçer.[3] Norgieli, 9. yüzyılda yaşamış ve Parehi Manastırı'nın kurucusu olan Gürcü din adamı Mikel Pareheli'nin doğduğu köy olarak da bilinir. Bu yer adı 1574 ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterleri ile Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde, Gürcüce yazılışa uygun olarak Norgiyel (نوركيل) biçiminde yazılmıştır.[4][5]
Norgieli köyünün bulunduğu Klarceti bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biridir. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Norgieli Kalesi de bu dönemden kalmış olmalıdır.[6]
Norgieli, 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Ardanuç livasına bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 18 haneden oluşuyordu. Bu nüfus içinde 17 hane Hristiyan kalmış, 1 hane Müslüman olmuştu. Sonraki yirmi yıl içinde hane sayısı açısından köyün nüfusu aynı kalmış olmakla birlikte, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterine göre Müslüman olan hane sayısı ikiye çıkmıştı.[7]
Norgieli köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterine göre, bu eyalet içinde Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesi bağlıydı.[8]
Norgieli köyü, 1835 nüfus defterine göre Çıldır Eyaleti'nin Ardanuç livasına bağlıydı. Askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusun tespit edildiği bu tarihte köyde 20 hanede 56 erkek yazılmıştır. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün yaklaşık nüfusunun 112 kişi olduğu ortaya çıkar.[9] Köyün halkının Gürcülerden oluştuğu, 1886 tarihli Rus nüfus sayımından anlaşılmaktadır.[10]
Norgieli köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sona, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımında Norgieli (Норгіель) şeklinde kaydettiği köy, Artvin sancağının Ardanuç kazasına bağlı Samtzkali nahiyesinin dört köyünden biriydi. Köydeki 52 hanede, 64'ü erkek ve 55'i kadın olmak üzere, 119 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[10]
Dilbilimci ve araştırmacı Nikolay Marr, Şavşeti ve Klarceti bölgelerinde 1904 yılında gerçekleştirdiği araştırma gezisinde bir gece Norgieli köyünde kalmış ve köyün fotoğrafını çekmiştir. Bu arada, kale olduğu tahmin edilen bir yapının kalıntılarından söz etmiştir. Norgieli köyünde ayrıca kvacvari tespit etmiş ve fotoğrafını çekmiştir. Köylüler haç formundaki bu eski mezar taşını "kollu taş" olarak adlandırıyordu.[6][11]
Norgieli köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri tarafından Artvin ile Ardahan bölgeleri ve geçici olarak da Batum fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Norgieli'nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[12]
Norgileli köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde, bu livaya bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu 27 hanede yaşayan 164 kişiden oluşuyordu.[13] Norgieli veya veya Norgiyel Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Çakıllar olarak değiştirilmiştir.[14] Çakıllar köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinde Artvin kazasına bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 230 kişiden oluşuyordu.[15] 1965 genel nüfus sayımında Ardanuç ilçesinin Aşağıırmaklar bucağına bağlı olan köyde 333 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 103 kişi okuma yazma biliyordu.[16]
Norgieli köyünde varlığı bilinen tek tarihsel yapı eski bir kaledir. Kare planlı bir yapı olan kale, köyün 700 metre güneyinde, 1270 metre yükseklikte kayalık bir yamaçta yer alır. Geriye kalmış kalıntılardan Norgieli Kalesi’nin kireç harcı kullanılarak inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. 1904 yılında Nikolay Marr’ın Norgieli köyünün yakınlarında ne olduğuna karar veremediği kalıntıların Norgieli Kalesi’ne ait olduğu anlaşılmaktadır.[6]
Norgieli, Ardanuç ilçesinde, Gürcü Kolu olarak adlandırılan bölgede Gürcü dilinin konuşulduğu son köylerden biri olarak bilinir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Çakıllar köyü, Artvin il merkezine 60 km, Ardanuç ilçe merkezine 42 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 68[2] |
| 2020 | 66[2] |
| 2019 | 73[2] |
| 2018 | 84[2] |
| 2017 | 60[2] |
| 2016 | 65[2] |
| 2015 | 64[2] |
| 2014 | 66[2] |
| 2013 | 84[2] |
| 2012 | 52[2] |
| 2011 | 63[2] |
| 2010 | 56[2] |
| 2009 | 58[2] |
| 2008 | 57[2] |
| 2007 | 57[2] |
| 2000 | 116[17] |
| 1990 | 188[17] |
| 1985 | 250[17] |
| 1922 | 164[18] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Çakıllar, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Çakıllar Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ "Giorgi Merçule, Grigol Handzteli'nin Yaşamı (გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება)" (PDF). 19 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mayıs 2024.
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 34. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 299". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2024.
- ^ a b c 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 101. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ {Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 133-134. 30 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s. 131-132, ISBN 978-605-288-814-8
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1402". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2024.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 247, 279. 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 115.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 166" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mart 2024.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 87" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mart 2024.
- ^ a b c d "Çakıllar Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ Gök, Nurşen (2008). "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 41. ankara.edu.tr. s. 89-104. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.