Orion'un Kemeri - Vikipedi

Alev Bulutsusu (solda) ve adını denizatını andıran küçük bir karanlık buluttan alan Atbaşı Bulutsusu'nu (sol altta) içeren Orion Kuşağı ve bulutsusu.

Orion Kuşağı[1] (ayrıca Avcı Kuşağı,[1] Orion'un Kemeri, Üç Kral veya Üç Kız Kardeş[2] olarak da bilinir), Orion (Avcı) takımyıldızının merkezinde yer alan çarpıcı bir yıldız desenidir. Üç parlak kuşak yıldızı olan; Alnitak (ζ Ori), Alnilam (ε Ori) ve Mintaka'dan (δ Ori) oluşur.

Gece gökyüzünde Orion kuşağını bulmak, gökyüzünde Orion'u bulmanın en kolay yoludur. Yıldızlar, düz bir çizgi üzerinde aşağı yukarı eşit aralıklarla yerleşmiştir ve bu nedenle, takımyıldıza ismini veren Avcı kıyafetinin kuşağı (kemeri) olarak görselleştirilebilir. Gece gökyüzünde en iyi, Kuzey Kış / Güney Yaz aylarında özellikle de Ocak ayı saat 21:00 civarında gözlemlenebilirler.[3]

Bileşimin yıldızları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu daha geniş görüşte, kemer (merkezdeki üç yıldız) Orion takımyıldızındaki yakındaki özelliklerle ilişkili olarak görülür.

Üç yıldızın isimleri Arapçadan gelmektedir. Al-nizam (النظام) "inci dizisi" anlamına gelir veya nilam ("safir") kelimesiyle ilişkilidir. Yazım varyantları arasında Alnihan ve Alnitam da bulunur, bunlar açıkça tercüme veya kopya hatalarıdır.[4]

Alnitak

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Alnitak

Alnitak (ζ Orionis), Orion kuşağının doğu ucunda yer alan ve Dünya'dan 1.260 ışık yılı uzaklıkta bulunan üçlü bir yıldız sistemidir. Alnitak B, her 1.500 yılda bir Alnitak A'nın etrafında dönen 4. büyüklükte B tipi bir yıldızdır. Birincil bileşen (Alnitak A), Alnitak Aa (Görünen büyüklüğü 2,0 olan O9.7 Ibe tayf tipinde mavi bir süperdev) ve Alnitak Ab'den (Yaklaşık 4 büyüklüğünde O9V tayf tipinde bir mavi cüce) oluşan yakın ikili sistemdir. Alnitak Aa'nın Güneş'ten 28 kat daha büyük olduğu ve 20 kat daha büyük bir çapa sahip olduğu tahmin edilmektedir. Gece gökyüzündeki O sınıfının en parlak yıldızıdır.

Alnilam

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Alnilam

Alnilam (ε Orionis), Dünya'dan yaklaşık 2.000 ışık yılı uzaklıkta ve 1,70 büyüklüğünde bir süperdevdir. Gökyüzünde 29. en parlak ve Orion'daki dördüncü en parlak yıldızdır. Güneş'ten 375.000 kat daha parlaktır.[5] Spektrumu, diğer yıldızların sınıflandırıldığı istikrarlı dayanak noktalarından biri olarak hizmet eder.

Mintaka

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Mintaka

Mintaka (δ Orionis), 1.200 ışık yılı uzaklıkta ve 2,21 büyüklüğünde parlıyor. Çift yıldız sistemi olan Mintaka, Güneş'ten 90.000 kat daha parlaktır. Bu iki yıldız her 5,73 günde bir birbirlerinin yörüngesinde dönerler.[6]

Tarihsel ve kültürel kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Dunhuang Yıldız Atlası - Orion
Sol üstte Orion kuşağı, sağ altta Orion kılıcı

Richard Hinckley Allen, Orion Kuşağı için birçok halk ismini listeler. İngilizce olanlar şunlardır: Yakup'un Değneği veya Yakup'un Asası, Peter'ın Asası, Altın seren cundası, L veya Ell (arşın), Ell ve Yard, Yard-stick ve Yard-wand (yarda ölçeği); Ellwand (arşın), Leydimizin Asası, Magi / Üç Kral, Üç Meryem veya sadece Üç Yıldız.[7]

"Ülker (Pleiades) yıldızlarını bağlayabilir misin? Orion'un bağlarını çözebilir misin?" paragrafı, Kitâb-ı Mukaddesin Eyüp Kitabı[8] ve Amos Kitabında yer alır.[9] Tennyson'un şiiri Prenses (The Princess) Orion Kuşağını şöyle anlatıyor:

...havalı Dev'in kuşağındaki şu üç yıldız gibi,
soğuk karanlığın parlattığı o ışıltı.[10]

Çin şiir koleksiyonu Şiir Klasiği'nde "Shen" (参) adı verilen yıldız deseni, "Sheng" (商) olarak bilinen ve Antares ile asla birleşemeyen iki insan için bir metafor olarak eşleştirilmiş.[11] Bu, Orion Kuşağı ve Antares'in doğuda yükseldiği ve batıda battığı gözleminden kaynaklanmış olabilir fakat Antares, Orion Kuşağı battıktan sonra ve karşılıklı olarak yükselir.

Kuşağın üç yıldızı Portekiz ve Güney Amerika'da, İspanyolca Las Tres Marías ve Portekizce "As Três Marias" olarak bilinir.[2] Ayrıca, Güneş'in en alçak noktasında olduğu zaman kuzey gece gökyüzünü işaretler ve bu da, eski zaman işleyişi için açık bir göstergeydi. Meksika'da onlara Los Tres Reyes Magos denir.[12]

Fin mitolojisinde Orion Kuşağı, Väinämöisen vyö (Väinämöinen'in Kemeri) olarak adlandırılır. Kemerden "sarkıyor" gibi görünen yıldızlar, Kalevanmiekka (Kaleva'nın kılıcı) adı verilen bir yıldız desenini oluşturur. Hristiyanlık öncesi İskandinavya'da kemer, Frigg'in örekesi (Friggerock) veya Freyja'nın örekesi olarak biliniyordu.[13] Benzer şekilde, Yakup'un Asası ve Peter'ın Asası, tıpkı Üç Müneccim veya Üç Kral gibi Avrupa incilinden türetilmiş terimlerdi. Väinämöinen'in Tırpanı (Kalevala) ve Kalevan Kılıcı Fin mitolojisinden gelen terimlerdir.[4]

Meksika'nın kuzeybatısındaki Seri halkı, üç yıldızdan oluşan kuşak yıldızlarını Hapj (avcıyı ifade eden bir isim) olarak adlandırıyorlar: Hap (katır geyiği), Haamoja (çatalboynuzlu antilop) ve Mojet (kanada koyunu). Hap ortadadır ve avcı tarafından vurulmuştur; kanı Tiburón Adası'na damlamıştır.[14]

Siyah Giyen Adamlar (1997) filminde kahramanlar bir uzaylıya göre "Orion Kuşağındaki" büyük bir enerji kaynağı olan "galaksi"yi arıyorlar. Orion Kuşağı aranır ancak orada galaksi bulunamaz. Sonunda galaksinin Orion adında bir uzaylı kedisinin yakasındaki bir mücevherde saklandığını anlarlar.

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Orion haritası
    Orion haritası
  • Orion Kuşağının simüle edilmiş görüntüsü
    Orion Kuşağının simüle edilmiş görüntüsü
  • Alnitak ve Alnilam bölgesi (sağ üst) ve Alev Bulutsusu
    Alnitak ve Alnilam bölgesi (sağ üst) ve Alev Bulutsusu

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Özel, M. Emin; Saygaç, Talat (1997). Gökyüzünü Tanıyalım. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu. s. 176. ISBN 975-403-072-3. 
  2. ^ a b "Orion's Belt: Stars, Facts, Location, Myths | Constellation Guide". www.constellation-guide.com (İngilizce). 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2018. 
  3. ^ "Orion". 7 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011. 
  4. ^ a b Allen, Richard Hinckley (1936). Star-names and their meanings. ss. 314-315. 
  5. ^ "Alnilam". Jim Kaler's Stars. University of Illinois at Urbana-Champaign. 2009. 24 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011. 
  6. ^ "Mintaka". Jim Kaler's Stars. University of Illinois at Urbana-Champaign. 2009. 24 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011. 
  7. ^ "Star Names – Their Lore and Meaning". 
  8. ^ Job 38:31
  9. ^ Amos 5:8
  10. ^ "Alfred Lord Tennyson's poem: The Princess". 27 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2013. 
  11. ^ Lihui Yang, Deming An & Jessica Anderson Turner (2008). Handbook of Chinese Mythology. Oxford University Press. s. 99. ISBN 9780195332636. 
  12. ^ "Archived copy". 15 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2011. 
  13. ^ Schön, Ebbe. (2004). Asa-Tors hammare, Gudar och jättar i tro och tradition. Fält & Hässler, Värnamo. s. 228.
  14. ^ Arşivlenmiş kopya (PDF). 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Mart 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Orion%27un_Kemeri&oldid=34045814" sayfasından alınmıştır