Robert O'Hara Burke - Vikipedi

Robert O'Hara Burke
Robert O'Hara Burke (William Strutt tarafından çizilmiştir)
Doğum	06 Mayıs 1821(1821-05-06) St Clerens, County Galway, İrlanda
Ölüm	28 Haziran 1861 (40 yaşında) Cooper Creek, Güney Avustralya, Avustralya
Meslek	Asker, polis, kâşif
Etkin yıllar	1841−1861
Tanınma nedeni	Wills ile çıktıkları keşif gezisi sebebiyle ölmesi

Robert Burke (d. 1820 - ö. 1861), İrlandalı polis, asker, kâşif ve bilim insanı. "Avustralya Kıtası"nın iç kesimlerini keşfetmiştir.

18. yüzyılın sonunda Avustralya'nın kıyı şeridi tamamıyla haritalanmıştı. Ancak, kıtanın iç kesimleri ise yerliler dışında kimse tarafından bilinmiyordu. Bu nedenle, büyük bir merak konusu olmuştu. Mavi Dağlar'ın öte yanında ne olduğuna ilişkin birçok anlatılan hikâyeler vardı. Kimlerine göre; bilinmeyen bölge zengin ve verimli veya kimilerine göre ise; bölge çöl ve verimsizdi. Bunu anlamak için, keşif seferi yapmak gerekiyordu.

Kıtayı ilk geçen kişi olmak büyük bir zafer kazandıracaktı. Ayrıca, Avustralya'yı diğer ülkelerle bağlayacak bir telgraf hattının da döşenmesi gerekiyordu. İç kesimlere doğru ilerlemeyi ilk kez göze alanlar korkunç güçlüklerle karşılaşmış, kimileri yaşamını yitirmişti. Bu kâşiflerin cesaretini, yaşadıkları sefilliği ve şansızlıklarını en iyi Robert Burke ve William Wills'in yolculuğu anlatır. Serüvenlerle bu yolculuk, başarılı olacak ama sonu kötü bitecekti. Ekibin tamamı susuzluk, açlık ve yüksek sıcaklıkta ölecekti.

1859'da Güney Avustralya hükûmeti, kıtayı güneyden kuzeye ilk geçecek kişiye bir ödül vereceğini açıkladı. Burke ve Wills, Avustralya tarihindeki en pahalıya mâl olan donanıma sahip seferlerden birinin önderleri ve haritacıları olarak atandılar. Ancak, ikisi de önceden ne bir keşif hareketinde bulunmuş, ne de bir deneyimleri vardı. Ağustos 1860'ta, ekip Melbourne'dan heyecanlı bir kalabalık tarafından uğurlanarak yola çıktı. Başta Burke, ardında ekibin diğer 15 üyesi, 25 deve, 23 at ve yük arabalarından oluşan uzun bir konvoy vardı. Tehlikeli bir yolcuğa çıkacaklarını tahmin ediyorlardı. İki ay sonra Menindee'ye vardılar. Burada bir kamp kurdular. Ancak, ekibin üyeleri arasında kavga çıktı ve Burke birkaçını ekipten attı. Ekip iyice dağılmıştı. Çünkü, ekip farklı gruplar olarak bölünmüş ve farklı hızla yürüdüklerinden; gruplar arasında uzun bir mesafe açılmıştı. Her grubun kendine ait yiyecek, su ve araç-gereç yük arabası olmadığından daha yolculuğun başında susuzluk, açlık sorunları baş göstermeye başladı.

Rakip bir sefer olduğunu duyan Burke, ilerlemek için sabırsızlanmaya başladı. Kavurucu sıcakta o, Wills ve yedi kişi 645 km. kuzeybatıdaki Cooper Creek'e doğru yola koyuldular. Ekipteki gruplar arasında o kadar çok mesafe kaldı ki; Burke, William Brahe adlı bir kişiyi, kalan hayvan ve erzaktan sorumlu tutarak orada bıraktı. Burke'nin emrine göre Brahe, Burke ve diğerleri dönene kadar yiyecek ve erzakın başında kalacaktı. Bu arada Burke, Wills, Charles Gray ve John King luzeydeki Carpenteria Körfezi'ne gitmek üzere yola koyuldular. Ancak, yolda hava birdenbire değişti. Günler boyu durmaksızın yağmur yağdı. Yerler, develerin ilerleyemeyeceği kadar çok ıslandığından Burke ve Wills yollarına yürüyerek devam ettiler. 1861'in Şubat ortalarında körfezin sahili artık görünmüştü. O kadar ki, deniz kokusu burunlarına geliyordu. Ne var ki, yolları "Mangrov" adı verilen ağaç bataklıkları ile tıkandığından geri dönmeye karar verdiler.

Güneye yolculuk tam bir kabusa dönüştü. Gray'i ve King'i tekrar yanlarına aldıktan sonra Burke ve Wills bir kez daha Cooper Crek'e yöneldiler. Günler boyu süren yağmur sonucu hepsi hastalandı. Yerler artık bataklığa dönmüştü ve zor yürüyorlardı. Erzak artık bitmişti; atlarını, develerini birer birer vurup yediler. Yüklerin de bir kısmını bıraktılar, bir kısmını da taşıdılar. Sonunda, gruptaki en güçlü kişi gibi görünen Gray yere yığılıp öldü. Burke ve geriye kalanlar, Brahe'ye yetişmeye çalışmaktan vazgeçtiler. Oysaki, Brahe yalnızca 23 km. ötelerindeydi. Burke daha kısa bir yoldan, Adelaide üzerinden güneye gitmelerine karar verdi. Dev daireler çizerek haftalarca yakıcı çölde dolaştılar ve kalan son develeri de yediler. Kendilerini izlemekte olan "Avustralya Yerlileri" onlara yiyecek vermeseydi, öleceklerdi. Üç bitkin kişi sonunda Cooper Creek'e giden yolu bulup döndüler. Bu arada Brahe'yi bir kez daha kıl payı kaçırdılar. Brahe, beraberinde bir kurtarma ekibiyle onları aramak üzere Cooper Creek'e dönmüştü. Ancak, kampın yakınlarında olduklarına dair hiçbir belirti göremeyince tekrar yola çıkıp Melbourne'a yönelmişti.

Burke, Wills ve King, yalnızca birkaç kilometre ötede, neredeyse tükenmiş, aç kalmış, güçsüz düşmüşlerdi. Aralarında sağlıklı kalan tek kişi genç King idi. King, ikisine de yardımcı olmaya çalışıyordu. Önce Wills, sonra da Burke öldü. Geriye yalnızca King kalmıştı. Çok zayıf düşmüş olan King, çöle doğru yürüdü. Burada kendisini "Avustralya yerlileri" buldu. Bulduklarında ölmek üzereydi. Yerliler, ona baktı ve uzun süre sonra iyileşti. King, üç ay sonra Melbourne'den yola çıkan başka bir arama ekibi tarafından bulundu. Güneşten yanmış ve zayıflamıştı. Yerliler ona yardım etmeseydi, kesinlikle ölürdü. Burke ve Wills'in öldüğü yeri gösterdi. İki kâşifin cesetleri de, devlet töreniyle gömülmek üzere Melbourne'e götürüldü. Ödülü de, rakip kâşif John McDouall Stuart kazandı.

• TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplığı, Kaşifler, s.34-35
• Kaşifler