San Luis Vadisi - Vikipedi

San Luis Vadisi, ABD'nin Colorado ile New Mexico eyaletleri arasındaki güney Rocky Dağları'nda bulunan ve 180 km uzunluğundaki bir vadidir. Batısında San Juan Dağları ile güneyinde Sangre de Cristo Sıradağları arasında yüksek rakımlı bir Alpin havzadır.

Vadinin çok seçik bir güney sınırı bulunmamaktadır ve vadi havzası güneyde Colorado eyaleti güneyinde olan San Juan Tepelerini ve kuzeyinde New Mexico eyaletindeki "Taos Platosu"nu içine aldığı coğrafyacılar tarafından kabul edilir. Vadinin uzunluğu yaklaşık 122 km; genişliği genellikle 90 km'den daha fazla ve yüzölçümü 21.000 km²'yi geçmekte olup bu vadi dünyanın en büyük Alpin vadisi havzasıdır. Vadinin yüksek olan ortalama rakımı yaklaşık 2.300 metredir ve vadinin iki tarafında bulunan dağların en yüksek rakımı ise 4.000 m'yi geçmektedir.

Jeolojik olarak vadi Rio Grande çatlağının bir kısmıdır. Vadinin kuzey kısımları kapalı havza olup bu arazilerden çıkan ve arazideki yer üstü sularını bu havzadan dışarı akıtan bir akarsu bulunmamaktadır. Vadinin güneyinden ise vadinin ortasından güneye doğru akan Rio Grande Nehri geçmektedir. Bu nehrin kaynağı vadinin batısında bulunan San Juan Dağları'ndadır. Nehir vadide güneye New Mexico'ya doğru akıttıktan sonra Texas, ABD ile Meksika sınırı olup Meksika Körfezi'nde denize kavuşmaktadır.

San Luis Vadisi çok az yağış alır. Bu nedenle bu vadide araziler çöl tipindedir. Isıya gelince vadide ısı yaz mevsiminde ılıktır ve fazla sıcak veya soğuk olmaz. Fakat kışın ısı çok soğuk olur.

San Luis Vadisi'nin en ilgi çeken özelliği vadide bulunan "Büyük Kumullar"dır. "Büyük Kumullar" vadinin güneyinde bulunan Sangre de Cristo Sıradağları'nın batısındadır. Bu kumullar arazisinin yüzölçümü 7,700 hektardır. Araştırmacılara göre bu kumullar yaklaşık 440 bin yıl önce ortaya çıkmaya başlamışlardır. Kumullar San Luis Vadisi'nden geçen Rio Grande Nehri ve bu nehrin kollarının taşıdığı kum ve toprak parçacıklarından oluşmuşlardır. Bu çok uzun süren dönemde batıdan gelen rüzgârlar bu nehir ve kollarında bulunan kum parçalarını nehrin sel yatağından alıp götürmüş ve Sangre de Cristo Dağları'nı geçmekte iken rüzgârın şiddeti azalınca kum parçacıkları vadinin doğu kıyısında toplanmışlar ve binlerce yıl içinde büyük kumullar meydan getirmişlerdir. Bu süreç hala devam etmektedir ve kumullar günümüzde de yavaş olarak büyümektedir. Bu büyük kumullar San Luis Vadisi tabanından 250 m 'ye kadar yükselmektedirler. Bu kumulların dış sınırlarında birkaç akarsu bulunmaktadır. Bu akarsular kumulların kenarlarını erozyona uğratıp kumları akarsu içinde vadide daha daha mevkilere taşımaktadırlar. Fakat akarsular çok geçmeden yer altına sızıp kaybolmakta kumlar da yer üstünde kalmaktadır. Rüzgâr esintisi bu kum kalıntılarını tekrar "Buyuk Kumullar"a doğru geri götürmektedir.

Bu kumulların doğasını korumak için 1932'de "Great Sand Dunes Ulusal Anıtı" kurulmuştur. 1980'de ise bu arazilerin koruma statüsü değiştirilmiş ve daha geniş araziler de eklenerek 17,906 hektarı ulusal park 16,870 hektarı Koruma Bölgesi'nden oluşan Great Sand Dunes Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi kurulmuştur.

• Great Sand Dunes Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi

Wikimedia Commons'ta San Luis Vadisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• "Sanluisvalley.us" websitesi- San Luis Vadisi Enformasyon Merkezi
• Flickr Fotoları8 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Amerika Birleşik Devletleri ile ilgili bir yerin konumuna dair bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.