Tarım Mumyaları - Vikipedi

Tarım mumyaları, günümüzde Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yer alan Tarım Havzası'nda keşfedilmiş ve yaşları 3800 ile 2000 yıl arasında değişen bir dizi mumyadır.^[1]^[2]^[3] Mumyalar, özellikle en yaşlı olanları, Tarım Havzası'nda Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Tohar dillerinin varlığı ile yakından ilişkilendirilmekle birlikte,^[4] Tohar dilerinin tarihteki ilk yazılı kaynağı ile mumyalar arasında yüzyılların yer alması, bu kanıtların tamamiylen kesin olarak değerlendirilememesine yol açmaktadır.

Mumyaları incelemiş Victor H. Mair ve ekibi, mumyaların muhtemelen Toharlar gibi bir Hint-Avrupa dili konuştukları ve Kafkas ırklarına ait oldukları sonucuna varmıştır.^[5]^[5]^{:s. 40}

Arkeolojik kayıt

20. yüzyılın başında, Sven Hedin, Albert von Le Coq ve Sir Aurel Stein gibi Avrupalı kaşifler, Orta Asya'da tarihî eser arayışları sırasında buldukları kurutulmuş insan bedenlerinden bahsetmiştir.^[6] O zamandan beri, çok sayıda başka mumya keşfedilmiş ve analiz edilerek Sincan'da yer alan müzelerde sergilenmiştir. Bu mumyaların çoğu Tarım Havzası'nın doğu (Turfan, Loulan ve Kumul yakınlarındakiLop Nur, Subeşi bölgesi) veya güney (Hotan, Niya ve Çerçen/Kiemo) uçlarında bulunmuştur.

Qäwrighul'da bulunan ve M.Ö 1800'e tarihlenen en eski Tarım mumyaları, Tunç Çağı'nda Güney Sibirya, Kazakistan, Orta Asya ve Aşağı Volga'da yaşamış Kafkas ırkı kökenli halklar ile fiziksel açıdan yakınlık göstermektedir.^[2]

Yanbulaq'da bulunan mezarlıkta yer alan ve MÖ 1100-500 yıllarına tarihlenen 29 mumyadan 21'i Mongoloid, 8'i ise Qäwrighul'da bulunan daha eski mumyalar ile benzer şekilde Kafkas ırklarının fiziksel özelliklerine sahiptir.^[2]

Çıkartılmış önemli mumyalara; "Çerçen adamı" veya "Ur-David" (MÖ 1000) olarak adlandırılan uzun boylu, kızıl saçlı mumya; bu mumyanın oğlu olan 1 yaşındaki kahverengi saçlı, başında kırmızı ve mavi keçeden örülmüş bir şapka ile gömülmüş bir bebek; Kızılcaqa'da bulunmuş "kızıl saçlı güzellik" olarak tanımlanan "Hami Mumya" lakaplı kadın ve "Subeşi'nin Cadıları" ismi verilmiş düz kenarlı, siyah keçeden koni şeklinde şapkalar giyerek gömülmüş mumyalar örnek verilebilir. Subeşi'de aynı zamanda karnında cerrahi işlem izleri olan bir adam bulunmuştur ve kesi at kılından yapılmış dikişlerle dikilmiştir.^[7]

Mumyaların çoğu, çölün kuraklığının cesetlerde yol açtığı kuruma nedeniyle çok iyi durumda saklanmıştır. Mumyalar birçok Kafkas ırkı kökenli vücut özelliğini paylaşır (uzun gövdeler, açılı yüzler, gömülü gözler) ve çoğu sarışından kırmızıya, kırmızıdan koyu kahverengiye kadar değişen, genelde uzun, kıvırcık ve örgülü saçlarla bulunmuştur.

Giysiler ve tekstil ürünleri, Hint-Avrupa neolitik kıyafet teknikleriyle ortak bir kökene veya ortak bir düşük seviye tekstil teknolojisine işaret eder. Çerçen adamı kırmızı renkli kabartma çizgili kumaştan tunik ve tartan desenli pantalon giyerek bulunmuştur. Tartan tarzı kumaşı inceleyen tekstil uzmanı Elizabeth Wayland Barber, Hallstatt kültürüyle ilişkili tuz madenlerinden çıkartılmış kalıntılar ile aralarındaki benzerlikleri öne sürmüştür.^[8]

Genetik çalışmalar

2009-2015 arasında, Xiaohe mezar kompleksinde bulunmuş 92 mumyanın kalıntıları, Y-DNA ve mtDNA belirteçleri için analiz edildi. Mumyaların genetik analizleri, Xiaohe halkının anne soylarının hem Doğu Asya hem de Batı Avrasya'dan geldiğini, babalık soylarının ise hepsinin Batı Avrasya'dan geldiğini göstermiştir.^[9]

Mitokondriyal DNA analizi, Xiaohe'deki insanlar tarafından taşınan anne soylarının şu anda Batı Avrasya'da yaygın olan H, K, U5, U7, U2e, T ve R* mtDNA haplogruplarını içerdiğini gösterdi. Ayrıca Doğu Asya'daki modern popülasyonlarda yaygın olan B5, D ve G2a gibi haplogruplar da vardı. Orta Asya ya da Sibirya popülasyonlarında günümüzde yaygın olan C4 ve C5 haplogrupları ile tipik olarak Güney Asyalı kabul edilen M5 ve M* haplogrupları da bulunmuştur.^[10]

Neredeyse tüm bireylerin, 12'den 11'inin, Batı Avrasya'daki en yaygın Y-DNA haplogruplarından biri olan R1a1'e sahip olduğu bulunmuştur. Bir bireyin ise çok nadir bulunan paragrup K * (M9) 'a ait olduğu ortaya konmuştur.^[11] R1a1, bu popülasyonun Andronovo kültürü ve erken Hint-Avrupalılar ile yakınlığını göstermektedir.^[12]

Mair, Tarım Havzası'ndaki en eski mumyaların tamamiylen Kafkas ırklarına ait olduklarını, Doğu Asya kökenli halkların 3.000 yıl önce Tarim Havzası'nın doğu kısımlarına göç ettiklerini, Uygurların ise bölgeye MS 842 yılı civarında geldiğini öne sürmektedir. Mair ve ekibi, bölgedeki ilk halkların bölgeye yaklaşık 5.000 yıl önce Pamir Dağları'ndan gelmiş olabileceğini de iddia etmiştir.

Ayrıca bakınız

Atıflar

^ Wong, Edward (18 Kasım 2008). "The Dead Tell a Tale China Doesn't Care to Listen To". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2019.
^ ^a ^b ^c Mallory & Mair (2000), p. 237.
^ Wade, Nicholas (15 Mart 2010). "A Host of Mummies, a Forest of Secrets". The New York Times. 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
^ Baumer (2000), p. 28.
^ ^a ^b Coonan, Clifford (28 Ağustos 2006). "A meeting of civilisations: The mystery of China's celtic mummies". The Independent. 4 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2018.
^ Mallory & Mair (2000), p. 10.
^ "The Mummies of Xinjiang" 20 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Discover April 1, 1994
^ Christopher P. Thornton and Theodore G. Schurr, "Genes, language, and culture: an example from the Tarim Basin", in: Oxford Journal of Archaeology, Volume 23 Issue 1, pp 83–106, 2004
^ Chunxiang Li, Hongjie Li, Yinqiu Cui, Chengzhi Xie, Dawei Cai, Wenying Li, Victor H Mair, Zhi Xu, Quanchao Zhang, Idelis Abuduresule, Li Jin, Hong Zhu and Hui Zhou (2010). "Evidence that a West-East admixed population lived in the Tarim Basin as early as the early Bronze Age". BMC Biology. 8 (15). doi:10.1186/1741-7007-8-15. PMC 2838831 $2. PMID 20163704.
^ Chunxiang Li, Chao Ning, Erika Hagelberg, Hongjie Li, Yongbin Zhao, Wenying Li, Idelisi Abuduresule, Hong Zhu and Hui Zhou (2015). "Analysis of ancient human mitochondrial DNA from the Xiaohe cemetery: insights into prehistoric population movements in the Tarim Basin, China". BMC Genet. 16 (78). doi:10.1186/s12863-015-0237-5. PMC 4495690 $2. PMID 26153446.
^ "Zhōngguó běifāng gǔdài rénqún Y rǎnsètǐ yíchuán duōyàng xìng yánjiū--"jílín dàxué"2012 nián bóshì lùnwén". 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2019.
^ Clémence Hollard et al., New genetic evidence of affinities and discontinuities between bronze age Siberian populations, American Journal of Physical Anthropology, 14 June 2018 https://doi.org/10.1002/ajpa.23607 .

Kaynakça

Barber, Elizabeth Wayland (1999), The Mummies of Ürümchi, Londra: Pan Books, ISBN 0-330-36897-4
Baumer, Christoph. (2000). Southern Silk Road: In the Footsteps of Sir Aurel Stein and Sven Hedin. White Orchid Books. Bangkok. 974-8304-38-8 (HC); 974-8304-39-6 (TP).
Davis-Kimball, Jeannine, with Mona Behan (2002). Warrior Women: An Archaeologist’s Search for History’s Hidden Heroines. Warner Books, New York. First Trade Edition 2003. 0-446-67983-6 (pbk)
Hemphill, Brian E.; Mallory, J.P. (2004), "Horse-mounted invaders from the Russo-Kazakh steppe or agricultural colonists from Western Central Asia? A craniometric investigation of the Bronze Age settlement of Xinjiang", American Journal of Physical Anthropology, 125, ss. 199ff, doi:10.1002/ajpa.10354 .
Larsen, Clark Spencer (2002), "Bioarchaeology: The Lives and Lifestyles of Past People", Journal of Archaeological Research (Haziran 2002 tarihinde yayınlandı), 10 (2), ss. 119-166, doi:10.1023/A:1015267705803 .
Li, Shuicheng (1999), "A Discussion of Sino-Western Cultural Contact and Exchange in the Second Millennium BC Based on Recent Archeological Discoveries", Sino-Platonic Papers (Aralık 1999 tarihinde yayınlandı) (97), 14 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 20 Ağustos 2019 .
Light, Nathan (1999a), "Hidden Discourses of Race: Imagining Europeans in China", the Association for Asian Studies conference, Boston, 15 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 20 Ağustos 2007 .
Light, Nathan (1999b), "Tabloid Archaeology: Is Television Trivializing Science?", Discovering Archaeology (Mart–Nisan 1999 tarihinde yayınlandı), ss. 98-101, 20 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 20 Ağustos 2019 .
Liu, Xinru (2001), "Migration and Settlement of the Yuezhi-Kushan. Interaction and Interdependence of Nomadic and Sedentary Societies", Journal of World History, 12 (2), ss. 261-292, doi:10.1353/jwh.2001.0034 .
Mallory, J. P.; Mair, Victor H. (2000), The Tarim Mummies: Ancient China and the Mystery of the Earliest Peoples from the West, Londra: Thames & Hudson .
Pliny the Elder, The Natural History .
Schurr, Theodore G. (2001), "Tracking Genes Across the Globe: A review of Genes, Peoples, and Languages, by Luigi Luca Cavalli-Sforza.", American Scientist (Ocak–Şubat 2001 tarihinde yayınlandı), 89 (1), 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 20 Ağustos 2019 .
Chengzhi, Xie; Chunxiang, Li; Yinqiu, Cui; Dawei, Cai; Haijing, Wang; Hong, Zhu; Hui, Zhou (2007). "Mitochondrial DNA analysis of ancient Sampula population in Xinjiang". Progress in Natural Science. 17 (8). ss. 927-933. doi:10.1080/10002007088537493.
Yu, Taishan, A Comprehensive History of Western Regions (2.2yıl=2003 bas.), Zhengzhou: Zhongzhou Guji Press, ISBN 7-5348-1266-6

[:02-1] Wong, Edward (18 Kasım 2008). "The Dead Tell a Tale China Doesn't Care to Listen To". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2019.

[Mallory_&_Mair_2000,_p._237-2] Mallory & Mair (2000), p. 237.

[3] Wade, Nicholas (15 Mart 2010). "A Host of Mummies, a Forest of Secrets". The New York Times. 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.

[Baumer_2000,_p._282-4] Baumer (2000), p. 28.

[Celtic3-5] Coonan, Clifford (28 Ağustos 2006). "A meeting of civilisations: The mystery of China's celtic mummies". The Independent. 4 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2018.

[6] Mallory & Mair (2000), p. 10.

[7] "The Mummies of Xinjiang" 20 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Discover April 1, 1994

[8] Christopher P. Thornton and Theodore G. Schurr, "Genes, language, and culture: an example from the Tarim Basin", in: Oxford Journal of Archaeology, Volume 23 Issue 1, pp 83–106, 2004

[genetics3-9] Chunxiang Li, Hongjie Li, Yinqiu Cui, Chengzhi Xie, Dawei Cai, Wenying Li, Victor H Mair, Zhi Xu, Quanchao Zhang, Idelis Abuduresule, Li Jin, Hong Zhu and Hui Zhou (2010). "Evidence that a West-East admixed population lived in the Tarim Basin as early as the early Bronze Age". BMC Biology. 8 (15). doi:10.1186/1741-7007-8-15. PMC 2838831 $2. PMID 20163704.

[genetics22-10] Chunxiang Li, Chao Ning, Erika Hagelberg, Hongjie Li, Yongbin Zhao, Wenying Li, Idelisi Abuduresule, Hong Zhu and Hui Zhou (2015). "Analysis of ancient human mitochondrial DNA from the Xiaohe cemetery: insights into prehistoric population movements in the Tarim Basin, China". BMC Genet. 16 (78). doi:10.1186/s12863-015-0237-5. PMC 4495690 $2. PMID 26153446.

[11] "Zhōngguó běifāng gǔdài rénqún Y rǎnsètǐ yíchuán duōyàng xìng yánjiū--"jílín dàxué"2012 nián bóshì lùnwén". 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2019.

[12] Clémence Hollard et al., New genetic evidence of affinities and discontinuities between bronze age Siberian populations, American Journal of Physical Anthropology, 14 June 2018 https://doi.org/10.1002/ajpa.23607 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]