Tarih öncesi Balkanlar - Vikipedi

Tarih öncesi dönemde Balkanlar 44.000 yıl önce ilk kez Üst Paleolitik dönemde Homo sapiens’lerin bölgede ortaya çıkmasıyla başlar. Tarihöncesi dönemin sonu ise ilk kez yazılı metinlerin Antik Yunan’da ortaya çıktığı MÖ 8. yüzyıl olduğu kabul edilir. Bölgedeki prehistorik süreç Üst Paleolitik, Holosen, Orta Taş Çağı, Neolitik Devrim, Proto Hint-Avrupalılar, Tarihöncesi periyotları olarak adlandırılan alt dönemlerden oluşur ancak bu dönemler arasındaki geçiş görecelidir. Örneğin bazı yorumlara göre prehistorik dönem Bronz Çağı Antik Yunan dönemindeki (MÖ 2800-MÖ 1200)^[1] Girit Uygarlığı, Miken Uygarlığı, Trak Uygarlığı, Limni Uygarlığı ve Veneti Uygarlığı’nı kapsarken, bazılarına göre kapsamamaktadır. Başka bir yoruma göre Balkan bölgesinde Tarihöncesi dönemin en son aşaması olan Tarihöncesi dönem Homeros ile başlamıştır. Her halükarda Prehistorik dönem 5. yüzyılda Herodot’tan önce sona erdiği kabul edilmektedir.^[2]

Cilalı Taş Devri

Starçevo-Körös (MÖ 6500-4000), Doğrusal çömlekçilik (MÖ 5500-4500), Vinča (MÖ 5000-3000), Kukuteni-Tripilyan (MÖ 4500-3500) ve Ezero kültürü (MÖ 3300-2700), Balkanlar’ın çeşitli kısımlarında yaşadığı arkeologlarca belirtilen kültürlerdir.

Bakır Çağı tarihli Varna kültürü (MÖ 4600-4200), dünyadaki bilinen en eski altın hazinesi ve ölümden sonraki hayata dair inanışın kaynağıdır.

Balkanlar, Cilalı Taş Devri’nde Avrupa genelinden önce çiftçiliğin geliştiği bir bölgedir. Burada gelişen çiftçilik faaliyetleri kuzeye ve Orta Avrupa’ya geçmiştir.

Bakır Çağı

Miladın öncesinde, III. binyılın sonu ile II. binyılın ilk yarısında Proto Grekçe konuşan kabileler bölgeye hareket etmişlerdir. MÖ 1000’de İlir kabileleri bugünkü Arnavutluk’un kuzeyinde belirmişlerdir.^[3] MÖ 1000 civarında Daçyalılar ve Traklar Balkanlar’da (bugünkü Romanya, Bulgaristan, Moldova, kuzeydoğu Yunanistan, Türkiye’nin Trakya kısmı, doğu Sırbistan ve Makedonya) görünmüşlerdir.^[4]

Friglerin de Balkanlar’ın güney kesimlerinde yerleştikleri düşünülmektedir.

Demir Çağı

MÖ 9-8. yüzyıllarda Dorlar, Balkanlar’ın güneyinde yerleşmişlerdir. MÖ 4. yüzyılda Büyük İskender’in hükümdarlık döneminde bölge, Makedonya İmparatorluğu’na ev sahipliği yapmıştır.

Antik Dönemler

Roma Öncesi Dönem

Scodra (bugünkü İşkodra) şehri merkez olmak üzere İlirler, MÖ IV. yüzyılda bölgede güç oluşturmuşlardır. Ancak, MÖ 358’de II. Filip (Büyük İskender’in babası), İlirleri yenip egemenlik alanını Ohri Gölü’ne dek genişletmiştir.

MÖ 323’lerde Grek şehirleri arasında şiddetli çatışmalar yaşanmıştır.

MÖ 229 ve 219’da Roma ordusu, İlirya yerleşkelerine baskın düzenlemiştir. Bu baskınlar Neretva vadisinde gerçekleşmiştir. İliryalılar karşılık olarak Romalılara saldırınca Roma için Balkanlar’a yayılma fırsatı oluşturulmuştur.

MÖ 180 yılında Dalmaçyalılar, İlirya kralı Gentius’a karşı bağımsızlık ilan ederler. Romalılar, MÖ 168’de son İlirya kralı Gentius’u yenip kendisini MÖ 165’te Roma’ya esir olarak götürmüşlerdir. Kısa süre sonra bu bölge Roma kontrolü alınmış, idarî yapılanma kurulmuştur.

MÖ 168 civarlarında Romalılar, Grek sivil savaşları sebebiyle uygun zemin bulup imparatorluk sınırlarına Makedonya, Epir ve Achaea topraklarını katmışlardır.

Kaynakça

^ Peter A. J. Attema, Gert-Jan L. M. Burgers, P. Martijn Van Leusen (2010). Regional Pathways to Complexity: Settlement and Land-Use Dynamics in Early Italy from the Bronze Age to the Republican Period (İngilizce). Amsterdam University Press. ss. 235 sayfa. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.
^ George A. Christopoulos (1974). Prehistory and protohistory, Volume 1 (İngilizce). Pennsylvania State University Press. ss. 416 sayfa. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.
^ John Wilkes, The Illyrians (The Peoples of Europe), 1996, s. 39. ISBN 0-631-19807-5
^ John Boardman, The Cambridge Ancient History, Volume 3, Part 1: The Prehistory of the Balkans, the Middle East and the Aegean World, Tenth to Eighth Centuries BC, I. E. S. Edwards, N. G. L. Hammond, and E. Sollberger,1982, s. 53.,"... Yet we cannot identify the Thracians at that remote period, because we do not know for certain whether the Thracian and Illyrian tribes had separated by then. It is safer to speak of Proto-Thracians from whom there developed in the Iron Age ..."

[bronz-1] Peter A. J. Attema, Gert-Jan L. M. Burgers, P. Martijn Van Leusen (2010). Regional Pathways to Complexity: Settlement and Land-Use Dynamics in Early Italy from the Bronze Age to the Republican Period (İngilizce). Amsterdam University Press. ss. 235 sayfa. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.

[presh-2] George A. Christopoulos (1974). Prehistory and protohistory, Volume 1 (İngilizce). Pennsylvania State University Press. ss. 416 sayfa. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.

[3] John Wilkes, The Illyrians (The Peoples of Europe), 1996, s. 39. ISBN 0-631-19807-5

[4] John Boardman, The Cambridge Ancient History, Volume 3, Part 1: The Prehistory of the Balkans, the Middle East and the Aegean World, Tenth to Eighth Centuries BC, I. E. S. Edwards, N. G. L. Hammond, and E. Sollberger,1982, s. 53.,"... Yet we cannot identify the Thracians at that remote period, because we do not know for certain whether the Thracian and Illyrian tribes had separated by then. It is safer to speak of Proto-Thracians from whom there developed in the Iron Age ..."

[1]

[2]

[3]

[4]