Tatikios - Vikipedi

Tatikios ya da Taticius (Yunanca: Τατίκιος, 1099'dan sonra ölmüştür), I. Aleksios'un (1081-1118 arası hükümdar) dönemi Türk ^[1] Bizanslı generaldir. İsmi Tetigus, Tatizius, Tatitius, Tatic ya da Tetig olarak da söylenmektedir.

Babası, Aleksios'un babası İoannis Komnenos tarafından esir alınıp Komnenos ailesine hizmete koşulan "Sarazen" bir köleydi ve Türktü,^[2] Aleksios ve Tatikios beraber büyüdüler ve Aleksios'un oikogenes'i (aynı evden olan) olarak anılır.

1078 yılında Aleksios imparator olmadan önce, Aleksios'un rakibi Nikiforos Basilakis'e karşı yaptığı savaşta ona eşlik etmiş ve pusu içeren Basilakes'n planını fark etmiştir. Aleksios 1081 yılında İmparator olduğunda, İmparatorluk ailesinde megas primikerios görevine atanmıştır. Daha sonra o yıl "Ohri çevresinde yaşayan Türklere", muhtemelen Macarlara^[3] 1081 tarihli Dıraç savaşında Robert Guiscard'a karşı komuta etmiştir.

1086 yılında, İznik'i, Selçuklulardan almak için gönderildi; Selçuklu takviye güçlerinin yolda olduğunu öğrenince geri adım atmıştır. Aleksios, onu Manuil Vutumitis komutasında deniz takviyesi ile tekrar yollamıştır fakat Bitinya'da bulunan bu şehrin beyi Ebu'l-Kasım'ı mağlup etmesine rağmen, şehri ele geçirememiştir. O yılın sonunda, Aleksios'a isyan eden kafir Mani dini mensuplarına yardım eden Peçenekler ile Philippopolis yakınlarında savaşmak üzere geri çağrıldı. 1087 yılında, Peçenekler'e karşı yapılan Dristra Savaşında Bizans ordusunun sağ kanadını yönetmiş ve 1090 yılında seçkin Archontopouloi birliğine komuta edeken 300 kişilik küçük bir Peçenek kuvvetine yenilmiştir.

1094 yılının başlarında Pentegostis'te Aleksios'un çadırının muhafızlığını yapmıştır. Orada, eski imparator Romen Diyojen'in oğlu Nikiforos Diogenis'in imparatoru öldürecek komplosunu açığa çıkarmıştır. Nikiforos, Aleksios ve Tatikios'un eski arkadaşıydı ve Aleksios onu cezalandırma konusunda isteksizdi fakat Nikiforos tahta sahip olma arzusu açıktı. Nikiforos sürgüne gönderildi ve sonuçta kör edildi. Sonra 1094 yılında, muhtemelen güvenlik konusunda sorumluluk aldığı, Piskopos Halkedonlu Leo'yu lanetleyen, Blachernae Sinoduna iştirak etti. Bu sinodun kayıtlarında, Tatikios'a protoproedros saray unvanı verildiği yazmaktadır.^[4]

1095 yılında Aleksios'un Kumanlara karşı gerçekleştirdiği sefere katılmıştır.

1096 yılında, vardıktan sonra Konstantinopolis'e saldıran gözü kara Haçlılara karşı şehri savunmuştur. 1097 yılında, Aleksios onu 2.000 hafif piyade ile Haçlıların Nikea Kuşatması'na yardım etmek üzere yollamıştır. Haçlı Vakanüvisi Aix'li Albert Haçlılar ile Türkler arasında elçilik yaptığını yazar fakat daha güvenilir Anna Komnini, Vutumitis ile Haçlıların bilgisi dışında şehrin teslim edilmesi için görüşmelere yaptığını yazar. Bu Latinler ile Bizanslıların arasının açılmasına neden olmuştur.

Fakat, Tatikios'a Haçlılar Anadolu'yu geçerken kılavuzluk etmek ve ele geçirilen yerlerin İmparatorluğa verilmesini garanti etmesi için onlara eşlik etmesi emredilmiştir. İznik'ten ayrıldıktan sonra, Haçlılar iki gruba ayrılmıştır. Guiscard'ın oğlu Tarantolu Boemondo, Boemondo'nun yeğeni Tancred ve Robert Curthose komutasında Normanlar ile II. Robert komutasındaki Flandre birliklerine eşlik etti.

Antakya Kuşatmasında, Aguilersli Renaud, Tatikios'un şehrin kendisine saldırmadan önce çevre ve kırsalının önce ele geçirilmesini böylece açlığın önüne de geçileceğini tavsiye ettiğini yazar. Ancak bu tavsiyeye uyulmamıştır. Şubat 1098'de, muhtemelen kendisi ile mülakat yapan ya da raporlarına erişimi olan Anna Komnini'ye göre Tatikios Boemondo tarafından Haçlıların ona güvenmediği ve can güvenliği olmadığına dair uyarılmasından sonra Kuşatmayı terk etti, Boemondo diğer taraftan Tatikios'un Konstantinopolis'ten taze kuvvetler ile geleceğine dair söz vermesine rağmen asla geri dönmeyeceği ile korkak ve hain olduğuna dair dedikodular yaydı. Dönemin haçlı Vakainameler (kronikler)lerinde büyük düşman ve yalancı (Gesta Francorum'a göre periurio manet et manebit) olarak geçer, Anna Komnini ise Boemondo'nun babası ile uzun zamandır devam eden düşmanlığı ve Boemondo'ya karşı olan derin önyargısının etkili olduğunu yazar.

Haçlı Vakanüvisleri, Tatikios'un Bizans'ta hainlere verilen yaygın bir ceza olan sakatlanmış bir burun ve yüze sahip olduğunu yazarlar fakat onun durumunda bu olamaz. Nogentli Guibert'e göre, burnunun yerine altından bir protez vardır. Onun hakkındaki Haçlıların fikrinin tersine, Anna Komnini, onu "dövüş esnasında kafasını muhafaza eden cesur bir savaşçı" ve "akıllı bir hatip ve güçlü bir aksiyon adamı" olarak tanımlar. Anna Komnini, Aleksios ve Tatikios'un bir çeşit polo oyunu olan Tzykanisterion oynadıkları sırada İmparatorun attan düşüp ve dizinden yaralandığına dair bir hikâye anlatır.

Tatikios'un ölümü ve doğumuna dair kayıt mevcut değildir. Megas primikerios görevi yapanlar genellikle hadım olmalarına rağmen, Tatikios'un nesli 12. yüzyılın güçlü asil bir ailesinin üyeleri olduğu görülmektedir. Bu ailenin bir üyesi I. Manuil yönetiminde Sirmium Savaşının önde gelen generalidir. Muhtemelen soyundan gelen Konstantin Tatikios, II. İsaakios'a karşı başarısız komplo yüzünden kör bırakılmıştır.^[5]

• Honiatis, Nikitas (1984). O City of Byzantium: Annals of Niketas Choniates. transl. by H. Magoulias. Detroit. ISBN 0-8143-1764-2. 
• Komnini, Anna (1969). "XLVIII-The First Crusade". The Alexiad of Anna Comnena translated by Edgar Robert Ashton Sewter. Penguin Classics. ISBN 0-14-044215-4. 

• Runciman, Steven (1951). A History of the Crusades, Volume I: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. 
• Skoulatos, Basile (1980). Les personnages byzantins de l'Alexiade: Analyse prosopographique et synthèse [Aleksiad'ın Bizans Kişilikleri: Prosopografik Analiz ve Sentez] (Fransızca). Louvain-la-Neuve and Louvain: Bureau du Recueil Collège Érasme and Éditions Nauwelaerts. OCLC 8468871. 
• Albert of Aix, Historia Hierosolymitana.
• Gesta Francorum et aliorum Hierosolimitanorum (anonymous)
• Guibert of Nogent, Dei gesta per Francos.
• Peter Tudebode, Historia de Hierosolymitano itinere.
• Raymond of Aguilers, Historia Francorum qui ceperunt Iherusalem.
• Charles M. Brand, "The Turkish Element in Byzantium, Eleventh-Twelfth Centuries", Dumbarton Oaks Papers 43:1-25 (1989) at JSTOR
• Paul Magdalino (2002). The Empire of Manuel I Komnenos, 1143–1180. Cambridge University Press. ISBN 0-521-52653-1.
• Türk Asıllı Bir Bizans Kumandanı