Treblinka imha kampı - Vikipedi

Treblinka imha kampı
Treblinka'daki eski demiryolu hattının yolunu belirleyen beton bloklar
Polonya üzerinde Treblinka imha kampı
Treblinka imha kampı
Location within Polonya
Koordinatlar52°37′52″K 22°03′11″D / 52.63111°K 22.05306°D / 52.63111; 22.05306
Tanınma sebebiHolokost
İnşa edenNazi Almanyası
İşletenSS-Totenkopfverbände
KomendantIrmfried Eberl (11 Tem 1942 – 26 Ağus 1942)

Franz Stangl (1 Eyl1942 – Ağus 1943)

Kurt Franz (Ağus 1943 – Kas 1943)
Asıl kullanım sebebiİmha kampı
Gaz odası sayısı6
MahkumlarYahudiler, Çingeneler
Ölü700.000–900.000
Önemli mahkumlarJanusz Korczak
İnternet sitesihttps://muzeumtreblinka.eu/en/informacje/treblinka-ii/


Treblinka imha kampı, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası tarafından işgal altındaki Polonya'da inşa edilen ve işletilen en ölümcül ikinci imha kampıydı. Varşova'nın kuzey doğusunda, günümüzde Mazovya voyvodalığı olan Treblinka köyünün 4 km (2,5 mil) güneyindeki bir ormanda bulunuyordu. Kamp, Nihai Çözüm'ün en ölümcül aşaması olan Reinhardt Operasyonu'nun bir parçası olarak 23 Temmuz 1942 ile 19 Ekim 1943 tarihleri arasında faaliyet göstermiştir.[1] Bu süre zarfında gaz odalarında 700.000 ila 900.000 Yahudi'nin ve 2.000 Roman'ın öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Treblinka'da Auschwitz-Birkenau dışındaki diğer Nazi imha kamplarından daha fazla Yahudi öldürülmüştür.[2]

Alman SS'ler tarafından, Almanlara hizmet etmek üzere Sovyet savaş esirleri arasından seçilen Trawniki muhafızlarının yardımıyla yönetilen kamp iki ayrı birimden oluşuyordu. Treblinka I, mahkûmların çakıl ocağında veya sulama alanında ve yakma çukurlarına yakıt sağlamak için odun kestikleri ormanda çalıştıkları bir zorunlu çalışma kampıydı. 1941 ve 1944 yılları arasında 20.000 mahkûmun yarısından fazlası kurşuna dizilerek, açlık, hastalık ve kötü muamele sonucu öldürüldü.[3]

İkinci kamp olan Treblinka II, Naziler tarafından örtülü olarak SS-Sonderkommando Treblinka olarak adlandırılan bir imha kampıydı. Varır varmaz öldürülmeyen az sayıda Yahudi erkek Sonderkommando'nun üyesi oldu ve bu kişilerin görevleri arasında kurbanların cesetlerini toplu mezarlara gömmek de vardı. Bu cesetler 1943'te mezardan çıkarıldı ve yeni kurbanların cesetleriyle birlikte büyük açık hava ateşlerinde yakıldı. Treblinka II'deki gaz verme operasyonları, Ağustos başında mahkûmların isyan etmesinin ardından Ekim 1943'te sona erdi. Birkaç Trawniki muhafızı öldürüldü ve 200 mahkûm kamptan kaçtı, yaklaşık yüz kişi sonraki takipten sağ kurtuldu.[4][5] Kamp 1943'ün sonlarında dağıtıldı. Bölgeye bekçi için bir çiftlik evi inşa edildi ve soykırımın kanıtlarını gizlemek amacıyla toprak sürüldü.[6]

Savaş sonrası Polonya Halk Cumhuriyeti'nde hükûmet kampın bulunduğu arazinin çoğunu satın aldı ve 1959 ile 1962 yılları arasında buraya büyük bir taş anıt inşa etti. 1964 yılında Treblinka, eski gaz odalarının bulunduğu yerde yapılan bir törenle Yahudi şehitliğinin ulusal anıtı inşa edildi. Aynı yıl Treblinka'da eski SS üyeleri tarafından işlenen suçlarla ilgili ilk Alman duruşmaları yapıldı. 1989'da Polonya'da komünizmin sona ermesinden sonra Treblinka'ya yurtdışından gelen ziyaretçi sayısı arttı. Kampta 2006 yılında bir sergi merkezi açıldı. Daha sonra genişletilerek Siedlce Bölge Müzesi'nin bir şubesi haline getirildi.[7]

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya'nın 1939'da işgal edilmesinin ardından, 3,5 milyon Polonya Yahudisinin çoğu Naziler tarafından toplandı ve yeni kurulan gettolara hapsedildi. Bu sistem, Yahudilerin sömürülmesini ve istismar edilmesini kolaylaştırmak için onları dış dünyadan izole etmeyi amaçlıyordu.[8] Yiyecek tedariki yetersizdi, yaşam koşulları sıkışık ve sağlıksızdı ve Yahudilerin para kazanması mümkün değildi. Yetersiz beslenme ve ilaç eksikliği ölüm oranlarının yükselmesine yol açtı.[9] 1941'de Wehrmacht'ın Sovyetler Birliği'ne karşı kazandığı ilk zaferler, yeni Genel Hükûmet bölgesi içindeki tüm topraklar dahil olmak üzere işgal altındaki Polonya'nın Alman kolonizasyonu için planlara ilham verdi.[10] Berlin yakınlarında 20 Ocak 1942'de düzenlenen Wannsee Konferansı'nda, Yahudi Sorunu'na Nihai Çözüm olarak bilinen Yahudi soykırımı için yeni planların ana hatları çizildi. İmha programı Reinhard Operasyonu kod adıyla anılıyordu ve Doğu Avrupa'da yarım milyon Yahudinin öldürüldüğü Einsatzgruppen toplu katliam operasyonlarından ayrıydı.[11]

Treblinka, Reinhard Operasyonu için kurulan üç gizli imha kampından biriydi, diğer ikisi Belzec imha kampıve Sobibor'du. Her üçü de, tüm insan kafilelerinin öldürülmesi için duş odası olarak gizlenmiş gaz odalarıyla donatılmıştı. Bu yöntem, Soldau'da ve Chełmno imha kampında yürütülen ve 1941'de faaliyete geçen ve gaz minibüslerinin kullanıldığı mobil imha pilot projesinin ardından oluşturulmuştur.[12][13] Chełmno (Almanca: Kulmhof) daha hızlı öldürme ve cesetleri yakma yöntemlerinin geliştirilmesi için bir deneme alanıydı. Reinhard'ın bir parçası değildi ve toplu katliam için sabit tesisler inşa edilmesiyle dikkat çekiyordu. Treblinka, Bełżec ve Sobibór'un ardından Reinhard Operasyonu kapsamında inşa edilen üçüncü imha kampıydı ve ilk iki kamptan ders çıakrılarak inşa edilmişti. Reinhard kamplarının yanı sıra, Mart 1942'de Majdanek toplama kampında ve Mart ile Haziran ayları arasında Auschwitz II-Birkenau'da Zyklon B kullanan toplu katliam tesisleri geliştirildi.[14][15][16]

23 Ağustos 1942'den itibaren Siedlce'deki gettonun tasfiyesi sırasında 10.000 Polonyalı Yahudinin Treblinka'ya sürülmesi

Reinhard Operasyonu sırasında Nazilerin Genel Hükûmet genelinde Polonya Yahudilerini öldürme planları, işgal altındaki Polonya'da SS başkanı Heinrich Himmler'in Berlin'deki yardımcısı Odilo Globocnik tarafından denetlendi. Reinhard Operasyonu kampları doğrudan Himmler'e rapor veriyordu. Çoğu T4 programına katılmış olan Reinhard Operasyonu personeli, T4'ü yeni tesislerin inşası için bir çerçeve olarak kullanmıştır. Reinhard kamplarında öldürülen Yahudilerin çoğu gettolardan gelmiştir. Reinhard Operasyonu kampları, toplama kampları müfettişi Richard Glücks'e değil, doğrudan Himmler'e rapor vermiştir.

Mahkumların zorla çalıştırıldığı Nazi toplama kamplarından farklı olarak, Treblinka gibi imha kamplarının tek bir işlevi vardı o da oraya gönderilenleri öldürmek. Treblinka II, gelen kurbanların doğasını fark etmelerini önlemek için, gerçek olmayan tren tarifeleri, üzerine akrep ve yelkovan çizilmiş sahte bir tren istasyonu saati, varış noktalarının isimleri, sahte bir bilet gişesi ve Treblinka için Batı Avrupa'dan gelen mahkûmları kandırmak için yaygın olarak kullanılan bir kod sözcüğü olan "Ober Majdan" tabelasıyla daha doğudaki sürgünler için bir transit kampı olarak gizlendi. Majdan, kamptan 5 km (3,1 mil) uzaklıkta savaş öncesi bir araziydi.[17]

Yeni gelen Yahudiler soyunduktan sonra kırbaçla dövülerek gaz odalarına doğru götürülüyordu, kararsız erkeklere özellikle acımasızca davranıldı. Auschwitz komutanı Rudolf Höß, Treblinka'daki kurbanları duşlar konusunda kandırma uygulamasını, kendi kampının onlara bir "bitten arındırma" sürecinden geçmeleri gerektiğini söyleme uygulamasıyla karşılaştırdı. Bazı SS subaylarının savaş sonrası ifadelerine göre, önce erkekler gaza maruz kalıyor, kadınlar ve çocuklar ise gaz odalarının dışında sıralarını bekliyorlardı. Bu sırada kadınlar ve çocuklar, odalardan gelen acı seslerini duyabiliyor, kendilerini neyin beklediğini anlıyor, bu da paniğe, sıkıntıya ve hatta istemsiz dışkılamaya neden oluyordu.[18]

Treblinka kampından hayatta kalan pek çok kişi, 1942 ve 1943'teki gaz odalarını işletmekten 'Korkunç İvan' olarak bilinen John Demjanjuk sorumlu olduğunu ifade etti. Yahudiler gaz odalarının dışında kaderlerini beklerken, Korkunç İvan'ın işkence yaptığı, dövdüğü ve öldürdüğü iddia edildi. Bunların birçoğu. Hayatta kalanlar, Ivan'ın kurbanların kafalarını boruyla dövdüğüne, kurbanları kılıç veya süngüyle kestiğine, burunlarını ve kulaklarını kestiğine ve gözlerini oyduğuna tanık oldu. Hayatta kalanlardan biri, Ivan'ın bir bebeği duvara vurarak öldürdüğünü ifade etti, bir diğeri, genç bir kıza tecavüz ettikten sonra karnını açıp kan kaybından ölmesine izin verdiğini iddia etti.[19][20]

Gaz odaları tamamen yüksek ahşap bir çitle çevrilmişti. Başlangıçta, duş olarak gizlenmiş, 8 m uzunluğunda ve 4 m genişliğinde birbirine bağlı üç kışladan oluşuyordu. Aralarına sıkıştırılmış toprakla yalıtılmış çift duvarları vardı. İç duvarlar ve tavanlar çatı kaplama kağıdı ile kaplandı. Zeminler, çatıda kullanılanla aynı malzeme olan kalay kaplı metal levhayla kaplandı. Masif ahşap kapılar kauçukla izole edilmiş ve dışarıdan ağır çapraz çubuklarla cıvatalanmıştır.

2 Ağustos 1943'teki mahkum ayaklanması sırasında Treblinka II çevresinin yanması

Stangl'a göre yaklaşık 3.000 kişilik bir tren taşımacılığı üç saat içinde "işlenebilir". 14 saatlik bir iş gününde 12.000 ila 15.000 kişi öldürüldü. Yeni gaz odaları yapıldıktan sonra öldürme işleminin süresi bir buçuk saate indirildi. Kurbanlar, bir Kızıl Ordu tankının motorundan çıkan borular aracılığıyla iletilen egzoz dumanı kullanılarak gaz yoluyla öldürüldü. Kurulumdan SS-Scharführer Erich Fuchs sorumluydu. Motor, kampın inşası sırasında SS tarafından getirildi ve kampa elektrik sağlayan jeneratörün bulunduğu bir odaya yerleştirildi. Tank motorunun egzoz borusu yerin hemen altından geçiyordu ve üç gaz odasına da açılıyordu. Dumanların dışarı sızdığı görüldü. Yaklaşık 20 dakika sonra cesetler düzinelerce Sonderkommando tarafından çıkarıldı, arabalara yerleştirildi ve tekerlekli sandalyeyle götürüldü. Sistem kusurluydu ve çok çaba gerektiriyordu, günün ilerleyen saatlerinde gelen trenler gece boyunca Treblinka, Małkinia veya Wólka Okrąglik'teki aktarma raylarında beklemek zorundaydı.[21]

Çıkan ayaklanmalar sonrasında 19 Ekim 1943 tarihinde kampın kapatılmasına karar verildi ve sağ kalan mahkûmlar çeşitli kamplara götürüldü.Kızıl Ordu Temmuz 1944 yılında kamp bölgesine geldiğinde çoğu kanıt yok edilmişti ve bölgeye bakla ekilmişti.[22]

Wikimedia Commons'ta Treblinka imha kampı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

{{#coordinates:}}: sayfa başına birden fazla birincil etiket olamaz

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Roca, Xavier (2010). "Comparative Efficacy of the Extermination Methods in Auschwitz and Operation Reinhard" (PDF). Equip Revista HMiC (Història Moderna i Contemporània). p. 204 (4/15 in current document): University of Barcelona. 8. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2014. 
  2. ^ Huttenbach, Henry R. (1991). "The Romani Porajmos: The Nazi Genocide of Europe's Gypsies". Nationalities Papers: The Journal of Nationalism and Ethnicity. Routledge. 19 (3): 380-381. doi:10.1080/00905999108408209. 
  3. ^ Cywiński 2013.
  4. ^ Weinfeld 2013, s. 43.
  5. ^ Kopówka & Rytel-Andrianik 2011, s. 110.
  6. ^ Grossman 1946, s. 405.
  7. ^ Kopówka & Rytel-Andrianik 2011, s. 122.
  8. ^ Trunk, Isaiah (2006). Establishment of the Ghetto. Łódź Ghetto: A History. Indiana University Press. ss. 9-10. ISBN 0253347556. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2015. 
  9. ^ Laqueur, Walter; Tydor Baumel, Judith (2001). The Holocaust Encyclopedia. Yale University Press. ss. 260-262. ISBN 0300138113.  See also: Friedman, Philip (January 1954). "The Jewish Ghettos of the Nazi Era". Jewish Social Studies. Indiana University Press. 16 (1): 76-85. JSTOR 4465209. 
  10. ^ Gerlach, Christian (December 1998). "The Wannsee Conference, the Fate of German Jews, and Hitler's Decision in Principle to Exterminate All European Jews" (PDF). Journal of Modern History. Chicago: University of Chicago. 70 (4): 811-812. doi:10.1086/235167. 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Eylül 2019. 
  11. ^ Yahil, Leni (1991). The Holocaust: The Fate of European Jewry, 1932–1945. Oxford University Press. s. 270. ISBN 0195045238. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2018. 
  12. ^ Arad, Yitzhak (1999). Belzec, Sobibor, TreblinkaSınırlı deneme süresince özgürce erişilebilir, normalde ise abonelik gereklidir. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. s. 37. ISBN 0-25321305-3. 
  13. ^ Yad Vashem (2013). "Aktion Reinhard" (PDF). Shoah Resource Center, The International School for Holocaust Studies. ss. 1-2. 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Haziran 2015. 
  14. ^ Golden, Juliet (January–February 2003). "Remembering Chelmno". archaeology. Archaeological Institute of America. 56 (1): 50. 
  15. ^ Yad Vashem (2013). "Chelmno" (PDF). Holocaust. Shoah Resource Center. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ağustos 2013. 
  16. ^ Arad, Yitzhak (1984), "Operation Reinhard: Extermination Camps of Belzec, Sobibor and Treblinka" (PDF), Yad Vashem Studies XVI, ss. 205-239 (12-25 of 30 in current document), Internet Archive: direct download, 108 KB., 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi 
  17. ^ Webb, Chris (27 Ağustos 2006). "Treblinka Camp History". Encyclopaedia of The Holocaust. ARC. 19 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2013. 
  18. ^ Shirer 1981, s. 969, Affidavit (Hoess, Nuremberg).
  19. ^ "Survivor Calls Ivan 'Worst Devil of All Treblinka'". AP News. 9 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2019. 
  20. ^ Zylbersztajn, Malka (2018). L'Chaim: the exceptional life of Chaim Sztajer. Jewish Holocaust Centre. Elsternwick, Vic. ISBN 978-0987518866. OCLC 1088425969. 
  21. ^ Harrison, Jonathan; Muehlenkamp, Roberto; Myers, Jason; Romanov, Sergey; Terry, Nicholas (December 2011). "The Gassing Engine: Diesel or Gasoline". Belzec, Sobibor, Treblinka. Holocaust Denial and Operation Reinhard (1.1ile=Internet Archive bas.). s. 316. With optional direct download as a PDF file, 5.3 MB. 
  22. ^ Kopówka & Rytel-Andrianik 2011, s. 378.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Treblinka_imha_kampı&oldid=32636524" sayfasından alınmıştır