UKOME - Vikipedi

UKOME, resmî adıyla Ulaşım Koordinasyon Merkezi ya da idari teşkilattaki adıyla Ulaşım Koordinasyon Müdürlüğü, Türkiye'deki büyükşehir belediyesi olan illerde kent ulaşımı konusunda kararların alındığı komisyondur.^[1] 30 büyükşehirde ayrı yapılanmalar olarak hizmet veren UKOME'ler, merkezi yönetim, yerel yönetimler ve ilgili kuruluşların temsilcilerinin katılımıyla oluşturulmuştur.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu uyarınca büyükşehir belediyeleri bünyesinde faaliyet gösteren UKOME'ler, şehir içi ulaşım planlaması, trafik düzenlemesi, toplu taşıma hizmetlerinin koordinasyonu ve denetimi gibi konularda yetkili organlardır. UKOME kararları, şehir içi ulaşımda hizmet veren tüm paydaşları ilgilendirir ve bu kararlar doğrultusunda ulaşım politikaları şekillendirilir. UKOME'lerin temel amacı, vatandaşların daha hızlı, güvenli ve konforlu bir şekilde ulaşım hizmetlerinden faydalanabilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmaktır.

UKOME, büyükşehir belediyesi ve ona bağlı kuruluşların yanı sıra bakanlıklar, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü, Ulaştırma Hizmetleri Düzenleme Genel Müdürlüğü, Karayolları Genel Müdürlüğü, TCDD ve TCDD Taşımacılık, Devlet Hava Meydanları İşletmesi, AFAD ve Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu ile (denize kıyısı olan büyükşehirlerde) Sahil Güvenlik Komutanlığı ve (deniz ve içsu bulunan büyükşehirlerde) Liman Başkanlığı gibi çeşitli kurum ve kuruluşların temsilcilerinin katılımıyla oluşturulmuştur.^[2] Bu yapı, şehir içi ulaşımın çok yönlü ve kapsamlı bir şekilde ele alınmasını, tüm ilgili tarafların görüş ve ihtiyaçlarının dikkate alınmasını sağlamak amacıyla kurulmuştur.

2020'de UKOME'nin yapısına hükümetin kararı ile Milli Eğitim, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na ait temsilciler eklendi. Bu değişiklik sonucunda büyükşehir belediyesine ait temsilcilerin sayısı azınlık konumun geçerken, hükûmet tarafından atanan üyeler çoğunluğa sahip oldu. İstanbul'da değişim öncesinde 11’i İBB, 10’u hükûmet tarafından belirlenen 21 üye bulunuyorken, yapılan değişiklikle birlikte üye sayısı hükûmet lehine 27’ye çıkartıldı. Bu yapısal değişiklik, Cumhuriyet ve Gazete Duvar tarafından 2019 Türkiye yerel seçimlerinde İstanbul ve Ankara gibi büyükşehir belediyelerini kaybetmiş hükûmetin büyükşehir belediyesi organlarındaki hâkimiyetini korumak için alınmış bir karar olarak değerlendirildi. CHP'li yetkililer karar hakkında yasal süreç başlattı.^[3][4]

Yasal çerçevesi ilk kez 2004'te yürürlüğe giren "5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu"^[5] ve 2006'da yürürlüğe giren "Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği"^[6] ile çizilen UKOME'ler kapsamlı bir görev yelpazesine sahiptir. Bu görevler arasında, trafik işaretleri, ışıklı ve sesli trafik işaretleri, yer işaretlemeleri, hız engelleyiciler, trafik sirkülasyonu ve sinyalizasyon gibi trafik düzenlemeleri için projeler geliştirmek bulunmaktadır. UKOME'ler ayrıca, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'na uygun olarak karayolları yapısı ve kenarında yapılan çalışmaların trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak üzere gerekli incelemeleri yapar, projeleri ve raporları hazırlar.

Müdürlük ayrıca, kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen toplu taşıma araçları ve taksilerle ilgili servis sayıları, bilet ücretleri, tarifeler, zaman ve güzergah önerilerini inceler. Boş arazi ve arsaların geçici otopark olarak kullanılması, araç park yerlerinin tespiti ve işletilmesi, aktarma merkezleri, ücretsiz veya ücretli yol üstü park yerleri, yol yapısı ve trafik kazaları gibi konularda da çalışmalar yapar.

Büyük ölçekli yapıların trafik ve ulaşım üzerindeki etkilerini değerlendirir, halkın trafik eğitimi için projeler geliştirir ve kaza noktaları ile ilgili olarak trafik ve ulaşım projeleri hazırlar. Ayrıca, İstanbul gibi büyükşehirlerdeki ulaşım verilerini güncel tutar ve ulaşım teknolojisindeki yenilikleri izler. Müdürlük, ulaşım projelerinin uygulanmasını denetler, projelerin teknik şartnamelere uygunluğunu kontrol eder ve gerektiğinde yasal yaptırımları uygular. UKOME'ye ya da gerekli görülen alt kurullara sunulmak üzere, ulaşım ve trafik ile ilgili konularda görüş ve projeler geliştirir.