İnsomniya — Vikipediya

İnsomniya
XBT-10	F51.0, G47.0
XBT-10-KM	G47.0
XBT-9	307.42, 307.41, 327.0, 780.51, 780.52
XBT-9-KM	780.52[1]
OMIM	614163
DiseasesDB	26877
MedlinePlus	000805
MeSH	D007319
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İnsomniya (q.yun. ἀγρυπνία, agrupníā^[2][3] — yuxusuzluq, asomniya, dissomniya, aqripniya^[4]) — psixoloji xəstəlik növü. Bu sindromun bir digər adı isə məşum ailəvi yuxusuzluq xəstəliyidir. Xəstəliyin adı o qədər də qorxuducu olmasa da, əslində isə, bu dəhşətli ölümcül psixi pozuntudur. Xəstəlik 30 yaşdan sonra, daha çox isə 50 yaşdan sonra başlayır. Nəticədə xəstə yatmaq hissinin nə olduğunu demək olar ki, bilmir. Ümumiyyətlə, qısamüddətli qarabasmalardan sonra özünə gələn insanlarda daha tez-tez müşahidə olunur. Qarabasmalardan sonra isə, xəstə hallusinayalar görməyə başlayır və təqribən maksimum bir ildən sonra ölür. Bu xəstəliyin dərmanı yoxdur. Xəstəliyi dəhşətli edən amillərdən biri də odur ki, bu xəstəlik ulu babalardan gen ilə ötürülür və dünyada yalnız, təxminən, 40 ailədə müvafiq genlər mövcuddur.

Yuxusuzluq hər hansı presomnik (uzun müddət yuxuya getmə), intrasomnik (gecə tez-tez oyanmalar, bundan sonra xəstənin yenidən yuxuya getməsi çətinləşir, səthi, bərpa olunmayan bir hiss) təkrarlanan şikayətlərin olması ilə xarakterizə olunan klinik bir sindromdur. yuxu) və / və ya yuxu üçün kifayət qədər vaxtın və uyğun mühitin olmasına baxmayaraq baş verən postsomnik pozğunluqlar (erkən oyanma, canlılığın olmaması, zəiflik hissi)^[5].

Diaqnoz üçün zəruri olan ümumi təsnifat xüsusiyyətləri bunlardır:

• pis yuxu şikayətləri, yuxu saxlamaqda çətinlik və/və ya keyfiyyətsiz yuxu;
• yuxu pozğunluqları bir ay ərzində həftədə ən azı 3 dəfə qeyd olunur;
• yuxusuzluq və onun nəticələri ilə bağlı narahatlıq (gecə və gündüz);
• qeyri-adekvat yuxu müddətinin və/və ya keyfiyyətinin səbəb olduğu ciddi narahatlıq və ya sosial və peşəkar fəaliyyətin pozulması.

Yuxusuzluqla yuxu müddətinin azalması, oyaqlığın təmsil olunmasının artması və səthi birinci mərhələ, REM olmayan yuxunun üçüncü və dördüncü mərhələlərində azalma var; ağır pozğunluqlarla REM yuxu müddətində azalma var^[6].

Yuxu pozğunluğunun səbəblərini diaqnoz etmək üçün xəstənin hərtərəfli müayinəsi lazımdır, o cümlədən ^[7]:

• Ətraflı tarixin toplanması
• Yuxu gündəliyi saxlamaq
• Orqan və sistemlər üzrə sorğu
• Fiziki müayinə
• Laborator tədqiqatlar (göstərişlərə görə)
• Polisomnoqrafiya (göstərişlərə görə)

• Xroniki yuxu çatışmazlığı öyrənmə proseslərinə, qısa müddətli və uzunmüddətli yaddaşa mənfi təsir edən oksidləşdirici stressə səbəb olur ^[8].
• Ürək-damar xəstəliklərinin inkişaf riskinin artması. Məsələn, miokard infarktı və insult ^[9].
• Osteogenez prosesinin pozulması (sümük toxumasının əmələ gəlməsi prosesi)^[10].
• Artıq çəki görünüşünə səbəb olan maddələr mübadiləsinin pisləşməsi ^[11].