بدره - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

بدره
کشور	ایران
استان	ایلام
شهرستان	بدره
بخش	مرکزی
سال شهرشدن	۱۳۵۲ خورشیدی[۱]
مردم
جمعیت	۴٬۲۷۸ نفر (۱۳۹۵)
اطلاعات شهری
شهردار	نورالدین کارگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۸۴
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۹۸ ط
بدره روی نقشه ایران ۳۳°۱۸′۲۵″شمالی ۴۷°۰۲′۱۵″شرقی / ۳۳٫۳۰۷۰۰۳۶°شمالی ۴۷٫۰۳۷۳۶۳۱°شرقی / 33.3070036; 47.0373631

بدره، شهری در بخش مرکزی شهرستان بدره در استان ایلام ایران است. این شهر، مرکز شهرستان بدره است.^[۲]

شهر بدره در فاصلهٔ ۸۵ کیلومتری از مرکز استان ایلام واقع شده است.

بدره در شرق استان ایلام در موقعیت جغرافیایی ۴۷ درجه طول شرقی و ۳۳ درجه عرض شمالی قرار گرفته است. بلندترین نقطهٔ این شهر در جنوب شهر و تپه‌ای به نام چکتایر است که در شمال ارتفاعات کبیرکوه قرار گرفته است.^[۳]

مردم بدره به زبان کردی ایلامی با گویش بیری^[۴]صحبت می‌کنند.^{[۵][۶][۷][۸][۹][۱۰]} برخی نویسندگان کردستانی گویش بدره ای زیرشاخه کردی سورانی می‌نامند.^[۱۱]

مکان استقرار کنونی تیره‌های مختلف این طایفه عبارتند از:

• تیره داروندی: در روستای زیفل سکونت دارند.
• تیره صفروند: در روستای پا کل گراب سکونت دارند.
• تیره قیطول: در روستای چنار باشی، آب‌انار، نقل، سیا گاو و حونگه سکونت دارند. به‌عنوان توشمالان طایفه علیشروان محسوب می‌شوند.
• تیره حیدروند: در روستای پا کل گراب سکونت دارند.
• تیره چراغوند: در روستای گنجه و پاکل گراب و آبهر پایین و ارتفاعات باریک آب سکونت دارند.
• تیره گنجه: در روستای گنجه سکونت دارند.
• تیره موسی: در روستای موسی سکونت دارند.
• تیره جابری: در روستای بلک و شباب سکونت دارند.
• تیره مالیمان: در روستای کلم سکونت دارند.

گویش آنها کردی و شبیه به هنی مینی می‌باشد و ساکن دهستان دوستان می‌باشند.^[۱۲][۱۳]

تیره‌ها و زیرتیره‌های طایفه دوستان عبارتند از:

خانگه، سیخه پشت، تولکی، لارتی، که‌وند، جابری، مال‌میر، تمروسی، رنگیشه‌ون، کلی‌وند، مرای‌ون، کره گوش، سورسور، آهنگر، پایرون، نظر بیگی، تمی کنه، فتحی، رماوندی، مومصارم، له‌له بیگی، بیژن‌وند، ریزه‌وند و…^[۸]

گویش آنها هنی‌مینی است. این قوم ساکن بخش هندمینی از شهرستان بدره هستند.^[۱۴]

تیره‌های طایفه هندمینی عبارتند از:

داوی، مقصی، پیرالی، ملک، بالاون، چتال، کاو، برفی و خیر، خلی، سیف‌الله، سراج، آهنگر، لای‌زیری، گلبار، کبود، چوتاش، کله مرد و…

لباس این مردمان کردی است بالاتنه را با پیراهن یا کراس و لباس‌هایی که به آن‌ها قَوا می‌گفتند، می‌پوشاندند. و در پایین‌تنه شلواری گشاد که به آن شلوار جافی(کردی)می‌گویند می‌پوشند. بر سر کلاه نمدی می‌گذاشتند و بر روی آن دستمال می‌بستند که به آن لَچَک می‌گویند. از کفش‌های محلی دست دوز گیوه و ملکی برای پاپوش استفاده می‌کردند. کمربندهای محلی را دور کمر می‌پیچیدند.

اما زیبا و رنگارنگ زنان به این شرح است:

زنان پارچهٔ شلوارهای خود را با مهره‌های رنگارنگی تزئین می‌کردند که به آن پاینک می‌گویند. پابندهایی نیز از مهره‌های نسبتاً بزرگی از جنس روی درست می‌کردند که پالهله نام دارند. زنان پیراهنهای بلندی داشتند که بر روی آن کمرچین و کلنجه می‌پوشیدند، این دو به ترتیب به جای پالتو و کت بوده‌اند و آن‌ها را از مخمل با تزئیناتی خاص می‌دوختند. زنان سر خود را با کلاه‌های پارچه ای می‌پوشاندند که روی آن را با مهره‌های ریز رنگارنگ تزئین می‌کردند و بر روی آن سرون می‌بستند. سرون از سه نوع دسمال درست می‌شد که به آن‌ها کت، گلونی و تاکاری می‌گفتند. زنان خود را با گردنبندهای مهره ای بنام ملینک و دستبندهایی به نام دزینک، سکه‌های متصل شده به‌هم به نام بان‌سرون و گوشواره، خزمه و انگشتر زینت می‌دادند.^[۱۱]

اهالی این منطقه آیین خاصی برای عروسی و عزا دارند. رسومی مانند دزورانی، درپردانه، پرسه، چمری، خون بس یا خون فصل و عیدمردگان از جمله این آیین‌ها است.

سرودن آوازهایی موسوم به هور و مور و مویه در منطقه بدره رایج است، آواز هور را در کوهستان و در زمان دلخوشی می‌خوانند و مور و مویه آوای غم‌انگیز است که در فراق عزیزان از دست رفته خوانده می‌شود.^{[۱۵][۱۶][۱۷]}

شیرینی‌هایی چون برساق و حلوا ارده یا حلوا شکری، خوراک‌های محلی مانند آش کشکینه، آش کنگر، آش کلونک، آش پرشکه، آبگوشت دوگوله دودار، خورشت قلیه ترش، سغدو، چزنک رغو، پرتله، روغن و لبنیات محلی و داروهای گیاهی کوهی از ره آوردهای این منطقه می‌باشند.^[۱۸][۱۹]

تپه‌های لارت مربوط به دوره ساسانیان - دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان بدره، بخش مرکزی شهرستان بدره، روستای آبهر پایین واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.^[۲۰]

مجموعه آثار تنگه دربند مربوط به دوره ساسانیان - سده‌های اولیه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان بدره، بخش هندمینی، دهستان آبچشمه، ۳ کیلومتری تنگه دربند واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۴۶۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.^[۲۱]

از جمله مناطق دیدنی این شهر می‌توان به روستای کُلم، تنگه باستانی لارت، تنگه کافرین، تنگه رازیانه و آبشارهای دربند و رشته کوه کبیرکوه اشاره کرد که در فصل زمستان و تا اواخر بهار از برف پوشیده است.^[۲۲]

بدره دارای اماکن ورزشی زیر است:

• باشگاه ورزشی شهید مرادحاصلی
• سالن ورزشی خلیج فارس
• سالن ورزشی اختصاصی کشتی
• سالن ورزشی اختصاصی بدنسازی
• استخر سرپوشیده زمزم

در این اماکن، ورزش‌هایی چون بدنسازی، تکواندو، رزمی، ژیمناستیک، فوتسال، کاراته، کشتی، والیبال، بسکتبال، دوومیدانی و شنا انجام می‌گیرد.

• شهرستان بدره
• مناطق کردنشین ایران

منطقه حفاظت شده کبیرکوه