اکوسیستم - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

با زیست‌بوم اشتباه نشود.
Coral reefs are a highly productive marine ecosystem.
چپ: جنگل بارانی معتدله یک شبه‌جزیره المپیکاست در غرب واشینگتن (ایالت)[۱] راست: آب‌سنگ مرجانی بسیارپربار در بومسازگان دریایی است

اکوسیستم یا بوم‌سازگان[۲] (انگلیسی: Ecosystem) به معنی یک اجتماع بوم‌شناسی عناصر اجزای زنده و اجزای غیرزنده و تعامل آن‌ها با یکدیگر در محیط‌های تعریف‌شده است.[۳] یک بومسازگان جامعه‌ای از ارگان‌های زنده نظیر گیاهان، حیوانات و میکروب‌ها ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌در تقابل با اجزا غیر زنده محیط مانند هوا، آب و خاک است که با یکدیگر برهم‌کنش دارند. جاندارانی که در یک بوم‌سازگان زندگی می‌کنند، به سه دسته تقسیم می‌شود: تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجزیه‌کنندگان.[۴] ‌

تاریخچه

[ویرایش]

اصطلاح اکوسیستم برای نخستین بار در سال ۱۹۳۵ در نشریه‌ای توسط آرتور تانزلی، بوم‌شناس انگلیسی استفاده شد.[۵] وی بعداً این اصطلاح را تصحیح کرد و آن را چنین توصیف کرد: «کل سیستم، … نه تنها از مجموعه موجودات زنده، بلکه مجموعه تمام عوامل فیزیکی تشکیل دهنده آنچه ما محیط می‌نامیم».[۶] تانزلی اکوسیستم‌ها را نه فقط به عنوان واحدهای طبیعی بلکه به عنوان «ایزوله‌های ذهنی» در نظر می‌گرفت.[۷] تانزلی بعداً با استفاده از اصطلاح بومگاه دامنه مکانی اکوسیستم‌ها را تعریف کرد.[۸]

جی اِولین هاچینسون (انگلیسی: J .Evelyn Hutchinson،) آبگیرشناس معاصر تانزلی، نظرات چارلز التون در مورد بوم‌شناسی تغذیه‌ای و نظرات ولادیمیر ورنادسکی، ژئوشیمیست روسی را ترکیب کرد. در نتیجه، وی پیشنهاد کرد که حضور مواد معدنی مغذی در یک دریاچه شکوفایی جلبک را محدود می‌کند. این امر، به نوبه خود، میزان فراوانی جانورانی را که از جلبک‌ها تغذیه می‌کنند، محدود می‌کند. ریموند لیندمن این ایده‌ها را بیشتر پیش برد و پیشنهاد کرد که جریان انرژی در یک دریاچه محرک اصلی اکوسیستم است.[۶]

فرایندها

[ویرایش]

اکوسیستم‌ها توسط عوامل خارجی و داخلی کنترل می‌شوند. به عوامل بیرونی، عوامل دولتی نیز گفته می‌شود. آب‌وهوا از جمله مهم‌ترین عوامل بیرونی است که تحت تأثیر اکوسیستم نیستند، اما ساختار کلی یک اکوسیستم و نحوه کار در آن را کنترل می‌کنند، آب‌وهوا عامل حیاتی که اکوسیستم در آن تعبیه شده‌است را تعیین می‌کنند. الگوهای بارندگی و دمای فصلی بر فتوسنتز تأثیر می‌گذارد و در نتیجه مقدار آب و انرژی موجود در اکوسیستم را تعیین می‌کنند.[۹][۱۰]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ Hatcher, Bruce Gordon (1990). "Coral reef primary productivity. A hierarchy of pattern and process". Trends in Ecology and Evolution. 5 (5): 149–155. doi:10.1016/0169-5347(90)90221-X. PMID 21232343.
  2. ↑ «بوم‌سازگان» [زیست‌شناسی] هم‌ارزِ «اکوسیستم» (ecosystem, ecological system)؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر چهارم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۵۹-۱ (ذیل سرواژهٔ بوم‌سازگان)
  3. ↑ Tansley (1934); Molles (1999), p. 482; Chapin et al. (2002), p. 380; Schulze et al. (2005); p. 400; Gurevitch et al. (2006), p. 522; Smith & Smith 2012, p. G-5
  4. ↑ میر خورسندی، لیلا. درک عمومی معماری منظر. ص. ۲۰۴. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۸۳۱۵-۶۰-۵.
  5. ↑ Willis, A. J. (1997). "Forum". Functional Ecology (به انگلیسی). 11 (2): 268–271. doi:10.1111/j.1365-2435.1997.00081.x. ISSN 0269-8463.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Chapin, F. Stuart; Pamela A. Matson; Harold A. Mooney (2002). Principles of Terrestrial Ecosystem Ecology. New York: Springer. ISBN 978-0-387-95443-1.
  7. ↑ Tansley, AG (1935). "The use and abuse of vegetational terms and concepts". Ecology. 16 (3): 284–307. doi:10.2307/1930070. JSTOR 1930070. PDF.
  8. ↑ Tansley, A.G. (1939). The British Islands and Their Vegetation. Cambridge University Press.
  9. ↑ «Climate Regulation - an overview | ScienceDirect Topics». www.sciencedirect.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۴-۲۴.
  10. ↑ US EPA, OA. "Climate Impacts on Ecosystems". 19january2017snapshot.epa.gov (به انگلیسی). Retrieved 2022-04-24.

پیوند به بیرون

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ اکوسیستم موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=اکوسیستم&oldid=40067969»