تجارتخانه تومانیانس - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

تجارتخانه تومانیانس نخستین تجارتخانه‌ای است که در ایران به کار صرافی و بانکداری، به شکل گسترده پرداخت. هاروتیون تومانیان در ۱۲۵۷ خورشیدی، مؤسسه بازرگانی خود را در تبریز، شهر پررونق تجاری آن زمان، بنا کرد و پس از برقراری صادرات و واردات با روسیه تزاری و چند سفر به این کشور و آشنایی با بانکداری آن، در ۱۳۰۹ هجری قمری کار صرافی و بانکداری را شروع کرد که رفته رفته به صورت فعالیت اصلی تجارتخانه درآمد. این بنگاه، در زمانی کوتاه توانست در خرید و فروش ارز با بانک شاهنشاهی رقابت کند و با افتتاح حساب جاری برای مردم، پرداخت وام و دادن بهره به موجودی تا ۶٪، موفقیت زیادی به دست آورد ولی پس از نزدیک یک سده فعالیت، در جریان انقلاب روسیه، ورشکست و اموالش توقیف شد.

• تاریخچه خاندان و تجارتنامه تومانیانس،نویسنده: مهندس امیل هاکوپیان/ ترجمه: مهندس روبرت واهانیان،فصلنامه فرهنگی پیمان شماره ۱۵ و ۱۶ و ۱۷،سال پنجم،بهار،تابستان،پاییز ۱۳۸۰
• نقش شرکت‌های تجاری ایران و روسیه در اقتصاد دوران قاجار،نویسنده:سید رحمان حسنی
• پدیده‌ای به نام تجارتخانه تومانیانس،شماره روزنامه: ۲۵۴۶، تاریخ چاپ: ۱۳۹۰/۱۰/۱۳،شماره خبر: ۴۳۲۶۶۸