تعامل انسان و رایانه - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

تعامل انسان و رایانه^[۱] (به انگلیسی: Human-computer interaction) به دانش و فناوری مدرن و پرتنوع مطالعه، طراحی، اجراء، و ارزیابی سامانه‌های محاسباتی درگیر در محاورات و تعاملات مابین کاربران انسانی از یک سو، و رایانه‌ها و عامل‌های هوشمند نرم‌افزاری از سوی دیگر می گویند.

این رشته، علم بررسی تعامل انسان و رایانه است. در واقع این علم نقطه تقاطع علوم رایانه و علوم رفتارشناسی طراحی و چند علم دیگر است. ارتباط و تعامل انسان و رایانه از طریق واسط اتفاق می‌افتد؛ که شامل نرم‌افزار و سخت‌افزار است. یک تعریف دقیق آن این است: علم تعامل انسان و رایانه یک رشته مرتبط با طراحی، ارزیابی و پیاده‌سازی سیستم‌های محاسباتی متقابل برای استفاده انسان در مطالعه پدیده‌های مهم پیرامون اوست. این رشته شاخه‌هایی از هر دو طرف درگیر را شامل می‌شود؛ مثلاً گرافیک کامپیوتری، سیستم عامل، زبان‌های برنامه‌نویسی، تئوری ارتباطات و طراحی‌صنعتی برای قسمت کامپیوتری زبان‌شناسی، روانشناسی و کارایی انسان برای قسمت انسانی آن.

هدف آن تقویت تعاملات کاربر و رایانه به وسیله کاربردی‌تر کردن رایانه‌ها و مطابقت آن‌ها با نیاز کاربران است. به عبارت دیگر این رشته مرتبط است با:

• روش‌شناسی و فرایندهای طراحی واسطه‌ها
• روش‌های پیاده‌سازی واسطه‌ها
• تکنیک‌های ارزیابی و مقایسه واسطه‌ها
• توسعه طراحی و پیاده‌سازی واسطه‌های جدید
• روش‌های تولید نمونه اولیه^[۲]

این رشته در اوایل دههٔ نهم قرن بیستم (۱۹۸۰) میلادی به عنوان شاخه‌ای تخصصی از علوم کامپیوتر که با علوم شناختی، مهندسی عوامل انسانی و طراحی سر و کار دارد ایجاد شد.^[۳]

این علم در مؤلفه انسانی با دیگر رشته‌های علوم رایانه و در مؤلفه رایانه با دیگر رشته‌های ماشینی و صنعتی تفاوت دارد. همچنین تأکید آن بر قسمت‌های فیزیکی طراحی صنعتی مثل طراحی کیبورد و موس آرگونومیک (متناسب با ساختار بدن انسان) کم است.

برای طراحی یک واسط یا ارزیابی آن توجه به این نکات لازم است:

1. ابتدا تمرکز روی کاربران و وظایف سیستم
2. اندازه‌گیری‌های تجربی:عرضه نسخه آزمایشی واسط و عیب‌یابی آن توسط کاربران
3. طراحی متناوب یعنی مراحل زیر باید تا دستیابی به نتیجه تکرار شوند.

• طراحی
• تست و ارزیابی
• تحلیل نتایج

• طراحی کاربر محور(UCD):

کاربر در مرکز توجه طراحان است و همه چیز طبق خواست نیاز و سلایق او طراحی می‌شود.

این کار ۷ اصل دارد:

1. حدود تغییرات مجاز (تلرانس)
2. سادگی
3. پدیداری (اجزای قابل مشاهده)
4. توانا بودن
5. پایداری
6. ساختار و استخوان بندی
7. بازخورد

که ۱۳ اصل دارد:

قوانین ادراکی:

1. ارائه را خوانا کنید.
2. از محدودیت هاى قضاوت مطلق جلوگیری کنید.
3. پردازش بالا به پایین
4. حصول یک درک از یک عمل با تکرار زیاد آن و ترکیب با رنگ (برای ماندگاری در ذهن)
5. شباهت گیج کنند است.

قوانین روحی:

1. قانون واقع گرایی تصویری (اگر چیزی در واسط است شبیه اصل آن در دنیای بیرون باشد)
2. .........

قوانین مبتنی بر توجه:

1. به حداقل رساندن زمان و هزینه دسترسی اطلاعات
2. قانون نزدیکی و سازش‌پذیری اجزا در واسط گرافیکی
3. قانون واسط‌های چند منبعی (دیداری، شنیداری، گفتاری، ...)

قانون حافظه:

• ۱۱. جایگزینی حافظه با اطلاعات دیداری

قانون جعبه پیش گویی:

1. اصل پیش‌بینی و پیشگویی نیاز کاربر به کمک
2. اصل سازگاری و یکنواختی ظاهر واسط

انتظار می‌رود در آینده این رشته ویژگی‌های زیر را خلق کند:

• ارتباطات فراگیر و همه جا حاضر
• سیستم‌های کاربردی عالی
• در دسترس بودن اجزای گرافیک کامپیوتری در همه جا و ارزان و سازگار با تمام سیستم‌ها
• ترکیب و میکس انواع رسانه‌ها (صوت، تصویر، فیلم، انیمیشن و…)
• تعاملات با پهنای باند زیاد
• کامپیوترهای کوچک جاسازی شده در تمام وسایل زندگی
• واسطه‌های کاربری گروهی (کنفرانس‌ها…)
• امکانات گسترده سازماندهی اجزای واسطه‌ها توسط کاربران
• اجزای کاربردی اطلاعات (خرید اینترنتی…)

واسط‌های انسان و رایانه شامل جنبه‌های زیر می‌شود:

1. وظایف محیطی پیرامون
2. محیط ماشینی
3. بخش‌های واسط (هم پوشانی آن‌ها و…)
4. جریان داده‌های ورودی
5. خروجی
6. بازخورد

• رایانش اجتماعی

• سخاوت، یونس، طراحی تعامل انسان و رایانه، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ۱۳۹۶
• Rogers, Y. , Sharp, H. , & Preece, J. (2011). Interaction design: beyond human-computer interaction. John Wiley & Sons.
• MacKenzie, I. S. (2012). Human-computer interaction: An empirical research perspective. Newnes.
• https://www.interaction-design.org/literature/book/the-encyclopedia-of-human-computer-interaction-2nd-ed/human-computer-interaction-brief-intro