سانحه برخورد توپولوف ۱۵۴ ایران‌ایرتور با سوخو ۲۴ - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

برخورد توپولف تو-۱۵۴، ایران ایرتور
جنگنده سوخو ۲۴ ارتش جمهوری اسلامی ایران

برخورد
تاریخ	۱۹ بهمن ۱۳۷۱ (۸ فوریه ۱۹۹۳)
محل حادثه	حوالی محله شهر قدس، تهران
کل کشته‌شدگان	۱۳۳
کل بازماندگان	۰
هواپیمای یکم
توپولف تو-۱۵۴ ایران ایرتور
نوع	توپولف تو-۱۵۴
شرکت هواپیمایی	هواپیمایی ایران ایرتور
شماره دم	EP-ITD
مبدا پرواز	فرودگاه بین‌المللی مهرآباد
مقصد	فرودگاه مشهد
مسافرین	۱۱۹
خدمه	۱۲
کشته‌شدگان	۱۳۱
هواپیمای دوم
جنگنده سوخو ۲۴ ارتش جمهوری اسلامی ایران
علت	جنگنده سوخو ۲۴
شرکت هواپیمایی	نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
مقصد	فرودگاه بین‌المللی مهرآباد
خدمه	۲
کشته‌شدگان	۲

سانحهٔ برخورد هواپیمای توپولوف ۱۵۴ هواپیمایی ایران ایرتور با جنگنده سوخو ۲۴ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یکی از حوادث بزرگ هوانوردی در ایران است که ۱۳۱ کشته برجای گذاشت. این اتفاق در ۱۹ بهمن ۱۳۷۱ بر فراز آسمان فرودگاه بین‌المللی مهرآباد تهران و تنها ۱۵ دقیقه پس از برخاستن هواپیما رخ داد. در این حادثه هواپیمای توپولف-۱۵۴ با یک جنگنده سوخو-۲۴ متعلق به ارتش برخورد کرد و کلیهٔ سرنشینان هر دو هواپیما جان باختند. گفته می‌شود مسافران پرواز تجاری ۹۶۲ هواپیمایی ایران ایرتور عروس و دامادهایی بودند که برای ماه عسل به مشهد سفر می‌کردند.^[۱]

در ساعت ۱۰ صبح دوشنبه، ۱۹ بهمن ۱۳۷۱، مسافران پرواز ۹۶۲ شرکت هواپیمایی ایران ایرتور در فرودگاه مهرآباد، وارد هواپیمای مدل توپولوف ۱۵۴ مسافربری (با کد رجیستر: EP-ITD) می‌شوند که برای این پرواز در نظر گرفته شده بود. این هواپیما ۱۵ دقیقه بعد در ساعت ۱۰:۱۵ دقیقه در ابتدای باند ۲۹ راست فرودگاه مهرآباد قرار می‌گیرد تا پرواز خود را انجام دهد. در این ساعت خلبان از برج مراقبت دستور اوج‌گیری تا ارتفاع ۶۰۰۰ پا و سپس گردش را دریافت می‌کند. هدایت این پرواز را یک خلبان روس برعهده داشت که ۱۲۰۰۰ ساعت پرواز را در رزومهٔ خود دارد.^[۲]

هم‌زمان با پرواز ۹۶۲، هواپیماهای جنگنده سوخو ۲۴ متعلق به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در آسمان تهران بودند. این پنج جنگنده از سمت شرق به غرب در حال پرواز بودند و با دستور شخصی به نام فرامرز سروی، که مسئولیت کنترل مهرآباد را در این روز برعهده داشت، در ارتفاع ۵ هزار پا قرار می‌گیرند. هدایت جنگندهٔ سوخو برعهده سرهنگ شریفی بوده‌است.^[۲]

بر اثر خطای کنترلر فرودگاه مهرآباد، در یک لحظه توپولف ۱۵۴ ایرتور با ۱۳۱ سرنشین در حالت افزایش ارتفاع در راستای باند ۲۹ راست قرار می‌گیرد و همزمان جنگنده ارتفاع خود را برای فرود روی باند کم می‌کنند. سوخو در فاصله ۴ مایلی از غرب برج گردش به چپ می‌کند و از آنجایی‌که در حالت گردش بوده، دید کافی نداشته‌است. در این لحظه هواپیمای توپولوف در محدوده گردش سوخوها قرار می‌گیرد و خلبان شریفی که دید کافی نداشته نمی‌تواند توپولف را در مسیر گردش خود ببیند. در نهایت بر اثر برخورد جنگنده سوخو با هواپیمای مسافربری، موتور عقب و دم هواپیمای توپولوف متلاشی شده و سقوط اتفاق می‌افتد. با متلاشی شدن موتور و دم هواپیما، عملاً خلبان اختیاری برای کنترل هواپیما نداشته‌است.^[۳]

هر دو هواپیما در محل دپوی ارتش در حوالی شهر قدس به زمین برخورد می‌کنند.^[۴]

تمامی ۱۳۱ سرنشین هواپیمای توپولوف و همچنین دو خلبان جنگنده سوخو در این حادثه جان باختند.

پس از بررسی کارشناسان، ابتدا خلبان هواپیمای سوخو به عنوان مقصر معرفی می‌شود. اما چیزی که در این سانحه واضح به نظر می‌رسد این است که خلبان هواپیمای توپولف دقیقاً به دستورها عمل کرده‌است. با این حال سازمان هواپیمایی کشوری، اشتباه خلبان سوخو را به عنوان علت این سانحه عنوان کرد. اما درواقع اشتباه از برج مراقبت و نوعی ناهماهنگی برج مراقبت با خلبانان دو هواپیما بوده‌است. از سوی دیگر کارشناسان کنترلر فرودگاه مهرآباد را مسئول این حادثه معرفی می‌کنند.^[۲]

1. عدم دقت کنترلر برج در تأیید اجازه پرواز به توپولف در حالی که جنگنده‌ها در حال فرود بودند.
2. عدم اعلام به خلبان توپولف مبنی بر پرواز سوخوها بر فراز مهرآباد.
3. عدم اعلام به خلبان سوخو مبنی بر تیک‌آف یک فروند توپولف به صورت هم‌زمان با گردش به چپ سوخوها.
4. لحاظ کردن فاصلهٔ کم ۱۰۰۰ پا اختلاف ارتفاع از سوی کنترلر برای جلوگیری از برخورد هواپیماها که این عدد برای جلوگیری از برخورد دو هواپیما لحاظ می‌شود و نه شش هواپیما (یک مسافربری و پنج جنگنده)
5. اشتباه خلبان سوخو در حفظ ارتفاع جدایی و امن خود طبق درخواست برج که باعث برخورد دو هواپیما به یکدیگر شد.

• پرواز ۱۱۰۳ هواپیمایی لیبی
• فهرست سانحه‌های هوایی در ایران
• هواپیمایی ایران ایرتور