سکهشناسی طاهریان - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
طاهریان | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۲۰۷/۸۲۱–۲۵۹/۸۷۳ | |||||||||||
گسترهٔ فرمانروایی طاهریان | |||||||||||
وضعیت | ایران | ||||||||||
پایتخت | مرو، نیشابور، بلخ | ||||||||||
زبان(های) رایج | فارسی (رسمی) | ||||||||||
امیر | |||||||||||
تاریخ | |||||||||||
• بنیانگذاری | ۲۰۷/۸۲۱ | ||||||||||
• فروپاشی | ۲۵۹/۸۷۳ | ||||||||||
مساحت | |||||||||||
۸۰۰ م. | ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۳۹۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||
|
بنا بر گزارشها، طاهریان سکههای طلا ضرب نمیکردند و سکههایی که در دورهٔ طاهر و فرزندش، طلحه، ضرب شده، از جنس نقره (درهم) و مس (فلس) بودند و سکههای فرمانروایان پس از آنان نیز از جنس مس بودهاست. در دورهٔ طاهری در خراسان ارزش هر دینار عباسی را برابر با ۱۵ درهم ذکر کردهاند. یحیی بن اسد سامانی نیز پس از روی کار آمدن طاهریان تابعیت آنان را پذیرفت که به همین دلیل در پیرامون برخی از فلسهای خود که در بنکث ضرب شده و بدون تاریخ میباشند، و نیز فلسهایی دیگر که در سال ۲۱۴ قمری ضرب کرده و فلسهایی که در سال ۲۳۳ قمری ضرب نموده، نام طاهر بن عبدالله را آوردهاست. پس از او نیز نصر بن احمد سامانی بر برخی از فلسهای ضرب شاش به سال ۲۵۵ قمری، نام محمد بن طاهر را ضرب کردهاست.[۱]
اکثر سکههای طاهری، به ویژه سکههای طلحه، در سمرقند ضرب شدهاند. اگرچه نمونههای مضروب محمدیه و زرنج نیز کم نیستند. سکههای ضرابخانههای دیگر، به جز نمونهٔ ضرب هرات در سال ۲۰۶ قمری، نادر میباشند. نام ضرابخانههایی که در ادامه ذکر میشوند در سکههای طاهریان دیده شدهاست: بخارا، بست، خوارزم، زرنج، سمرقند، سیستان، شاش، محمدیه، مرو، نیشابور و هرات.[۲]
جدول سکههای حاکمان طاهری
[ویرایش]طاهر بن حسین
[ویرایش]بنابر روایات، نام طاهر به علت شهرتی که در عهد مأمون دارا بود و از سرداران نامدار سپاه مأمون به حساب میآمد، بر روی برخی از سکههای این خلیفه، ضرب شدهاست. از جمله این سکهها میتوان به درهمهای ضرب محمدیه در سالهای ۱۹۵ قمری- ۱۹۶ قمری اشاره نمود. در بعضی از آن سکهها که در سال ۱۹۵ قمری ضرب شدند، به صورت «طاهر» آمدهاست؛ اما در برخی دیگر از درهمها که در این سال ضرب شدند و همچنین تمامی درهمهای ضرب محمدیه که به سال ۱۹۶ قمری ضرب گشتند، به شکل «طاهر بن الحسین» آمدهاند. علاوه بر آن، دینارهایی نیز با نام طاهر ضرب گشتند، که نوعی از آن، محصول ضرابخانهای نامعلوم در سال ۱۹۸ قمری میباشد و نوعی دیگر نیز دینارهای ضرب شده در مصر هستند، که در سال ۲۰۰ قمری - ۲۰۶ قمری، ضرب گشتهاند. بر این دینارها نیز «طاهر» ضرب شدهاست.[۳]
سکه طاهری[۴] | ||||
---|---|---|---|---|
نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه | |
متن رو | متن پشت | |||
درهم مأمون با نام طاهر بن حسین و فضل بن سهل | ۱۹۶ قمری | محمدیه | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بالمحمدیه سنه ست و تسعین و مائه | لله، محمد رسولالله، مما امر به عبدالله عبدالله المأمون امیرالمؤمنین، الفضل، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
دینار مأمون با واژهٔ المغرب و با نام طاهر بن حسین و ساری | ۲۰۳ قمری | مصر | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، المغرب، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله | الله، طاهر، محمد رسولالله، الساری، بسم الله، ضرب هذا الدینار بمصر سنه ثلاث و مئتین |
سکه طاهری[۵] | ||||
---|---|---|---|---|
نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه | |
متن رو | متن پشت | |||
فلس | ۲۰۶ قمری | مرو | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله امر بضربه بمرو طاهر بن الحسین فی سنه ست و مائتین | محمد رسولالله، صلی الله علیه و سلم |
فلس | ۲۰۷ قمری | مرو | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله بضربه بمرو طاهر بن الحسین فی سنه سبع و مائتین | محمد رسولالله، صلی الله علیه و سلم |
درهم | ۲۰۵ قمری | سمرقند | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، المشرق، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه خمس و مائتین | لله، محمد رسولالله، ذوالیمینین، العلاء، محمد رسولالله ارساله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم | ۲۰۶ قمری | سمرقند | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، المشرق، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه ست و مائتین | لله، محمد رسولالله، ذوالیمینین، العلاء، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم با نام اسحاق بن یحیی | ۲۰۶ قمری | محمدیه | اسحاق، لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بن یحیی، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بالمحمدیه سنه ست و مائتین | ذو، محمد رسولالله، الیمینین، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم با نام مأمون و محمد بن حمید طاهری | ۲۰۶ قمری | محمدیه | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بالمحمدیه سنه ست و مائتین، محمد بن حمید الطاهری | الامام المأمون، محمد رسولالله، ذوالیمینین، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم با نام مأمون و محمد بن حمید طاهری | ۲۰۶ قمری | نیشابور | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بنیسابور سنه ست و مائتین | محمد بن حمید، محمد رسولالله، الامام المأمون، ذوالیمینین، الطاهری، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم با نام شکر بن ابراهیم | ۲۰۶ قمری | هرات | الشکر، لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بن ابراهیم، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بمدینه هرات سنه ست و مائتین | رسولالله، الیمینین، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم با نام ابن غوسی | ۲۰۷ قمری | زرنج | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بمدینه زرنج سنه سبع و مائتین | ذوالیمینین اعزه الله، محمد رسولالله، ابن الغوسی، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
طلحه بن طاهر
[ویرایش]سکه طاهری[۶] | ||||
---|---|---|---|---|
نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه | |
متن رو | متن پشت | |||
فلس | ۲۰۹ قمری | بخارا | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس ببخارا سنه تسع و مائتین | محمد رسولالله، طلحه، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
فلس با نام طلوت و محمد بن طلوت | ۲۰۹ قمری | بخارا | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس ببخارا سنه تسع و مائتین | محمد رسولالله، طلوت، امر به الامیر طلحه بن ذوالیمینین علی یدی محمد بن طلوت |
فلس با نام طلحی | ۲۰۹ قمری | بست | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس ببست سنه تسع و مائتین | الطلحی، محمد رسولالله، مما امر به الامیر طلحه علی یدی عبدالله |
فلس با نام طلحی عبدالله | ۲۰۹ قمری | سیستان | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس بسجستان سنه تسع و مائتین | الطلحی، محمد رسولالله، طلوت، مما امر به الامیر طلحه، عبدالله لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله |
فلس با نام محمد و محمد بن عبدالله | ۲۱۱ قمری | بخارا | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس ببخارا سنه احدی عشره و مائتین | محمد رسولالله، محمد، امر به الامیر طلحه بن ذوالیمینین علی یدی محمد بن عبدالله |
درهم با نام مأمون و حسن | ۲۰۸ قمری | زرنج | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بمدینه زرنج سنه ثمان و مائتین | طلحه، محمد رسولالله، المأمون خلیفهالله، الحسن، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم | ۲۰۸ قمری | سمرقند | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، المشرق، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه ثمان و مائتین | لله، محمد رسولالله، ذوالیمینین، العلاء، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم با نام مأمون | ۲۰۸ قمری | سمرقند | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه ثمان و مائتین، لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله | لله، محمد رسولالله، المأمون خلیفهالله، طلحه، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم با نام مأمون و اسماعیل بن جریر | ۲۰۸ قمری | محمدیه | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بالمحمدیه سنه ثمان و مائتین، اسماعیل بن جریر | لله، محمد رسولالله، المأمون خلیفهالله، طلحه، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم با نام مأمون | ۲۰۸ قمری | هرات | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بمدینه هراه سنه ثمان و مائتین، لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله | لله، محمد رسولالله، المأمون خلیفهالله، طلحه، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم با نام مأمون | ۲۰۹ قمری | سمرقند | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه تسع و مائتین، لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله | لله، محمد رسولالله، المأمون خلیفهالله، طلحه، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم | ۲۰۹ قمری | محمدیه | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بمحمدیه سنه تسع و مائتین، لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله | لله، محمد رسولالله، طلحه، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
درهم با نام مأمون | ۲۱۰ قمری | سمرقند | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الدرهم بسمرقند سنه عشر و مائتین، لله الامر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله | لله، محمد رسولالله، المأمون خلیفهالله، طلحه، محمد رسولالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
عبدالله بن طاهر
[ویرایش]سکه طاهری[۷] | ||||
---|---|---|---|---|
نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه | |
متن رو | متن پشت | |||
فلس | ۲۲۴ قمری | خوارزم | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، امر بضربه بخوارزم عبدالله بن طاهر سنه اربع و عشرین و مائتین | محمد رسولالله، صلی الله علیه و سلم |
فلس با نام محمد بن یحیی | - | - | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، محمد بن یحیی | محمد رسولالله، الامیر عبدالله بن طاهر |
فلس با نام امیر میکائیل و حسن بن محمد | ۲۲۴-۳۰ قمری | - | بر روی سکه نام عبدالله بن طاهر ذکر نشده و نام امیر میکائیل به عنوان «مولی طاهر بن عبدالله» آمده و همچنین نام حسن بن محمد نیز ذکر شدهاست. بر روی سکهٔ مضروب در سال ۲۲۸ قمری، تصویر اسبی نیز موجود است. |
طاهر بن عبدالله
[ویرایش]سکه طاهری[۸] | ||||
---|---|---|---|---|
نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه | |
متن رو | متن پشت | |||
فلس با نام متوکل علیالله و ابوعبدالله (محمد بن متوکل علیالله) | ۲۴۰ قمری | شاش | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، ابوعبدالله، ضرب هذا الفلس بالشاش فی ولایه طاهر سنه اربعین و مائتین | لله، محمد رسولالله، المتوکل علیالله، ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
فلس با نام متوکل علیالله و ابوعبدالله (محمد بن متوکل علیالله) | ۲۴۱ قمری | شاش | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، ابوعبدالله، ضرب هذا الفلس بالشاش فی ولایه طاهر سنه احدی و اربعین و مائتین | لله، محمد رسولالله، المتوکل علیالله، ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
محمد بن طاهر
[ویرایش]سکه طاهری[۹] | ||||
---|---|---|---|---|
نوع سکه | سال ضرب | مکان ضرب | تشریح سکه | |
فلس با نام احمد و مسلم | ۲۵۰ قمری | شاش | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، احمد، مسلم، ضرب هذا الفلس بالشاش سنه خمسین و مائتین | لله، محمد رسولالله، محمد بن طاهر، ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
فلس | ۲۵۱ قمری | شاش | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، بسم الله، ضرب هذا الفلس بالشاش سنه احدی و خمسین و مائتین | لله، محمد رسولالله، محمد بن طاهر، ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون |
فلس با نام خالد بن احمد (ریختهگری شده) | ۲۵۳ قمری | بخارا | لا اله الا الله، وحده لا شریک له، امر بضربه علی یدی خالد بن احمد سنه ثلاث و خمسین و مائتین | لا اله الا الله، محمد رسولالله، خالد، بسم الله امر به الامیر محمد بن طاهر مولی امیرالمؤمنین |
تبارنامهٔ طاهریان
[ویرایش]زریق یا رزیق | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مصعب | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
احمد | علی | حسین | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
حسن | محمد | طاهر ذوالیمینین | ابراهیم | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
محمد | حسن | عبدالله | طلحه | علی | حسین | اسمعیل | طاهر | اسحق | محمد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
علی | عبدالعزیز | احمد | سلیمان | طلحه | طاهر | حسین | مصعب | عبیدالله | محمد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
علی | مطهر | عبدالله | حسین | محمد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
طاهر | احمد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پانویس
[ویرایش]- ↑ رضایی باغبیدی، سکههای ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۶.
- ↑ رضایی باغبیدی، سکههای ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۶.
- ↑ رضایی باغبیدی، سکههای ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۵.
- ↑ رضایی باغبیدی، سکههای ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، صص ۷۴–۱۷۲.
- ↑ رضایی باغبیدی، سکههای ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۹–۲۲۷.
- ↑ رضایی باغبیدی، سکههای ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۳۰-۲۲۹.
- ↑ رضایی باغبیدی، سکههای ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۷، ۲۳۲.
- ↑ رضایی باغبیدی، سکههای ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۷، ۳۳-۲۳۲.
- ↑ رضایی باغبیدی، سکههای ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، ۲۲۷، ۲۳۳.
منابع
[ویرایش]- رضایی باغبیدی، حسن (۱۳۹۳). سکههای ایران در دورهٔ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.