شاخص توسعه انسانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

World map
نقشه جهانی کشورها یا سرزمین‌ها بر اساس امتیاز HDI با افزایش ۰٫۰۵۰ (بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۱، منتشر شده در سال ۲۰۲۲)
  •   ≥ 0.950
  •   0.900–0.950
  •   0.850–0.899
  •   0.800–0.849
  •   0.750–0.799
  •   0.700–0.749
  •   0.650–0.699
  •   0.600–0.649
  •   0.550–0.599
  •   0.500–0.549
  •   0.450–0.499
  •   0.400–0.449
  •   ≤ 0.399
  •   داده در دسترس نیست

شاخص توسعهٔ انسانی (نام علمی: Human Development Index (HDI))، آماری مرکب از امید به زندگی، تحصیلات (میانگین سالهای تحصیل تکمیل شده و سالهای مورد انتظار تحصیل در هنگام ورود به سیستم آموزشی) و شاخص‌های درآمد سرانه که برای رتبه‌بندی کشورها در چهار سطح توسعه انسانی استفاده می‌شود. زمانی که طول عمر بالاتر، سطح تحصیلات بالاتر و درآمد ناخالص ملی سرانه GNI (PPP) بالاتر باشد، یک کشور دارای سطح بالاتری از HDI است. این توسط اقتصاددان پاکستانی محبوب الحق توسعه داده شد و بیشتر برای اندازه‌گیری توسعه یک کشور توسط دفتر گزارش توسعه انسانی برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) مورد استفاده قرار گرفت.[۱][۲][۳]

  • زندگی طولانی و سالم
  • دسترسی به دانش و معرفت
  • و سطح زندگی مناسب (اشتغال و بیکاری).[۴]

آمارهای بانک جهانی

[ویرایش]

شاخص توسعهٔ انسانی که توسط برنامه توسعه و پیشرفت سازمان ملل UNDP ارائه می‌شود، ارائه‌دهندهٔ جدیدترین اطلاعات مربوط به توسعهٔ جهانی است و شامل برآوردهای ملی، منطقه‌ای و جهانی می‌باشد. این آمارها، که ۲۱۵ اقتصاد جهان را دربرمی‌گیرد، به‌صورت آمارهای سالیانه منتشر می‌شود. این مرجع آماریِ جهانی، آمارهای بیش از ۸۰۰ شاخص جهانی را مورد بررسی قرار می‌دهد. هرساله در ماه آوریل، بانک جهانی اقدام به انتشار HDI می‌کند و بانک اطلاعاتیِ قرارگرفته بر روی وبگاه بانک جهانی درخصوص شاخص‌های توسعهٔ جهانی، چهار بار در سال و در ماه‌های آوریل، ژوئیه، سپتامبر و دسامبر به‌روز می‌شود.

شاخص‌های توسعهٔ انسانیِ سال ۲۰۱۱ (HDI 2011)، که توسط بانک جهانی ارائه شده‌است، پانزدهمین گزارش از این نوع می‌باشد که از سال ۱۹۹۶ در بانک جهانی آغاز شده‌است. هدف از ارائهٔ این گزارش‌ها در اختیار قرار دادن آمارهای بین‌المللیِ قابل مقایسه و با کیفیت بالا در حوزهٔ توسعه و کیفیت زندگی افراد و تحول کارآمد در سراسر جهان است. این گزارش‌ها به‌صورت کتاب انتشار می‌یابد و درعین‌حال در وبگاه بانک جهانی (http://data.worldbank.org) می‌توان به‌صورت نسخه‌های متناسب با تلفن همراه، جستجوی داده‌ها یا سایر حالت‌ها از داده‌های این گزارش استفاده برد.

مفهوم شاخص توسعهٔ انسانی

[ویرایش]

از سال ۱۹۹۰، هر ساله گزارشی با نام گزارش توسعه انسانی توسط برنامه توسعه سازمان ملل متحد منتشر می‌شود و در آن کشورها در شاخص‌های مختلفی مانند شاخص‌های آموزشی، بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی، محیط‌زیستی، سیاسی و… مورد مقایسه قرار می‌گیرند.[۴]

در گزارش توسعه انسانی، کشورها را بر اساس میزان شاخص توسعهٔ انسانی به گروه‌های کشورهای با توسعهٔ انسانی بسیار زیاد، کشورهای با توسعه انسانی زیاد، کشورهای با توسعهٔ انسانی متوسط و کشورهای با توسعهٔ انسانیِ کم (پایین) تقسیم می‌کنند. در گزارش سال ۲۰۱۰، سوئد در گروه کشورهای با توسعهٔ انسانی زیاد (بالا) قرار گرفته‌است.[۵]

روش محاسبهٔ شاخص توسعهٔ انسانی

[ویرایش]
معیارها و شاخص‌های تشکیل‌دهندهٔ HDI

در شکل روش دقیق محاسبهٔ HDI (سال ۲۰۱۰) آورده شده‌است.

روش محاسبهٔ HDI (سال ۲۰۱۰)[۶]

ارزش عددیِ شاخص توسعهٔ انسانی بین صفر تا یک است. ارزش شاخص توسعهٔ انسانی نشان می‌دهد که هر کشوری چه مقدار از مسیر خود را برای رسیدن به بالاترین ارزش ممکن یعنی یک، طی کرده‌است و همچنین امکان مقایسه بین کشورها را فراهم می‌کند.

شاخص توسعهٔ انسانی (HDI) چکیدهٔ اندازه‌گیری‌های توسعهٔ انسانی است. این شاخص میانگین موفقیت‌های بدست آمده در یک کشور در سه بعد اصلی توسعهٔ انسانی یعنی زندگی طولانی و سالم، دستیابی به دانش و استانداردهای زندگی آبرومندانه را اندازه می‌گیرد. شاخص توسعهٔ انسانی میانگین توسعهٔ هندسی شاخص‌های نرمالی است که موفقیت‌های هر بُعد را اندازه می‌گیرند. برای محاسبهٔ HDI دو مرحله لازم است:

گام اول: تعیین شاخص‌های ابعاد: برای تبدیل نشانگرها به شاخص‌های بین صفر و یک از مقادیر حداقل و حداکثر استفاده می‌شود. حداکثرها بیشترین مقادیری هستند که در دورهٔ زمانی (مثلاً ۲۰۱۱–۱۹۸۰) مشاهده شده‌اند. مقادیر حداقل برای امید به زندگی ۲۰ سال، برای متغیرهای تحصیل، صفر سال، و برای درآمد سرانهٔ ناخالص ملی(GNI) صد دلار درنظر گرفته شده‌اند.

گام دوم: شاخص توسعهٔ انسانی میانگین هندسی شاخص‌های سه بُعد است.

روش محاسبهٔ شاخص توسعهٔ انسانی در سال ۲۰۱۰ تغییر کرد. به همین دلیل، نمی‌توان شاخص توسعهٔ انسانیِ محاسبه‌شده در سال‌های ۲۰۰۹ و پیشتر را با نتایج سال ۲۰۱۰ مقایسه کرد. به این دلیل و برای مقایسهٔ کشورها و پیشرفت آن‌ها درطول سال‌ها، برنامهٔ توسعهٔ سازمان ملل متحد در گزارش سال ۲۰۱۰ خود و براساس روش جدید محاسبهٔ HDI، مقدار شاخص توسعهٔ انسانی را در سال‌های ۱۹۸۰، ۱۹۸۵، ۱۹۹۰، ۱۹۹۵، ۲۰۰۰، ۲۰۰۵، ۲۰۰۶، ۲۰۰۷، ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ علاوه بر ۲۰۱۰ برای کشورهایی که آمارهای موردنیاز را داشته‌بودند محاسبه کرده‌است. البته به‌دلیل نبودن آمارهای لازم در بسیاری از کشورها قبل از سال ۲۰۰۵، رتبهٔ کشورها در سال ۲۰۰۰ و قبل‌تر منتشر نشده‌است. </"ref name= "HDR 2010>

اثرات جنگ بر روی کشورهای همسایه و بازتاب آن در HDI

[ویرایش]

کشورهایی که در مناطق بحران‌زده قرار دارند، حتی اگر خود دچار بحران نباشند، به‌دلیل نگرانی از سرایت ناامنی و بی‌ثباتی به داخل خاک خود، ناگزیر از پرداخت هزینه‌هایی برای حفظ آمادگی نظامی خود می‌شوند و از سوی دیگر میزان سرمایه‌گذاری خارجی در چنین کشورهایی کاهش می‌یابد و شبکه‌های دادوستد کالا با مشکل مواجه می‌شوند. این رخدادها دارای تأثیرات مستقیم در شاخص توسعهٔ انسانی هستند.[۷]

شاخص توسعه انسانی ۲۰۲۱ (گزارش ۲۰۲۲)

[ویرایش]
World map
میانگین رشد سالانه شاخص توسعهٔ انسانی از ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱
(منتشر شده در سال ۲۰۲۲)
  ≥ 1.4%
  ۱٫۲٪…1.4%
  ۱٪…1.2%
  ۰٫۸٪…1%
  ۰٫۶٪…0.8%
  ۰٫۴٪…0.6%
  ۰٫۲٪…0.4%
  ۰٪…0.2%
  −۰٫۵٪…0%
  −۱٪…−0.5%
  < −1%
  بدون داده

گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۲ توسط برنامه عمران ملل متحد در ۸ سپتامبر ۲۰۲۲ منتشر شد و مقادیر شاخص توسعهٔ انسانی را بر اساس داده‌های جمع‌آوری شده در سال ۲۰۲۱ محاسبه می‌کند.

کشورهای زیر که از رتبه ۱ تا ۶۶ در سال ۲۰۲۱ رتبه‌بندی شده‌اند، دارای «توسعه انسانی بسیار بالا» هستند:[۸]

Table of countries by HDI
رتبه کشور شاخص توسعهٔ انسانی
داده‌های ۲۰۲۱ (گزارش ۲۰۲۲)[۸] میزان تغییر از سال ۲۰۱۵[۹] داده‌های ۲۰۲۱ (گزارش ۲۰۲۲)[۸] میانگین رشد سالانه (۲۰۱۰–۲۰۲۱)[۹]
1 بی‌تغییر   سوئیس 0.962 افزایش ۰٫۱۹٪
2 بی‌تغییر  نروژ 0.961 افزایش ۰٫۱۹٪
3 بی‌تغییر  ایسلند 0.959 افزایش ۰٫۵۶٪
4 افزایش (3)  هنگ کنگ 0.952 افزایش ۰٫۴۴٪
5 افزایش (3)  استرالیا 0.951 افزایش ۰٫۲۷٪
6 بی‌تغییر  دانمارک 0.948 افزایش ۰٫۳۴٪
7 کاهش (2)  سوئد 0.947 افزایش ۰٫۳۶٪
8 افزایش (6)  جمهوری ایرلند 0.945 افزایش ۰٫۴۰٪
9 کاهش (5)  آلمان 0.942 افزایش ۰٫۱۶٪
10 کاهش (1)  هلند 0.941 افزایش ۰٫۲۴٪
11 بی‌تغییر  فنلاند 0.940 افزایش ۰٫۲۹٪
12 کاهش (1)  سنگاپور 0.939 افزایش ۰٫۲۹٪
13 افزایش (2)  بلژیک 0.937 افزایش ۰٫۲۵٪
کاهش (3)  نیوزیلند افزایش 0.15%
15 کاهش (2)  کانادا 0.936 افزایش ۰٫۲۵٪
16 کاهش (1)  لیختن‌اشتاین 0.935 افزایش ۰٫۲۲٪
17 افزایش (3)  لوکزامبورگ 0.930 افزایش ۰٫۱۸٪
18 کاهش (3)  بریتانیا 0.929 افزایش ۰٫۱۷٪
19 بی‌تغییر  ژاپن 0.925 افزایش ۰٫۲۷٪
افزایش (3)  کره جنوبی افزایش 0.35%
21 کاهش (3)  ایالات متحده آمریکا 0.921 افزایش ۰٫۱۰٪
22 بی‌تغییر  اسرائیل 0.919 افزایش ۰٫۲۵٪
23 افزایش (4)  مالت 0.918 افزایش ۰٫۵۸٪
افزایش (1)  اسلوونی افزایش 0.28%
25 کاهش (4)  اتریش 0.916 افزایش ۰٫۱۴٪
26 افزایش (9)  امارات متحده عربی 0.911 افزایش ۰٫۸۰٪
27 بی‌تغییر  اسپانیا 0.905 افزایش ۰٫۳۸٪
28 کاهش (3)  فرانسه 0.903 افزایش ۰٫۲۷٪
29 افزایش (3)  قبرس 0.896 افزایش ۰٫۴۱٪
30 کاهش (1)  ایتالیا 0.895 افزایش ۰٫۱۳٪
31 کاهش (2)  استونی 0.890 افزایش ۰٫۳۰٪
32 کاهش (6)  جمهوری چک 0.889 افزایش ۰٫۲۰٪
33 کاهش (2)  یونان 0.887 افزایش ۰٫۱۹٪
34 کاهش (1)  لهستان 0.876 افزایش ۰٫۳۷٪
35 افزایش (3)  بحرین 0.875 افزایش ۰٫۷۳٪
افزایش (1)  لیتوانی افزایش 0.35%
افزایش (2)  عربستان سعودی افزایش 0.64%
38 افزایش (2)  پرتغال 0.866 افزایش ۰٫۴۰٪
39 افزایش (1)  لتونی 0.863 افزایش ۰٫۴۲٪
40 کاهش (6)  آندورا 0.858 افزایش ۰٫۱۱٪
افزایش (5)  کرواسی افزایش 0.40%
42 افزایش (1)  شیلی 0.855 افزایش ۰٫۴۶٪
افزایش (1)  قطر افزایش 0.23%
44 NA[Note ۱]  سان مارینو 0.853 NA[Note ۱]
45 کاهش (5)  اسلواکی 0.848 افزایش ۰٫۰۹٪
46 افزایش (1)  مجارستان 0.846 افزایش ۰٫۲۰٪
47 کاهش (4)  آرژانتین 0.842 افزایش ۰٫۰۹٪
48 افزایش (6)  ترکیه 0.838 افزایش ۱٫۰۳٪
49 افزایش (3)  مونته‌نگرو 0.832 افزایش ۰٫۲۷٪
50 کاهش (1)  کویت 0.831 افزایش ۰٫۲۰٪
51 کاهش (3)  برونئی 0.829 افزایش ۰٫۰۱٪
52 کاهش (2)  روسیه 0.822 افزایش ۰٫۲۹٪
53 کاهش (4)  رومانی 0.821 افزایش ۰٫۱۶٪
54 کاهش (3)  عمان 0.816 افزایش ۰٫۳۲٪
55 کاهش (2)  باهاما 0.812 افزایش ۰٫۰۰٪
56 افزایش (4)  قزاقستان 0.811 افزایش ۰٫۵۱٪
57 کاهش (2)  ترینیداد و توباگو 0.810 افزایش ۰٫۲۳٪
58 افزایش (4)  کاستاریکا 0.809 افزایش ۰٫۴۳٪
بی‌تغییر  اروگوئه افزایش 0.25%
60 کاهش (3)  بلاروس 0.808 افزایش ۰٫۲۱٪
61 بی‌تغییر  پاناما 0.805 افزایش ۰٫۳۷٪
62 افزایش (1)  مالزی 0.803 افزایش ۰٫۳۹٪
63 افزایش (7)  گرجستان 0.802 افزایش ۰٫۵۰٪
افزایش (2)  موریس افزایش 0.55%
افزایش (4)  صربستان افزایش 0.41%
66 افزایش (6)  تایلند 0.800 افزایش ۰٫۷۵٪

جستارهای وابسته

[ویرایش]

یادداشتها

[ویرایش]
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ HDI not available before 2018 in latest report

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ A. Stanton, Elizabeth (February 2007). "The Human Development Index: A History". PERI Working Papers: 14–15. Archived from the original on 28 February 2019. Retrieved 28 February 2019.
  2. ↑ "Human Development Index". Economic Times. Archived from the original on 1 December 2017. Retrieved 29 November 2017.
  3. ↑ "The Human Development concept". UNDP. 2010. Archived from the original on 15 April 2012. Retrieved 29 July 2011.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ [۱]، HDR 1990
  5. ↑ [۲] بایگانی‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine، HDR 2010
  6. ↑ «گزارش سال ۲۰۱۰ HDR».
  7. ↑ [۳] بایگانی‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine، خلاصهٔ گزارش شاخص توسعهٔ انسانی سال ۲۰۱۳
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ Human Development Report 2021-22: Uncertain Times, Unsettled Lives: Shaping our Future in a Transforming World (PDF). hdr.undp.org. United Nations Development Programme. 8 September 2022. pp. 272–276. ISBN 978-9-211-26451-7. Archived (PDF) from the original on 8 September 2022. Retrieved 8 September 2022.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=شاخص_توسعه_انسانی&oldid=40070614»