شرک (فیلم) - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

این مقاله دربارهٔ نخستین فیلم است. برای فرنچایز، شرک (فرنچایز) را ببینید. برای شخصیت اصلی، شرک (شخصیت) را ببینید. برای کتاب بر اساس این فیلم، شرک! را ببینید. برای دیگر کاربردها، شرک (ابهام زدایی) را ببینید.
شرک
پوستر اکران تئاتر
کارگرداناندرو آدامسون
ویکی جنسون
تهیه‌کنندهجفری کاتزنبرگ
آرون وارنر
جان اچ. ویلیامز
نویسنده
بر پایهشرک!
اثر ویلیام استیگ
بازیگرانمایک مایرز
ادی مورفی
کامرون دیاز
جان لیسگو
موسیقیهری گرگسون ویلیامز
جان پاول
تدوین‌گرسیم اوان جونز
شرکت‌های
تولید
توزیع‌کنندهدریم‌ورکس پیکچرز[۳]
تاریخ‌های انتشار
  • ۲۲ آوریل ۲۰۰۱ (۲۰۰۱-04-۲۲) (تئاتر مان ویلیج)
  • ۱۸ مه ۲۰۰۱ (۲۰۰۱-05-۱۸) (ایالات متحده)
مدت زمان
۹۰ دقیقه[۴]
کشورایالات متحده
زبانانگلیسی
هزینهٔ فیلم۶۰ میلیون دلار[۴]
فروش گیشه۴۹۲٫۲ میلیون دلار[۵]

شرک (به انگلیسی: Shrek) یک فیلم پویانمایی فانتزی کمدی آمریکایی محصول سال ۲۰۰۱ است که بر اساس کتاب مصور کودکان در ۱۹۹۰ نوشته ویلیام استیگ، ساخته شده است. کارگردانی این فیلم را اندرو آدامسون و ویکی جنسون (در اولین کارگردانی بلندشان) و نویسندگی آن را تد الیوت، تری روسیو، جو استیلمن و راجر اس. اچ. شولمن برعهده دارند. این نخستین قسمت از مجموعه فیلم‌های شرک است. در این فیلم مایک مایرز، ادی مورفی، کامرون دیاز و جان لیسگو به ایفای نقش پرداخته‌اند. در این فیلم یک غول پرخاشگر به نام شرک (مایرز) خانه خود را در باتلاقی می‌یابد که توسط موجودات افسانه‌ای که توسط حاکمی وسواسی به نام لرد فارکواد (لیسگو) طرد شده بودند، به تاراج برده شده بود. شرک با کمک خر با فارکواد پیمان می‌بندد تا پرنسس فیونا (دیاز) را در ازای بازپس‌گیری کنترل باتلاقش نجات دهد.

پس از خرید حقوق کتاب استیگ در سال ۱۹۹۱، استیون اسپیلبرگ به دنبال تولید یک فیلم پویانمایی سنتی بود، اما جان اچ. ویلیامز او را قانع کرد که پروژه را به دریم‌ورکس که به تازگی در سال ۱۹۹۴ تأسیس شده بود، بیاورد. جفری کاتزنبرگ به همراه ویلیامز و آرون وارنر توسعه شرک را از سال ۱۹۹۵ آغاز کردند، به‌ویژه پس از خرید حقوق از اسپیلبرگ. کریس فارلی به عنوان صدای شخصیت اصلی انتخاب شد و بیشتر دیالوگ‌های مورد نیاز را ضبط کرد، اما در سال ۱۹۹۷ قبل از اتمام کارش در فیلم درگذشت؛ مایرز استخدام شد تا جایگزین او شود و به شرک لهجه اسکاتلندی بدهد. در ابتدا قرار بود فیلم با استفاده از ضبط حرکت ساخته شود، اما پس از نتایج ضعیف آزمون‌ها، استودیو پی‌دی‌آی را برای تکمیل پویانمایی رایانه‌ای نهایی استخدام کرد. شرک به تقلید از سایر اقتباس‌های قصه‌های پریان پرداخته و به‌ویژه فیلم‌های پویانمایی دیزنی را نقیضه می‌کند.[۶]

شرک در تئاتر مان ویلیج در وست‌وود و بعداً در جشنواره فیلم کن ۲۰۰۱ نمایش داده شد، جایی که برای نخل طلا رقابت کرد[۷][۸] و به اولین فیلم پویانمایی از زمان پیتر پن محصول دیزنی (۱۹۵۳) تبدیل شد که برای این جایزه انتخاب می‌شود.[۹] این فیلم در تاریخ ۱۸ مه ۲۰۰۱ به‌طور سینمایی توسط دریم‌ورکس پیکچرز در ایالات متحده اکران شد و بیش از ۴۹۲ میلیون دلار در سرتاسر جهان فروش داشت و به چهارمین فیلم پرفروش ۲۰۰۱ تبدیل شد. منتقدان به‌خاطر پویانمایی، اجراهای صوتی، موسیقی متن، نویسندگی و طنز آن که برای بزرگسالان و کودکان جالب توجه بود، به شدت از آن تمجید کردند. شرک نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم‌نامه اقتباسی شد و اولین جایزه اسکار بهترین فیلم پویانمایی را برد.

موفقیت بزرگ این فیلم باعث شد تا دریم‌ورکس انیمیشن به عنوان رقیبی برای پیکسار در فیلم‌های پویانمایی بلند رایانه‌ای معرفی شود. تاکنون سه دنباله از این فیلم منتشر شده است–شرک ۲ (۲۰۰۴)، شرک ۳ (۲۰۰۷) و شرک برای همیشه (۲۰۱۰)–به همراه دو فیلم اسپین‌آف–گربه چکمه‌پوش (۲۰۱۱) و گربه چکمه‌پوش: آخرین آرزو (۲۰۲۲)–به همراه تولیدات دیگر، به ویژه شرک ۵ در حال توسعه. این فیلم همچنین به عنوان یکی از تأثیرگذارترین فیلم‌های پویانمایی دهه ۲۰۰۰ و یکی از بهترین فیلم‌های پویانمایی ساخته شده در نظر گرفته می‌شود.[۱۰][۱۱][۱۲] کتابخانه کنگره ایالات متحده، شرک را برای نگهداری در فهرست ملی ثبت فیلم در سال ۲۰۲۰ انتخاب کرد و اولین فیلم پویانمایی قرن بیست و یکم بود که حفظ شد.

داستان

[ویرایش]

شرک یک غول ضد اجتماعی و بسیار قلمروطلب است که به تنهایی در باتلاقش زندگی می‌کند و از دور کردن مهاجمان و مزاحمان لذت می‌برد. اما زندگی او زمانی مختل می‌شود که لرد فارکواد کوچک‌اندام از شهر دولاک، تعداد زیادی از موجودات قصه پریان را تبعید می‌کند و آنها ناخواسته به باتلاق شرک می‌آیند. خشمگین از این مزاحمت، شرک تصمیم می‌گیرد به دیدن فارکواد برود و از او بخواهد که موجودات را به جای دیگری منتقل کند. شرک با بی‌میلی اجازه می‌دهد که یک خر پرحرف، که قبلاً او را از دست نگهبانان فارکواد نجات داده بود، همراهش شود و او را به دولاک راهنمایی کند.

در همین حال، فارکواد با آینه جادویی مواجه می‌شود که به او می‌گوید برای تبدیل شدن به پادشاه، باید با یک شاهدخت ازدواج کند. فارکواد پرنسس فیونا را انتخاب می‌کند، که در قلعه‌ای تحت حفاظت یک اژدها زندانی است. فارکواد که تمایلی به نجات فیونا ندارد، یک مسابقه ترتیب می‌دهد و اعلام می‌کند که برنده این مسابقه «افتخار» انجام این مأموریت را از طرف او خواهد داشت. وقتی شرک و خر به دولاک می‌رسند، فارکواد اعلام می‌کند که هر کس شرک را بکشد، برنده مسابقه خواهد بود؛ اما شرک و الاغ به راحتی شوالیه‌های فارکواد را شکست می‌دهند. فارکواد که سرگرم شده است، آنها را قهرمان اعلام می‌کند و قبول می‌کند که موجودات افسانه‌ای را جابه‌جا کند، به شرطی که شرک شاهزاده فیونا را نجات دهد.

شرک و خر به قلعه می‌روند و مورد حمله اژدها قرار می‌گیرند. شرک فیونا را پیدا می‌کند، اما فیونا از بی‌توجهی او به اصول رمانتیسم شوکه می‌شود. آنها پس از نجات دادن خر از چنگ اژدها، که مشخص می‌شود یک اژدهای ماده است و عاشق خر شده، از قلعه فرار می‌کنند. وقتی شرک کلاه‌خود خود را برمی‌دارد و نشان می‌دهد که یک غول است، فیونا به شدت مخالفت می‌کند که به دولاک بروند و اصرار دارد که فارکواد شخصاً برای نجات او بیاید. شرک با اکراه فیونا را برخلاف میلش با خود می‌برد. آن شب، پس از برپایی کمپ و وقتی فیونا به تنهایی در غاری است، شرک به خر اعتراف می‌کند که به دلیل قضاوت‌های مداوم درباره ظاهرش، ضد اجتماعی شده است. فیونا این صحبت‌ها را می‌شنود و تصمیم می‌گیرد با شرک مهربان‌تر باشد. روز بعد، وقتی این سه نفر مورد حمله رابین هود و گروه مردان شادش قرار می‌گیرند، فیونا به راحتی آنها را در یک مبارزه فیزیکی شکست می‌دهد. این مهارت فیونا شرک را تحت تأثیر قرار می‌دهد و آنها کم‌کم به یکدیگر علاقه‌مند می‌شوند.

وقتی به نزدیکی دولاک می‌رسند، فیونا شب را در یک آسیاب‌بادی پناه می‌گیرد. خر به‌تنهایی وارد می‌شود و متوجه می‌شود که فیونا به یک غول تبدیل شده است. فیونا توضیح می‌دهد که در دوران کودکی طلسم شده و هر شب به یک غول تبدیل می‌شود، اما در طول روز به شکل انسانی بازمی‌گردد. او می‌گوید که تنها «بوسه عشق حقیقی» می‌تواند طلسم را بشکند و او را به «شکل حقیقی عشق» تبدیل کند. در همین حال، شرک در حال آماده شدن برای اعتراف به احساساتش نسبت به فیونا است، اما به طور تصادفی صحبت‌های فیونا را می‌شنود که خود را یک «هیولای زشت» می‌نامد. شرک که فکر می‌کند فیونا درباره او صحبت می‌کند، عصبانی شده و شبانه آنجا را ترک می‌کند. صبح روز بعد، او با فارکواد بازمی‌گردد. فیونا که از رفتار سرد و ناگهانی شرک گیج و آزرده شده است، پیشنهاد ازدواج فارکواد را می‌پذیرد و درخواست می‌کند که مراسم قبل از غروب آفتاب برگزار شود.

شرک با خشم، خر را از خود دور می‌کند و به باتلاق خالی خود بازمی‌گردد، اما به زودی متوجه می‌شود که بدون فیونا احساس بدی دارد. خر سر می‌رسد و شرک را به خاطر رفتار بد و قضاوت نادرستش سرزنش می‌کند. او همچنین به شرک می‌گوید که فیونا درباره او صحبت نمی‌کرده، بلکه درباره خودش بوده است. شرک و خر آشتی می‌کنند و خر او را تشویق می‌کند که عشق خود را به فیونا اعتراف کند. آنها با سرعت و با کمک اژدها، که اکنون دوست خر شده، به دولاک سفر می‌کنند.

شرک درست قبل از پایان مراسم عروسی وارد می‌شود و به فیونا می‌گوید که فارکواد فقط برای تبدیل شدن به پادشاه با او ازدواج می‌کند. هنگام غروب آفتاب، فیونا در مقابل همه به یک غول تبدیل می‌شود و این باعث می‌شود شرک صحبت‌های قبلی فیونا را بهتر درک کند. فارکواد که خشمگین و منزجر شده است، دستور اعدام شرک و بازداشت دوباره فیونا را صادر می‌کند تا از نظر فنی همچنان بتواند به عنوان پادشاه حکومت کند. اما شرک و فیونا توسط اژدها، که خر او را سوار است، نجات پیدا می‌کنند. اژدها وارد می‌شود و فارکواد را می‌بلعد. شرک و فیونا عشق خود را به یکدیگر اعتراف می‌کنند و یکدیگر را می‌بوسند. طلسم فیونا شکسته می‌شود؛ اما او با تعجب متوجه می‌شود که همچنان به شکل غول باقی مانده است. با این حال، شرک به او اطمینان می‌دهد که او را زیبا می‌بیند. آنها در باتلاق با حضور موجودات افسانه‌ای ازدواج می‌کنند و سپس برای ماه عسل راهی می‌شوند.

صداپیشگان

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: فهرست شخصیت‌های شرک

تولید

[ویرایش]

توسعه

[ویرایش]

در زمانی که دریم‌ورکس پیکچرز تأسیس شد، تهیه‌کننده جان اچ. ویلیامز کتاب را از فرزندانش دریافت کرد و وقتی این کتاب را به دریم‌ورکس آورد، توجه جفری کاتزنبرگ، مدیرعامل استودیو را جلب کرد و استودیو تصمیم گرفت این کتاب را به فیلم تبدیل کند.[۲۸] ویلیامز در مورد الهام ساخت فیلم گفت:

هر قرارداد توسعه‌ای با یک پیشنهاد آغاز می‌شود و پیشنهاد من از جانب پسرک پیش‌دبستانی‌ام به همراه برادرش در مهدکودک مطرح شد. در دومین بار خواندن شرک، پسرم بخش‌های زیادی از کتاب را نقل قول کرد و تظاهر می‌کرد که می‌تواند آنها را بخواند. حتی وقتی بزرگ‌تر شدم، فکر می‌کردم شرک خلاقانه، سخیف، ضد سنت، ناخوشایند و بسیار سرگرم‌کننده است. او یک شخصیت بزرگ سینمایی بود که به دنبال یک فیلم می‌گشت.[۲۹]

پس از خرید حقوق فیلم، کاتزنبرگ به سرعت در نوامبر ۱۹۹۵ آن را در مراحل فعال توسعه قرار داد.[۳۰][۳۱] استیون اسپیلبرگ قبل از این، به ساخت یک فیلم پویانمایی سنتی بر اساس کتاب فکر کرده بود، وقتی که در سال ۱۹۹۱ حقوق کتاب را خریداری کرد، قبل از تأسیس دریم‌ورکس، جایی که بیل مری نقش شرک و استیو مارتین نقش خر را ایفا می‌کرد.[۳۲] در آغاز تولید، کارگردان مشترک اندرو آدامسون از اینکه تحت تأثیر کاتزنبرگ قرار بگیرد، خودداری کرد و با او بحث کرد که فیلم چگونه باید به بزرگ‌ترها جذابیت داشته باشد. کاتزنبرگ می‌خواست هر دو گروه مخاطب را جذب کند، اما برخی از ایده‌های آدامسون را مانند افزودن جوک‌های جنسی و موسیقی گانز ان روزز به موسیقی متن بیش از حد عجیب و غریب می‌دانست.[۳۳][۳۴] آدامسون و کلی اشبری در سال ۱۹۹۷ به عنوان کارگردانان مشترک فیلم ملحق شدند. با این حال، اشبری یک سال بعد برای کار در فیلم ۲۰۰۲ اسپیریت: اسب سیمارون ترک کرد و با هنرمند داستان‌سرا ویکی جنسون جایگزین شد، اگرچه اشبری بعداً کارگردانی دنباله را بر عهده گرفت. آدامسون و جنسون هر دو تصمیم گرفتند بر روی فیلم به نصف کار کنند، بنابراین دست‌اندرکاران حداقل می‌توانستند بدانند با چه کسی در مورد سوالات خاص درباره دنباله‌های فیلم صحبت کنند؛ آدامسون گفت: «ما هر دو در پایان کار زیادی انجام دادیم. ما هر دو نوعی کنترل‌طلب هستیم و هر دو می‌خواستیم همه چیز را انجام دهیم.»[۳۵]

برخی از طرح‌های اولیه خانه شرک بین سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ با استفاده از فتوشاپ انجام شد، که در این طرح‌ها نشان داده شده بود که شرک ابتدا در یک زباله‌دانی نزدیک یک روستای انسانی به نام وارت کریک زندگی می‌کند. در یک مقطع نیز تصور می‌شد که او با والدینش زندگی کند و ماهی‌های فاسد را در اتاق خوابش نگهداری کند. خر بر اساس پریکلز (زاده ۱۹۹۴؛ همچنین شناخته شده به عنوان پری)، یک خر مینیاتوری واقعی از پارک بارون در پالو آلتو، کالیفرنیا مدل‌سازی شده است.[۳۶] ریمن هویی، انیماتور ناظر شرک، اظهار داشت که فیونا «بر اساس هیچ شخص واقعی» نبود و او طرح‌های مختلفی را برای او کشیده است. او بیش از ۱۰۰ مجسمه از فیونا قبل از انتخاب طراحی نهایی توسط کارگردان‌ها ساخته بود.[۳۷] در مراحل اولیه توسعه، کارگردانان هنری از قصر هرست، استراتفورد آپون آوون و دوردونی برای الهام‌گیری دیدن کردند. داگلاس راجرز، کارگردان هنری، برای الهام‌گیری از باتلاق شرک به یک مزارع مگنولیا در چارلستون، کارولینای جنوبی رفت.[۳۸][۳۹] شخصیت‌های برنامه‌ریزی شده‌ای که در فیلم استفاده نشدند شامل گلدیلاکس و زیبای خفته بودند.[۴۰]

نوشتن

[ویرایش]

فیلم‌نامه توسط تد الیوت، تری روسیو، جو استیلمن و راجر اس. اچ. شولمن نوشته شده است و به طور کلی بر اساس کتاب تصویری از ویلیام استیگ استوار است. نحوه‌ی شکستن کنوانسیون‌های قصه پریان توسط استیگ در کتاب اصلی که در آن یک غول به عنوان قهرمان معرفی می‌شود، پایه‌گذار این بود که فیلم به عنوان یک نقیضه از قصه پریان به حساب آید. الیوت و روسیو در سال ۱۹۹۷ شروع به نوشتن برای این فیلم کردند و به مدت دو سال روی این پروژه کار کردند. آنها شخصیت‌های چهار شخصیت اصلی را بر اساس پاسخ‌های ناسازگار به مسائل خودباوری متمرکز کردند؛ در حالی که تیم داستان در دریم‌ورکس داستان را توسعه می‌داد، شخصیت‌های آنها ثابت ماند و این اطمینان حاصل شد که «یکپارچگی موضوعی» داستان حفظ شود. زمانی که استودیو به سمت تبدیل شرک به فردی مهربان که به خاطر غول بودن طرد شده بود، پیش رفت، آنها بر این نکته تأکید کردند که شرک باید یک «ضدقهرمان انسان‌دوست» بماند.[۴۱][۴۲]

انتخاب بازیگران

[ویرایش]

نیکلاس کیج در ابتدا برای نقش شرک پیشنهاد شد، اما چون نمی‌خواست شبیه یک غول به نظر برسد این نقش را رد کرد. در سال ۲۰۱۳، کیج توضیح داد: «وقتی شما به تصویر کشیده می‌شوید، به نوعی بیشتر از هر چیز دیگری در مورد اینکه بچه‌ها چگونه شما را خواهند دید، می‌گوید و من واقعاً به این مسئله اهمیت می‌دهم.»[۴۳]

پس از مرگ کریس فارلی، مایک مایرز دوباره برای نقش شرک انتخاب شد.

کریس فارلی در ابتدا به عنوان صداپیشه شرک استخدام شده بود و تقریباً تمام دیالوگ‌های این شخصیت را ضبط کرده بود، اما قبل از اتمام پروژه درگذشت.[۴۴] به گفته دیوید اسپید، فارلی تنها ۵ روز دیگر کار صدا داشت و از برادر فارلی، جان، خواسته شد که بیاید و دیالوگ‌های او را تمام کند، اما جان این درخواست را رد کرد.[۴۵] یک کلیپ داستانی که شامل نمونه‌ای از دیالوگ‌های ضبط شده فارلی بود، در اوت ۲۰۱۵ به عموم فاش شد.[۴۶] سپس دریم‌ورکس نقش صدا را به مایک مایرز واگذار کرد، که بر بازنویسی کامل سناریو اصرار داشت تا هیچ اثری از نسخه فارلی شرک باقی نماند.[۴۷] به گفته مایرز، او خواسته بود تا این شخصیت را صداپیشگی کند «به دو دلیل: من می‌خواستم فرصتی برای کار کردن با جفری کاتزنبرگ داشته باشم؛ و کتاب داستان فوق‌العاده‌ای درباره پذیرش خود به عنوان آن چیزی است که هستید.»

پس از اینکه مایرز در طول سال ۱۹۹۹ صدای شخصیت را ضبط کرد و فیلم به مراحل پیشرفته تولید رسید، یک نسخه اولیه از فیلم در فوریه ۲۰۰۰ به او نمایش داده شد.[۴۸] مایرز درخواست کرد تا همه دیالوگ‌هایش را با لهجه اسکاتلندی دوباره ضبط کند، شبیه به لهجه‌ای که مادرش هنگام گفتن قصه‌های شب به او استفاده می‌کرد و همچنین در نقش‌هایش در فیلم‌های دیگر، مانند این طور شد که با قاتل تبربه‌دست ازدواج کردم و آستین پاورز: جاسوسی که مرا تکان داد نیز به کار برده بود.[۴۹] بر اساس شرح دی‌وی‌دی، او همچنین تلاش کرده بود از لهجه لوتار افراد تپه و لهجه کانادایی استفاده کند.[۵۰] پس از شنیدن این تغییر لهجه، کاتزنبرگ موافقت کرد تا صحنه‌هایی را در فیلم دوباره ضبط کند و گفت: «اینقدر خوب بود که ما ۴ میلیون دلار انیمیشن را حذف کردیم و دوباره آن را انجام دادیم.»[۵۱] مایرز به هزینه‌ها اعتراض کرد و گفت: «برای استودیو 'میلیون‌ها دلار' هزینه نداشت» همانطور که شایع شده بود. «معنایش این بود که به جای اینکه من برای ده جلسه بیایم، برای بیست جلسه آمدم. من همان مقدار دستمزد گرفتم.»[۵۲] به خاطر اینکه مایرز صداپیشگی شخصیت را انجام می‌داد، ایده‌های بیشتری مطرح شد. داستان‌ها واضح‌تر، شوخی‌ها تازه‌تر و قطعات کمدی بهتری شکل گرفت.[۵۳] مایرز گفت: «من نامه‌ای از اسپیلبرگ دریافت کردم که خیلی از من برای اهمیت دادن به شخصیت تشکر کرده بود و گفت که لهجه اسکاتلندی فیلم را بهبود بخشیده است.»[۵۴]

شخص دیگری که قرار بود صداپیشه شخصیتی در فیلم باشد، جنین گرافلو بود که قرار بود در کنار فارلی به عنوان پرنسس فیونا بازی کند. اما او به دلایل نامشخص از پروژه اخراج شد. سال‌ها بعد، گرافلو اظهار داشت: «هرگز به من گفته نشد که چرا اخراج شدم. من فرض می‌کنم چون گاهی صدای مردانه می‌زنم؟ نمی‌دانم چرا. هیچ‌کس به من نگفت... اما، می‌دانید، فیلم کار خاصی نکرد، پس چه اهمیتی دارد؟»[۵۵]

پویانمایی

[ویرایش]

شرک در ابتدا قرار بود به‌عنوان یک پروژه‌ لایو اکشن/پویانمایی سی‌جی هیبرید ساخته شود، به این صورت که از پس‌زمینه‌های مینیاتوری و ترکیب شخصیت‌های اصلی به‌صورت گرافیک رایانه‌ای ضبط حرکت استفاده شود. برای ثبت و اعمال حرکات واقعی انسان به شخصیت‌ها، از سیستم دوربین اکسپرت‌ویژن فالکون ۱۰ استفاده شد.[۵۶] سافت‌ايميج و همچنین منتال‌ری نیز در این فرآیند به کار گرفته شدند.[۵۷] یک تیم بزرگ برای انجام یک آزمایش استخدام شدند و پس از یک سال و نیم تحقیق و توسعه، این آزمایش در مه ۱۹۹۷ نمایش داده شد.[۵۸] نتیجه رضایت‌بخش نبود و جفری کاتزنبرگ اظهار داشت: «نتیجه وحشتناک بود، کار نکرد، خنده‌دار نبود، و ما از آن خوشمان نیامد.»[۵۹] این پویانمایی تا سال ۲۰۲۳ به‌طور عمومی منتشر نشد، زمانی که طراح تولید، بری ای. جکسون، آن را در کانال یوتیوب خود منتشر کرد.[۶۰] استودیو سپس به شرکای تولیدی خود در پی‌دی‌آی روی آورد، که تولید را از سال ۱۹۹۸[۶۱] آغاز کردند و به شرک کمک کردند تا به ظاهر نهایی پویانمایی رایانه‌ای برسد.[۶۲] در آن زمان، مورچه‌ای به نام زی همچنان در استودیو در حال تولید بود[۶۳] و مدیر جلوه‌های ویژه، کن بیلنبرگ، توسط آرون وارنر مأمور شد «تا توسعه شرک را آغاز کند».[۶۴] مشابه فیلم‌های قبلی پی‌دی‌آی، این استودیو از نرم‌افزارهای اختصاصی خود (مانند فلوئید انیمیشن سیستم) برای فیلم‌های پویانمایی خود استفاده کرد. با این حال، برای برخی عناصر از نرم‌افزارهای پیشرفته موجود در بازار نیز بهره برد. این به‌ویژه درباره‌ی نرم‌افزار اتودسک مایا صادق است، که پی‌دی‌آی از آن برای پویانمایی پویا و طبیعی لباس‌ها و همچنین موهای فیونا و فارکواد استفاده کرد.[۶۵]

هویی اشاره کرد: «ما کار زیادی روی طراحی شخصیت‌ها و تنظیمات انجام دادیم و در طول فرآیند انیمیشن‌سازی مدام این تنظیمات را تغییر می‌دادیم. در فیلم مورچه‌ای به نام زی، سیستمی برای انیمیشن صورت داشتیم که تمام ماهیچه‌های صورت زیر پوست را شبیه‌سازی می‌کرد. اما در شرک، این سیستم را به کل بدن تعمیم دادیم. اگر دقت کنید، وقتی شرک صحبت می‌کند و فک خود را باز می‌کند، می‌بینید که یک غبغب تشکیل می‌شود، چون ما چربی و ماهیچه‌های زیرین را شبیه‌سازی کرده‌ایم. رسیدن به این سطح از جزئیات زمان زیادی از ما گرفت.»[۶۶] یکی از سخت‌ترین بخش‌های ساخت فیلم، طبیعی جلوه دادن جریان موهای خر بود، به‌طوری‌که مانند موهای مصنوعی یا حالت عجیب عروسک‌های چیا پت به نظر نرسد. این چالش به انیماتورهای سطح سپرده شد، که از کنترل‌های جریان درون یک شیدر پیچیده استفاده کردند تا ویژگی‌های مختلفی به موها بدهند (مانند توانایی تغییر جهت، خوابیدن، چرخش و غیره).[۶۷] سپس گروه جلوه‌های بصری به رهبری کن بیلنبرگ وظیفه داشتند تا موها را به شرایط محیطی واکنش‌پذیر کنند. وقتی این فناوری به کمال رسید، می‌شد از آن برای بسیاری از عناصر فیلم استفاده کرد، از جمله چمن، خزه، ریش‌ها، ابروها، و حتی نخ‌های روی تونیک شرک. ساختن موی انسان، برخلاف موهای خر، به یک سیستم رندرینگ جداگانه نیاز داشت و تیم‌های نورپردازی و جلوه‌های بصری توجه زیادی به آن داشتند تا واقع‌گرایی بیشتری ایجاد شود.[۶۸]

شرک شامل ۳۱ سکانس و در مجموع ۱,۲۸۸ شات است.[۶۹] آرون وارنر گفت که سازندگان «یک محیط جادویی را تصور کرده بودند که بتوانید خود را در آن غرق کنید.» شرک شامل ۳۶ مکان مختلف درون فیلم است که برای ساخت دنیای فیلم طراحی شده‌اند. دریم‌ورکس ادعا کرد که این تعداد مکان بیشتر از هر فیلم پویانمایی رایانه‌ای دیگری تا آن زمان بود.[۷۰] پویانمایی فیلم در سال ۲۰۰۰ به پایان رسید.[۷۱]

موسیقی

[ویرایش]

شرک سومین فیلم پویانمایی دریم‌ورکس (و تنها فیلم از مجموعه شرک) است که هری گرگسون-ویلیامز با جان پاول برای ساخت موسیقی متن آن همکاری کرد. این دو پیش‌تر برای فیلم‌های مورچه‌ای به نام زی (۱۹۹۸) و فرار مرغی (۲۰۰۰) نیز همکاری کرده بودند.[۷۲] با این حال، پاول به دلیل یک تضاد برنامه‌ریزی از ساخت موسیقی برای فیلم‌های بعدی شرک کنار گذاشته شد و گرگسون-ویلیامز به‌تنهایی کار را ادامه داد.[۷۳] موسیقی متن شرک در ابی رود استودیوز توسط نیک وولاج و اسلم اندروز ضبط شد، در حالی که اندروز آن را در مدیا ونچرز میکس کرد و پاتریشیا سالیوان-فورستار وظیفه مسترینگ را بر عهده داشت.[۷۴]

شرک یک عنصر جدید معرفی کرد تا حس منحصربه‌فردی به فیلم بدهد. این فیلم از موسیقی پاپ و قطعات قدیمی استفاده کرد تا داستان را جذاب‌تر و مدرن‌تر جلوه دهد. بازخوانی‌هایی از آهنگ‌هایی مانند «دوباره در جاده» و «کمی لطافت را امتحان کن» در موسیقی متن فیلم ادغام شدند.[۷۵] آهنگ «آل استار» از گروه اسماش ماوث که دو سال پیش از انتشار فیلم محبوب شده بود، به‌دلیل استفاده در تیتراژ آغازین فیلم، محبوبیت گسترده‌تری پیدا کرد.[۷۶] در حالی که فیلم در حال تکمیل شدن بود، کاتزنبرگ پیشنهاد داد که پایان فیلم را برای ایجاد «یک خنده بزرگ» بازسازی کنند. به جای اینکه فیلم تنها با بسته شدن یک کتاب داستان و حرکت شرک و فیونا به سمت غروب به پایان برسد، تصمیم گرفتند آهنگ «من یک معتقد هستم» بازخوانی‌شده توسط اسماش ماوث را به پایان‌بندی اضافه کنند و همه شخصیت‌های افسانه‌ای فیلم را نشان دهند.[۷۷]

اگرچه نسخهٔ روفس وین‌رایت از آهنگ «هله‌لویا» در آلبوم موسیقی متن شرک قرار گرفت، اما نسخهٔ جان کیل در خود فیلم استفاده شد. در یک مصاحبهٔ رادیویی، روفش وین‌رایت اظهار داشت که نسخهٔ او به دلیل «سقف شیشه‌ای» که به خاطر گرایش جنسی‌اش با آن مواجه بوده، در فیلم استفاده نشده است. یک توضیح جایگزین این است که سازندگان فیلم می‌خواستند از نسخهٔ جان کیل در فیلم استفاده کنند، اما مسائل مربوط به مجوز مانع از قرار گرفتن این نسخه در آلبوم موسیقی متن شد، چرا که وین‌رایت هنرمند دریم‌ورکس بود اما جان کیل این‌گونه نبود.[۷۸]

آزمایش پویانمایی فیلم در سال ۱۹۹۶ از آهنگ «من تو را گرفتم (احساس خوبی دارم)» استفاده کرد. این کلیپ مدت‌ها گم‌شده تلقی می‌شد تا اینکه در سال ۲۰۲۳ دوباره پیدا شد.[۷۹]

مراجع فرهنگی

[ویرایش]

در بسیاری از بخش‌های فیلم، به فیلم‌های کلاسیک، به‌ویژه آثار دیزنی، ارجاع داده شده است. به‌عنوان مثال، وقتی تینکربل روی خر می‌افتد و او می‌گوید «من می‌توانم پرواز کنم» و دیگران، از جمله سه خوک فسقلی، می‌گویند «او می‌تواند پرواز کند، او می‌تواند پرواز کند»، این صحنه به فیلم پیتر پن دیزنی اشاره دارد. سپس خر در حالی که همچنان در حال پرواز است، می‌گوید: «شاید یک مگس خانگی دیده باشید، یا حتی یک سوپر مگس، اما شرط می‌بندم که هرگز یک خر پرنده ندیده‌اید!» این صحنه به فیلم دامبو دیزنی ارجاع دارد.[۸۰] صحنه‌ای که فیونا برای پرنده آبی آواز می‌خواند، به سفیدبرفی و هفت کوتوله اشاره دارد.[۸۱] همچنین، صحنهٔ تبدیل نهایی فیونا در پایان فیلم به دیو و دلبر دیزنی شباهت دارد.[۸۲]

وقتی شرک از پل عبور می‌کند تا به قلعه برسد و می‌گوید: «خیلی خوب بود، خر، خیلی خوب بود»، این جمله به فیلم بیب اشاره دارد.[۸۳] صحنه‌ای که پرنسس فیونا با مری من‌ها می‌جنگد، یک ارجاع طولانی به فیلم ماتریکس است.[۸۴] در پایان فیلم، مرد شیرینی زنجفیلی که با عصا (و یک پا) ظاهر می‌شود، می‌گوید: «خدا همهٔ ما را برکت دهد»، که به شخصیت تاینی تیم در سرود کریسمس اشاره دارد.[۸۵]

در صحنه‌ای که آینه جادویی به لرد فارکواد سه گزینه برای ازدواج معرفی می‌کند، این صحنه تقلیدی از برنامه تلویزیونی مشهور آمریکایی بازی دوست‌یابی است، که شخصیت‌هایی مثل سیندرلا و سفیدبرفی در آن حضور دارند.[۸۶] علاوه بر این، پادشاهی دولاک که به سبک پارک‌های تفریحی ساخته شده، شباهت زیادی به دیزنی‌لند دارد و حتی صحنه عروسک‌های آوازخوان در فیلم، نقیضه از جاذبه مشهور «این یک جهان کوچک است» دیزنی است.[۸۷] همچنین گفته می‌شود که شخصیت لرد فارکواد نوعی تمسخر و تقلید ناخوشایند از مدیرعامل وقت دیزنی، مایکل آیسنر است، که ظاهراً تهیه‌کننده کاتزنبرگ رابطه خوبی با او نداشته است.[۸۸]

انتشار

[ویرایش]

بازاریابی

[ویرایش]

در سال ۲۰۰۰، آی‌مکس فیلم دنیای سایبری را در سینماهای بزرگ با برند خود اکران کرد. این فیلم یک مجموعه از پویانمایی‌های کوتاه و صحنه‌های مختلف بود که با فناوری استریوسکوپی تبدیل شده بودند، از جمله صحنه بار در فیلم مورچه‌ای به نام زی. دریم‌ورکس تحت تأثیر فناوری مورد استفاده در «ترجمه استریوسکوپی» این صحنه قرار گرفت و در نتیجه، استودیو و آی‌مکس تصمیم گرفتند یک نسخه سه‌بعدی مخصوص پرده بزرگ از فیلم شرک تولید کنند. قرار بود این نسخه سه‌بعدی در فصل کریسمس ۲۰۰۱ یا تابستان بعد از اکران اولیه دوبعدی فیلم بازنشر شود. این نسخه همچنین شامل صحنه‌های جدید و یک پایان متفاوت می‌شد. با این حال، این برنامه به دلیل «تغییرات خلاقانه» که توسط دریم‌ورکس اعمال شد، کنار گذاشته شد و باعث ضرر ۱٫۱۸ میلیون دلاری شد. این در حالی بود که پیش‌بینی می‌شد آی‌مکس از این پروژه ۳٫۲۴ میلیون دلار سود کند.[۸۹][۹۰][۹۱]

رادیو دیزنی از پخش تبلیغات مربوط به فیلم منع شد و اعلام کرد: «به دلیل ابتکارات اخیر با شرکت والت دیزنی، از ما خواسته شده است که به‌صورت تبلیغاتی با این فیلم جدید همسو نشویم. ایستگاه‌ها فقط می‌توانند در بازارهای جداگانه تبلیغات محلی بپذیرند.»[۹۲] این محدودیت بعداً کاهش یافت و به شبکه اجازه داده شد تبلیغات مربوط به آلبوم موسیقی متن فیلم را پخش کند.[۹۳]

در ۷ مه ۲۰۰۱، برگر کینگ کمپینی برای تبلیغ فیلم آغاز کرد و در سفارش‌های بیگ کیدز میل و کیدز میل مجموعه‌ای از ۹ اسباب‌بازی منحصر‌به‌فرد کندی کیدیز با الهام از شخصیت‌های شرک ارائه داد.[۹۴] همچنین، زنجیره بستنی بسکین-رابینز یک تبلیغ ۸ هفته‌ای برای فیلم اجرا کرد و محصولاتی مانند هات اسلاج ساندی شرک، ترکیبی از بستنی کلوچه‌ای خامه‌ای اوریو، فاج داغ، کلوچه‌های خردشده، خامه زده‌شده، و کرم‌های ژله‌ای پیچ‌خورده) و کیک فریم منجمد شرک، کیکی با تصویر شرک و خر که با گل‌های آفتابگردان قاب شده بود را عرضه کرد. این تبلیغات برای حمایت از انتشار نسخه‌های دی‌وی‌دی/وی‌اچ‌اس فیلم بود.[۹۵]

رسانه خانگی

[ویرایش]

شرک توسط سرگرمی خانگی دریم‌ورکس در ۲ نوامبر ۲۰۰۱ بر روی وی‌اچ‌اس و دی‌وی‌دی منتشر شد.[۹۶][۹۷] این فیلم رکورد کوتاه‌مدت جنگ ستارگان: قسمت اول – تهدید شبح را برای سریع‌ترین فروش دی‌وی‌دی تمام دوران شکست و در سه روز اول انتشار، ۲٫۵ میلیون نسخه فروخت.[۹۸] در همان بازهٔ زمانی، ۴٫۵ میلیون نسخه از فیلم بر روی وی‌اچ‌اس به فروش رسید و آن را به بزرگ‌ترین افتتاحیه فروش ویدئوهای خانگی از زمان شیرشاه در سال ۱۹۹۵ تبدیل کرد.[۹۹] هر دو نسخه شامل پویانمایی کوتاه سه‌دقیقه‌ای به نام شرک در باتلاق جشن رقص کارائوکه بودند که بلافاصله پس از پایان فیلم آغاز می‌شود و شخصیت‌های فیلم را در حال اجرای ترکیبی از آهنگ‌های مدرن پاپ نشان می‌دهد.[۱۰۰] در نسخه دی‌وی‌دی، این مجموعه دو دیسک داشت که دیسک اول شامل نسخه تمام صفحه و دیسک دوم شامل نسخه عریض بود. دیسک دوم همچنین دارای یک ترک صوتی دی‌تی‌اس بود.[۱۰۱]

به‌طور تصادفی، شرک در همان روزی که فیلم شرکت هیولاها از پیکسار در سینماها اکران شد، بر روی ویدئو منتشر شد. از آنجا که انتشار ویدئوها معمولاً در روزهای سه‌شنبه انجام می‌شد، مدیران دیزنی این اقدام را به خوبی نپذیرفتند و اظهار داشتند که این حرکت «به نظر می‌رسید تلاشی زیرکانه برای کاهش هیجان فیلم آنها باشد.» دریم‌ورکس در پاسخ گفت که «صرفاً تاریخ انتشار را به جمعه منتقل کرده تا آن را به یک رویداد بزرگ‌تر تبدیل کند و پیش‌بینی کرد که این کار را برای فیلم‌های مهم در آینده بیشتر انجام خواهند داد.» شرکت هیولاها در آخر هفته افتتاحیه خود بیش از ۶۲ میلیون دلار فروش داشت و رکورد فروش افتتاحیه یک فیلم پویانمایی را شکست، در حالی که انتشار ویدئوی شرک بیش از ۱۰۰ میلیون دلار درآمد کسب کرد[۱۰۲] و در نهایت به پرفروش‌ترین دی‌وی‌دی زمان خود تبدیل شد، با بیش از ۵٫۵ میلیون نسخه فروش.[۱۰۳] این رکورد پیش‌تر متعلق به فیلم گلادیاتور، یکی دیگر از محصولات دریم‌ورکس بود.[۱۰۴] شرک از طریق فروش دی‌وی‌دی و وی‌اچ‌اس بیش از ۴۲۰ میلیون دلار درآمد برای دریم‌ورکس ایجاد کرد و تا ژانویه ۲۰۰۲ بیش از ۲۱ میلیون نسخه از ۲۳ میلیون نسخه ارسال‌شده به فروش رسید.[۱۰۵] در سطح جهانی نیز تا آن زمان بیش از ۱۰ میلیون نسخه دی‌وی‌دی از فیلم فروخته شده بود.[۱۰۶]

نسخه سه‌بعدی فیلم به همراه دنباله‌های آن در ۱ دسامبر ۲۰۱۰ توسط سرگرمی خانگی پارامونت بر روی بلوری سه‌بعدی منتشر شد.[۱۰۷] شش روز بعد، یک مجموعهٔ جعبه‌ای بلوری دوبعدی از کل مجموعه نیز عرضه شد.[۱۰۸]

به مناسبت بیستمین سالگرد فیلم، یک نسخه اولترا اچ‌دی بلوری در ۱۱ مه ۲۰۲۱ توسط سرگرمی خانگی یونیورسال پیکچرز منتشر شد.[۱۰۹]

میراث

[ویرایش]

رتبه

[ویرایش]

انترتینمنت ویکلی در فهرست «بهترین‌های دهه» خود، شرک را قرار داد و نوشت: «پرنس چارمینگ؟ متعلق به هزارۀ گذشته است. این دهه، طرفداران قصه‌های پریان – و پرنسس فیونا – عاشق یک غول چاق و پر سر و صدا شدند. حالا این یعنی پیشرفت.»[۱۱۰] در ژوئن ۲۰۰۸، انستیتوی فیلم آمریکا در فهرست «ده فیلم برتر ده ژانر کلاسیک آمریکایی»، پس از نظرسنجی از بیش از ۱۵۰۰ نفر از جامعه خلاق، شرک را به‌عنوان هشتمین فیلم برتر در ژانر پویانمایی معرفی کرد. این فیلم تنها اثری بود که متعلق به دیزنی-پیکسار نبود و در میان ده فیلم برتر قرار گرفت.[۱۱۱][۱۱۲] در یک نظرسنجی از کانال ۴ درباره «۱۰۰ فیلم برتر خانوادگی»، شرک در رتبه دوم قرار گرفت و جایگاه اول را به فیلم ئی.تی. موجود فرازمینی واگذار کرد.[۱۱۳] همچنین، در سال ۲۰۰۵، در نظرسنجی دیگری از کانال ۴ درباره «۱۰۰ پویانمایی برتر»، شرک در رتبه ششم قرار گرفت؛ بعد از سیمپسون‌ها، تام و جری، ساوت پارک، داستان اسباب‌بازی و فمیلی گای.[۱۱۴] در نوامبر ۲۰۰۹، شخصیت لرد فارکواد در رتبه چهاردهم فهرست «۱۵ شخصیت شرور برتر فانتزی» آی‌جی‌ان بریتانیا قرار گرفت.[۱۱۵] همچنین در سال ۲۰۰۶، فیلم در فهرست «۱۰۰ فیلم خنده‌دار برتر» شبکه براوو رتبه سوم را به دست آورد.[۱۱۶] در مه ۲۰۱۰، شخصیت اصلی فیلم، ستاره‌ای در پیاده‌روی مشاهیر هالیوود دریافت کرد.[۱۱۷]

شناسایی انستیتوی فیلم آمریکا:

تاثیر فرهنگی

[ویرایش]

نیویورک تایمز به‌طور بازنگرانه این فیلم را به‌عنوان «یک افسانه محبوب و غیرمعمول» توصیف کرد که شخصیت‌ها و شوخی‌های آن همچنان در فرهنگ عامه نفوذ دارند و نسل جدیدی از طرفداران را جذب می‌کنند.[۱۲۲] آثار قبلی مانند شکستی قصه‌های پریان و عروس شاهزاده نیز قصه‌های پریان سنتی را به طنز کشیده بودند.[۱۲۳][۱۲۴] با این حال، شرک تأثیر چشمگیری داشت که نسل جدیدی از فیلم‌های پویانمایی جریان اصلی را تحت تأثیر قرار داد.[۱۲۵] این فیلم به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین آثار دهه ۲۰۰۰ شناخته شده است.[۱۲۶][۱۲۷] به‌ویژه پس از موفقیت شرک ۲، فیلم‌های پویانمایی بیشتری شروع به استفاده از ارجاعات فرهنگی عامه و موسیقی‌ پایانی کردند.[۱۲۸] این عناصر در فیلم‌هایی مانند ربات‌ها، جوجه کوچولو، دوگال، ران خراب شده و اخیراً در فیلم‌هایی مانند روبی گیلمن، نوجوان کراکن و شاگرد ببر دیده می‌شوند.[۱۲۹] شرک همچنین الهام‌بخش تعدادی از فیلم‌های پویانمایی شد که افسانه‌ها یا ژانرهای مرتبط را با طنز به سخره می‌گرفتند و اغلب شامل طنزهای بزرگسال‌پسند بودند. با این حال، بسیاری از این فیلم‌ها مانند جوجه کوچولو، با خوشحالی هرگز بعد از آن، ایگور، شنل‌قرمزی، افسون‌شده و دنباله‌اش افسون‌نشده نتوانستند موفقیت شرک را تکرار کنند.[۱۳۰] در سال ۲۰۲۰، کتابخانه کنگره ایالات متحده شرک را به دلیل اهمیت فرهنگی، تاریخی یا زیبایی‌شناختی آن برای حفظ در فهرست ملی ثبت فیلم انتخاب کرد.[۱۳۱]

آینده

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: شرک (فرنچایز)

سه دنباله برای شرک در طول سال‌ها منتشر شدند – شرک ۲ در سال ۲۰۰۴ که نامزد جایزه اسکار شد، شرک ۳ در سال ۲۰۰۷، و شرک برای همیشه در سال ۲۰۱۰. شرک ۲ تنها دنباله‌ای بود که تحسین‌های مشابهی از سوی منتقدان دریافت کرد،[۱۳۲][۱۳۳][۱۳۴] اگرچه تمامی سه دنباله از نظر تجاری موفق بودند.[۱۳۵][۱۳۶] شرک در کریسمس (۲۰۰۷) و شرک در هالووین (۲۰۱۰) به عنوان فیلم‌های کوتاه با تم تعطیلات منتشر شدند. فیلم پیش‌درآمدی اسپین‌آف به نام گربه چکمه‌پوش که به زندگی شخصیت اصلی قبل از حضورش در شرک ۲ پرداخته بود، در سال ۲۰۱۱ منتشر شد. همچنین دنباله‌ای با عنوان گربه چکمه‌پوش: آخرین آرزو که پس از اتفاقات شرک برای همیشه جریان داشت، در سال ۲۰۲۲ به اکران درآمد.[۱۳۷] یک فیلم بلند پنجم در ابتدا در دوران توسعه شرک برای همیشه برنامه‌ریزی شده بود، اما این ایده در نهایت توسط مدیرعامل دریم‌ورکس انیمیشن، جفری کاتزنبرگ، کنار گذاشته شد.[۱۳۸][۱۳۹] با نزدیک شدن به برنامه‌ریزی ان‌بی‌سی یونیورسال برای خرید دریم‌ورکس انیمیشن در سال ۲۰۱۶، اعلام شد که فیلم پنجم شرک در سال ۲۰۱۹ منتشر خواهد شد.[۱۴۰] در ۶ نوامبر ۲۰۱۸، ورایتی گزارش داد که کریس ملداندری مسئول بازراه‌اندازی هر دو فیلم شرک و گربه چکمه‌پوش شده است، با این احتمال که بازیگران اصلی برای بازگشت و بازی در نقش‌های خود دوباره حضور یابند.[۱۴۱] در حالی که اعضای تیم بازیگران گزارش دادند که یک فیلم‌نامه برای فیلم پنجم شرک تکمیل شده، توسعه فیلم متوقف شد و برنامه‌های آینده هنوز به‌طور رسمی اعلام نشده است.[۱۴۲][۱۴۳] پس از گزارش‌هایی در آوریل ۲۰۲۳ مبنی بر اینکه یک فیلم پنجم شرک با بازیگران اصلی و یک اسپین‌آف با حضور خر در دست تولید است، مورفی در ژوئن ۲۰۲۴ اعلام کرد که او چند ماه پیش ضبط صدای خود را برای شرک ۵ آغاز کرده و پس از تکمیل آن، کار بر روی اسپین‌آف خر را آغاز خواهد کرد.[۱۴۴]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ "Shrek". The Numbers. Nash Information Services, LLC. Retrieved February 18, 2021.
  2. ↑ "Shrek". AFI Catalog of Feature Films. Archived from the original on March 30, 2019. Retrieved November 7, 2018.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام VarietyReview وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ "Shrek (2001)". Box Office Mojo. IMDb. Archived from the original on February 28, 2021. Retrieved May 18, 2021.
  5. ↑ "Shrek (2001) - Financial Information". The Numbers. Retrieved 2023-01-29.
  6. ↑ Lori Reese (May 29, 2001). "Is Shrek the anti- Disney fairy tale?". Entertainment Weekly. Archived from the original on September 14, 2020. Retrieved August 12, 2020.
  7. ↑ "'Shrek' shleps in". Variety. April 25, 2001. Archived from the original on March 5, 2016. Retrieved July 27, 2015. She was speaking at DreamWorks' special screening Sunday at Mann's Village Theater in Westwood.
  8. ↑ "Shrek". Festival de Cannes. Archived from the original on October 30, 2012. Retrieved October 18, 2009.
  9. ↑ "Shrek scores at the US box office". The Guardian. London. May 21, 2011. Archived from the original on May 9, 2014. Retrieved February 7, 2012.
  10. ↑ "Top Ten Animation". afi.com. Archived from the original on June 19, 2008. Retrieved June 18, 2008.
  11. ↑ "The 50 Best Animated Movies". Empire. September 14, 2021. Retrieved 2024-03-22.
  12. ↑ "51 Best Animated Movies". Parade. Retrieved 2024-03-22.
  13. ↑ Stars and Stories (June 15, 2007). "Mike Myers: how I nailed Shrek's accent". The Daily Telegraph. London. Archived from the original on March 12, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  14. ↑ "10 Top 10". AFI. May 18, 2001. Archived from the original on February 21, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  15. ↑ Izrael, Jimi (May 21, 2010). "Eddie Murphy: Hollywood's Million-Dollar Donkey : Tell Me More". NPR. Archived from the original on February 1, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  16. ↑ Itzkoff, Dave (May 10, 2010). "Mike Myers and Cameron Diaz on 'Shrek'". The New York Times. Archived from the original on May 18, 2010. Retrieved January 11, 2014.
  17. ↑ Peter Bradshaw (June 29, 2001). "Shrek | Film". The Guardian. Archived from the original on February 3, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  18. ↑ Willis, Paul (August 24, 2009). "Vincent Cassel: Playing France's tough guys". CNN. Archived from the original on February 3, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  19. ↑ Brian, Greg (June 5, 2012). "Conrad Vernon: Today's funniest unknown voice actor, from 'Shrek' to 'Madagascar 3' – Yahoo News". Yahoo! News. Archived from the original on February 19, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  20. ↑ "10 Top 10". AFI. May 18, 2001. Archived from the original on February 21, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  21. ↑ "10 Top 10". AFI. May 18, 2001. Archived from the original on February 21, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  22. ↑ "10 Top 10". AFI. May 18, 2001. Archived from the original on February 21, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  23. ↑ "10 Top 10". AFI. May 18, 2001. Archived from the original on February 21, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  24. ↑ "10 Top 10". AFI. May 18, 2001. Archived from the original on February 21, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  25. ↑ "10 Top 10". AFI. May 18, 2001. Archived from the original on February 21, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  26. ↑ "10 Top 10". AFI. May 18, 2001. Archived from the original on February 21, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  27. ↑ "10 Top 10". AFI. May 18, 2001. Archived from the original on February 21, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  28. ↑ "Shrek: Interview With Mike Myers". Culture.com. Archived from the original on October 29, 2012. Retrieved January 4, 2012.
  29. ↑ "Shrek: Production Notes". cinema.com. Archived from the original on September 5, 2014. Retrieved March 30, 2014.
  30. ↑ Beck, Jerry (2010). The Animated Movie Guide. Chicago Review Press. p. 248. ISBN 978-1-55652-591-9.
  31. ↑ Hill, Jim (May 19, 2004). ""From the Swamp to the Screen" is a really entertaining look at the creation of the first two "Shrek" films". Jim Hill Media. Archived from the original on October 16, 2012. Retrieved February 10, 2012.
  32. ↑ "The 50 Best Animated Movie Characters". Empire. p. 30. Archived from the original on November 5, 2012. Retrieved February 5, 2012.
  33. ↑ Laporte, Nicole (2010). The Men Who Would Be King: An Almost Epic Tale of Moguls, Movies, and a Company Called DreamWorks. Houghton Mifflin Harcourt. p. 277. ISBN 978-0-547-48716-8.
  34. ↑ Thompson, Anne (April 30, 2010). "DreamWorks Tell-All Exposes Katzenberg Shrek Bail-Out". IndieWire. Archived from the original on March 29, 2022. Retrieved March 29, 2022.
  35. ↑ Neuwirth 2003, p. 30.
  36. ↑ "Barron Park Donkeys". RosettaStoneInc.com. Archived from the original on November 30, 2001. Retrieved December 22, 2007.
  37. ↑ Tracy, Joe (2001). "dFX Interview: Raman Hui". digitalmediafx.com. Archived from the original on October 11, 2011. Retrieved January 4, 2012.
  38. ↑ "Shrek : Production Information". Culture.com. Archived from the original on April 17, 2013. Retrieved February 4, 2012.
  39. ↑ Tracy, Joe (2001). "Animating Shrek – Behind the scenes". digitalmediafx.com. Archived from the original on March 24, 2012. Retrieved February 5, 2012.
  40. ↑ Wloszczyna, Susan (May 18, 2001). "Pigs, dwarfs and Pinocchio, but no Goldilocks". USA Today. Archived from the original on November 13, 2002. Retrieved May 9, 2012.
  41. ↑ Elliott, Ted; Rossio, Terry. "Shrek: The Following Article Has Been Approved For All Audiences". Wordplay. Retrieved 20 June 2024.
  42. ↑ Ryfle, Steve; Shewman, Den. "Ted Elliott and Terry Rossio on Shrek". Creative Screenwriting. Retrieved 20 June 2024.
  43. ↑ Dawn, Randee (March 18, 2013). "Nicolas Cage: No regrets on turning down 'Shrek'". Today. Archived from the original on August 10, 2015. Retrieved August 10, 2015.
  44. ↑ Hill, Jim (May 16, 2004). "How "Shrek" went from being a train wreck to one for the record books". JimHillMedia.com. Archived from the original on October 16, 2012. Retrieved August 3, 2011.
  45. ↑ SNL v MadTV ft. David Spade | Ep 201 | Bad Friends (به انگلیسی), January 15, 2024, retrieved 2024-01-16
  46. ↑ Griggs, Brandon. "Hear Chris Farley's Shrek in newly unearthed clip". CNN. Archived from the original on August 9, 2015. Retrieved August 10, 2015.
  47. ↑ Hill, Jim (May 16, 2004). "How "Shrek" went from being a train wreck to one for the record books". JimHillMedia.com. Archived from the original on October 16, 2012. Retrieved August 3, 2011.
  48. ↑ Cronin, Brian (24 April 2013). "Movie Legends Revealed: Mike Myers' Minor Shrek Change Cost Dreamworks $4M". cbr.com (به انگلیسی). Retrieved 5 December 2021.
  49. ↑ Hill, Jim (May 16, 2004). "How "Shrek" went from being a train wreck to one for the record books". JimHillMedia.com. Archived from the original on October 16, 2012. Retrieved August 3, 2011.
  50. ↑ Shrek. DVD Commentary, 2001.
  51. ↑ "Mike Myers forces £4m rejig of Shrek". The Guardian. London. May 2, 2001. Archived from the original on December 24, 2013. Retrieved January 28, 2012.
  52. ↑ "The Best Revelations from Mike Myers' WTF Podcast: 'Wayne's World,' 'Shrek,' and More". Yahoo!. July 29, 2014. Archived from the original on October 4, 2015. Retrieved March 29, 2015.
  53. ↑ Neuwirth 2003, p. 31.
  54. ↑ "Shrek's appeal; WHY MYERS' OGRE JUST HAD TO HAVE SCOTS ACCENT". thefreelibrary.com. Archived from the original on August 10, 2014. Retrieved March 29, 2015.
  55. ↑ Villalobos, Brian (June 29, 2007). "Janeane Garofalo Talks Ratatouille". Film.com. Archived from the original on August 29, 2012. Retrieved January 28, 2012.
  56. ↑ "DreamWorks SKG chooses MotionAnalysis Corp. ExpertVision HiRES motion capture system for "Shrek"". thefreelibrary.com. Archived from the original on November 2, 2014. Retrieved March 29, 2015.
  57. ↑ "DreamWorks SKG Chooses Softimage Exclusively For New Film Project "Shrek"". Stories (به انگلیسی). 1997-02-24. Retrieved 2024-10-14.
  58. ↑ Neuwirth 2003, p. 28.
  59. ↑ Hill, Jim (May 16, 2004). "How "Shrek" went from being a train wreck to one for the record books". JimHillMedia.com. Archived from the original on October 16, 2012. Retrieved August 3, 2011.
  60. ↑ Carter, Justin (November 26, 2023). "Shrek's Test Footage Is a Slightly Horrifying Blast from the Past". Gizmodo (به انگلیسی). Retrieved December 2, 2023.
  61. ↑ Raman Hui (2007). The Tech of Shrek The Third. Event occurs at 0:41. Archived from the original on November 16, 2015. Retrieved November 28, 2016. In the first Shrek, we started the animation in 1998.
  62. ↑ Hill, Jim (May 16, 2004). "How "Shrek" went from being a train wreck to one for the record books". JimHillMedia.com. Archived from the original on October 16, 2012. Retrieved August 3, 2011.
  63. ↑ Hill, Jim (May 16, 2004). "How "Shrek" went from being a train wreck to one for the record books". JimHillMedia.com. Archived from the original on October 16, 2012. Retrieved August 3, 2011.
  64. ↑ Blair 2001, p. 1.
  65. ↑ "Shrek FAQ". Digital Media FX. 2001. Archived from the original on January 6, 2012. Retrieved May 22, 2012.
  66. ↑ Blair 2001, p. 2.
  67. ↑ Tracy, Joe (2001). "Animating Shrek – Behind the scenes". digitalmediafx.com. Archived from the original on March 24, 2012. Retrieved February 5, 2012.
  68. ↑ Tracy, Joe (2001). "Animating Shrek – Behind the scenes". digitalmediafx.com. Archived from the original on March 24, 2012. Retrieved February 5, 2012.
  69. ↑ "Shrek : Production Information". Culture.com. Archived from the original on April 17, 2013. Retrieved February 4, 2012.
  70. ↑ Tracy, Joe (2001). "Animating Shrek – Behind the scenes". digitalmediafx.com. Archived from the original on March 24, 2012. Retrieved February 5, 2012.
  71. ↑ Steward, Mark (2009). Movie Characters (The Ultimate 10 Entertainment). Gareth Stevens Publisher. p. 35. ISBN 9781433944031.
  72. ↑ Burlingame, Jon (April 22, 2009). "Gregson-Williams scores many toons". Variety. Archived from the original on March 8, 2015. Retrieved March 8, 2015. The first three – "Antz," "Chicken Run" and "Shrek" – were jointly done by Gregson-Williams and Powell,...
  73. ↑ Alex Ben Block, Lucy Autrey Wilson (2010). George Lucas's Blockbusting: A Decade-by-Decade Survey of Timeless Movies Including Untold Secrets of Their Financial and Cultural Success. HarperCollins. p. 885. ISBN 978-0061778896.
  74. ↑ Shrek (Original Motion Picture Score). 2001. 302 066 308 2.
  75. ↑ Neuwirth 2003, p. 32.
  76. ↑ "The Never-ending Life of Smash Mouth's "All Star"". 2019. Archived from the original on September 14, 2019. Retrieved July 13, 2019.
  77. ↑ Neuwirth 2003, p. 33.
  78. ↑ Lake, Kirk (2010). There Will Be Rainbows: A Biography of Rufus Wainwright. Skyhorse Publishing Inc. pp. 141–142. ISBN 978-0-06-198846-2. Archived from the original on March 30, 2019. Retrieved May 14, 2012.
  79. ↑ Bythrow, Nick (2023-11-24). "Shrek's Early Test Animation, Thought Lost For 20+ Years, Has Been Found: Watch Cinema History Here". ScreenRant (به انگلیسی). Retrieved 2023-12-20.
  80. ↑ "A List of Spoofs and References in PDI/DreamWorks Animated Shrek". digitalmediafx.com. 2001. Archived from the original on December 29, 2010. Retrieved February 10, 2012.
  81. ↑ "A List of Spoofs and References in PDI/DreamWorks Animated Shrek". digitalmediafx.com. 2001. Archived from the original on December 29, 2010. Retrieved February 10, 2012.
  82. ↑ "A List of Spoofs and References in PDI/DreamWorks Animated Shrek". digitalmediafx.com. 2001. Archived from the original on December 29, 2010. Retrieved February 10, 2012.
  83. ↑ "A List of Spoofs and References in PDI/DreamWorks Animated Shrek". digitalmediafx.com. 2001. Archived from the original on December 29, 2010. Retrieved February 10, 2012.
  84. ↑ "A List of Spoofs and References in PDI/DreamWorks Animated Shrek". digitalmediafx.com. 2001. Archived from the original on December 29, 2010. Retrieved February 10, 2012.
  85. ↑ "A List of Spoofs and References in PDI/DreamWorks Animated Shrek". digitalmediafx.com. 2001. Archived from the original on December 29, 2010. Retrieved February 10, 2012.
  86. ↑ Zipes, Jack (2011). The Enchanted Screen Unknown History of Fairy-Tale Films. UK: Routledge. ISBN 978-0-415-99061-5.
  87. ↑ Zipes, Jack (2011). The Enchanted Screen Unknown History of Fairy-Tale Films. UK: Routledge. ISBN 978-0-415-99061-5.
  88. ↑ "KATZENBERG'S REVENGE? - Chicago Tribune". Chicago Tribune. April 6, 2001. Archived from the original on November 12, 2020. Retrieved November 23, 2020.
  89. ↑ "As Expected, Imax Reports A Loss". Studio Briefing. Culture.com. November 9, 2000. Archived from the original on October 24, 2012. Retrieved January 28, 2012.
  90. ↑ Carter, Meg (October 13, 2000). "Imax cinemas". The Guardian. London. Archived from the original on January 12, 2014. Retrieved February 10, 2012.
  91. ↑ Linder, Brian (June 8, 2000). "Shrek Like Imax". IGN. Archived from the original on February 19, 2014. Retrieved February 10, 2012.
  92. ↑ Tracy, Joe (May 1, 2001). "Radio Disney – "No Shrek Ads!"". digitalmediafx.com. Archived from the original on December 21, 2014. Retrieved December 21, 2014.
  93. ↑ Tracy, Joe (June 11, 2001). "Radio Disney Allows Shrek Soundtrack Ads". digitalmediafx.com. Archived from the original on December 21, 2014. Retrieved December 21, 2014.
  94. ↑ "Burger King Shrek Promotion Begins Today". digitalmediafx.com. May 7, 2001. Archived from the original on January 6, 2012. Retrieved February 8, 2012.
  95. ↑ "Baskin-Robbins in big Shrek's promotion at thefreelibrary.com". Archived from the original on December 9, 2018..
  96. ↑ "Shrek Video Generates $420 Million In Green". hive4media.com. January 8, 2002. Archived from the original on January 22, 2002. Retrieved September 22, 2019.
  97. ↑ Mccourt, Judith (April 4, 2002). "Research:Buena Vista Snags Top Sellthrough in February". hive4media.com. Archived from the original on April 7, 2002. Retrieved September 22, 2019.
  98. ↑ Hettrick, Scott (November 5, 2001). "'Shrek' shreds vid bow record". Variety. Archived from the original on March 6, 2022. Retrieved February 19, 2022.
  99. ↑ Hettrick, Scott (November 5, 2001). "'Shrek' shreds vid bow record". Variety. Archived from the original on March 6, 2022. Retrieved February 19, 2022.
  100. ↑ Jacobson, Colin. "Shrek: Special Edition (2001)". DVD Movie Guide. Archived from the original on October 9, 2011. Retrieved August 19, 2011.
  101. ↑ Conrad, Jeremy (November 6, 2001). "Shrek". IGN. Retrieved October 28, 2024.
  102. ↑ Lyman, Rick (November 21, 2001). "Fuzzy Creatures vs. Green Ogre; 'Monsters, Inc.' and 'Shrek' Are Likely Foes for New Oscar". The New York Times. Archived from the original on August 7, 2014. Retrieved March 13, 2012.
  103. ↑ "Pearl Harbor cleans up on DVD". The Guardian. London. December 13, 2001. Archived from the original on November 5, 2013. Retrieved February 10, 2012.
  104. ↑ "More than 5.5 million 'Shrek' DVDs have been sold". The Philadelphia Inquirer. December 6, 2001. p. 86. Archived from the original on August 2, 2022. Retrieved August 2, 2022 – via Newspapers.com. open access publication - free to read
  105. ↑ "Shrek Video Generates $420 Million In Green". hive4media.com. January 8, 2002. Archived from the original on January 22, 2002. Retrieved September 22, 2019.
  106. ↑ "Shrek Video Generates $420 Million In Green". hive4media.com. January 8, 2002. Archived from the original on January 22, 2002. Retrieved September 22, 2019.
  107. ↑ "Samsung brings "Shrek" to 3D Blu-ray". Hollywood in Hi Def. March 26, 2010. Archived from the original on March 13, 2010. Retrieved March 10, 2010.
  108. ↑ Calonge, Juan (October 8, 2010). "Shrek Forever After and Collection Blu-ray in December". Blu-ray.com. Archived from the original on February 19, 2019. Retrieved February 18, 2019.
  109. ↑ "Shrek Celebrates 20 Years With New 4K Release On May 11th". bleedingcool.com. March 12, 2021. Archived from the original on March 16, 2021. Retrieved 2021-03-13.
  110. ↑ "100 Greatest Movies, TV Shows, and More". Entertainment Weekly. December 4, 2009. Archived from the original on June 7, 2011. Retrieved March 29, 2012.
  111. ↑ "AFI Crowns Top 10 Films in 10 Classic Genres". ComingSoon.net. American Film Institute. June 17, 2008. Archived from the original on August 18, 2008. Retrieved August 18, 2008.
  112. ↑ "Top Ten Animation". afi.com. Archived from the original on June 19, 2008. Retrieved June 18, 2008.
  113. ↑ "100 Greatest Family Films". Archived from the original on March 4, 2009. Retrieved July 10, 2011.
  114. ↑ Beck, Jerry (November 3, 2004). "100 GREATEST CARTOONS". Cartoon Brew. Archived from the original on February 2, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  115. ↑ Parfitt, Orlando (November 12, 2009). "Top 15 Fantasy Villains". IGN UK. IGN. Archived from the original on February 18, 2014. Retrieved February 10, 2012.
  116. ↑ "Bravo's 100 Funniest Movies of all time". The Boston Globe. July 25, 2006. Archived from the original on February 2, 2014. Retrieved January 21, 2014.
  117. ↑ "Shrek gets a star on Walk of Fame". CBBC. May 21, 2010. Archived from the original on May 22, 2012. Retrieved January 29, 2012.
  118. ↑ "AFI Crowns Top 10 Films in 10 Classic Genres". ComingSoon.net. American Film Institute. June 17, 2008. Archived from the original on August 18, 2008. Retrieved August 18, 2008.
  119. ↑ "AFI Crowns Top 10 Films in 10 Classic Genres". ComingSoon.net. American Film Institute. June 17, 2008. Archived from the original on August 18, 2008. Retrieved August 18, 2008.
  120. ↑ "AFI Crowns Top 10 Films in 10 Classic Genres". ComingSoon.net. American Film Institute. June 17, 2008. Archived from the original on August 18, 2008. Retrieved August 18, 2008.
  121. ↑ "AFI Crowns Top 10 Films in 10 Classic Genres". ComingSoon.net. American Film Institute. June 17, 2008. Archived from the original on August 18, 2008. Retrieved August 18, 2008.
  122. ↑ Cherelus, Gina (2021-05-18). "'Shrek' at 20: How a Chaotic Project Became a Beloved Hit". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 2023-07-05.
  123. ↑ Summers, Sam (2020), Summers, Sam (ed.), "The Shrekoning: DreamWorks' Influence over 2000s Animation", DreamWorks Animation: Intertextuality and Aesthetics in Shrek and Beyond, Palgrave Animation (به انگلیسی), Cham: Springer International Publishing, pp. 161–194, doi:10.1007/978-3-030-36851-7_6, ISBN 978-3-030-36851-7, ISSN 2523-8086, S2CID 226617933, retrieved 2022-06-27
  124. ↑ Poniewozik, James (May 10, 2007). "Is Shrek Bad for Kids?". Time. Archived from the original on February 4, 2013.
  125. ↑ Poniewozik, James (May 10, 2007). "Is Shrek Bad for Kids?". Time. Archived from the original on February 4, 2013.
  126. ↑ Summers, Sam (2020), Summers, Sam (ed.), "The Shrekoning: DreamWorks' Influence over 2000s Animation", DreamWorks Animation: Intertextuality and Aesthetics in Shrek and Beyond, Palgrave Animation (به انگلیسی), Cham: Springer International Publishing, pp. 161–194, doi:10.1007/978-3-030-36851-7_6, ISBN 978-3-030-36851-7, ISSN 2523-8086, S2CID 226617933, retrieved 2022-06-27
  127. ↑ Corliss, Richard (2010-11-24). "TimeFrames - Shrek: Mr. Influential". Time (به انگلیسی). ISSN 0040-781X. Retrieved 2024-02-28.
  128. ↑ Poniewozik, James (May 10, 2007). "Is Shrek Bad for Kids?". Time. Archived from the original on February 4, 2013.
  129. ↑ Poniewozik, James (May 10, 2007). "Is Shrek Bad for Kids?". Time. Archived from the original on February 4, 2013.
  130. ↑ Poniewozik, James (May 10, 2007). "Is Shrek Bad for Kids?". Time. Archived from the original on February 4, 2013.
  131. ↑ McNary, Dave (December 14, 2020). "Dark Knight, Shrek, Grease, Blues Brothers Added To National Film Registry". Variety. Archived from the original on December 14, 2020. Retrieved October 22, 2022.
  132. ↑ "Shrek 2 (2004)". Rotten Tomatoes. Archived from the original on April 23, 2014. Retrieved August 14, 2009.
  133. ↑ "Shrek the Third – Movie Reviews, Trailers, Pictures". Rotten Tomatoes. Archived from the original on December 31, 2010. Retrieved June 18, 2010.
  134. ↑ "Shrek Forever After Movie Reviews, Pictures". Rotten Tomatoes. Flixster. Archived from the original on May 26, 2010. Retrieved June 12, 2010.
  135. ↑ "Shrek Forever After (2010)". Box Office Mojo. IMDb. Archived from the original on January 13, 2012. Retrieved August 22, 2010.
  136. ↑ "Shrek the Third (2007)". Box Office Mojo. Archived from the original on March 2, 2012. Retrieved February 5, 2009.
  137. ↑ Wloszczyna, Susan (November 26, 2009). "First look: 'Shrek Forever After': Fourth, final film is first in 3-D". USA Today. Archived from the original on March 21, 2014. Retrieved January 11, 2014.
  138. ↑ Wloszczyna, Susan (November 26, 2009). "First look: 'Shrek Forever After': Fourth, final film is first in 3-D". USA Today. Archived from the original on March 21, 2014. Retrieved January 11, 2014.
  139. ↑ "'Shrek 5' and Edgar Wright's Animated Film 'Shadows' Set for 2019". Collider. July 20, 2016. Archived from the original on December 23, 2016. Retrieved December 30, 2016.
  140. ↑ "'Shrek' & 'Puss in Boots' Rebooting at Universal with Chris Meledandri". Animation Magazine. November 6, 2018. Archived from the original on November 7, 2018. Retrieved November 6, 2018.
  141. ↑ Cotter, Padraig (June 5, 2019). "Shrek 5 Is Happening: Is It A Sequel Or Reboot & When Will It Release?". Screen Rant. Archived from the original on July 23, 2019. Retrieved July 23, 2019.
  142. ↑ O'Brien, Lorna (July 12, 2019). "Production Stalls Once Again On 'Shrek 5'". Film News. Archived from the original on July 23, 2019. Retrieved July 23, 2019.
  143. ↑ Sharf, Zack (2024-06-24). "Eddie Murphy Says He's Already Recorded Some of 'Shrek 5' and 'I Think It's Coming Out in 2025,' Plus a Donkey Spinoff Movie Is Next". Variety (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-27.

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Shrek». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۶ ژانویه ۲۰۰۸.

پیوند به بیرون

[ویرایش]
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به شرک (فیلم) در ویکی‌گفتاورد موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=شرک_(فیلم)&oldid=41015505»