فعل ناگذر - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

گذرایی و ظرفیت
گذرایی
فعل ناگذر فعل گذرا فعل دوگذرا
افزایش ظرفیت
سببی اعمالی سودمندی مفعولی
کاهش ظرفیت
فعل مجهول ضدمجهول مجهول غیرشخصی
بازتابی‌ها و وارون‌ها
ضمیر فاعلی (مسندالیه) فعل بازتابی وارون (دستور زبان) ضمیر وارون
درگاه زبان
ن ب و

فعل ناگُذر^[۱] یا فعل لازم فعلی است که به مفعول نیازی نداشته باشد و برای کامل شدن معنی جمله‌ای که در آن قرار گرفته فقط نیاز به نهاد باشد. مانند آمدن (پرویز [نهاد] آمد [فعل]). برعکس فعل‌های ناگذرا، فعل‌های گذرا (متعدی) برای کامل شدن معنی، به مفعول نیاز دارند. مانند: آوردن (پرویز [نهاد] گل [مفعول] را [نشانه مفعولی] آورد [فعل و مفعول] فعل‌های لازم به مفعول، متمم یا مسند نیاز ندارند. کاربرد این نقش‌ها با فعل ناگذرا اشتباه است.^[۲] فعل‌های ناگذرا بیشتر به فعل‌هایی گفته شده‌اند که نشان‌دهندهٔ عملی باشند که طی آن نوعی تغییر در وضعیت و خصوصیات فاعل به وجود می‌آورد. به‌طور مثال نشستن و برخاستن که تغییر وضعیت او را نشان می‌دهد.

نمونه فعل‌های ناگذرا: رفت، مرد، آمد، نشست، برخاست، خوابید، دوید و چرخید.

فعل از لحاظ ساخت در ادبیات فارسی دارای چهار گونه دیگر نیز هست.

فعل ناگذرای یک‌شخصه مفعول پذیر نیست و بیشتر به صورت سوم شخص بکار می‌رود و بجای شناسه یکی از ضمایر متصل (پی‌بست‌های) ـَم، ـَت، ـَش، ـِمان، ـِتان، ـِشان، شخص فعل را نشان می‌دهد که به آخر اسم قبل از فعل اضافه می‌شود.

نمونه: خوشم آمد.

به فعل ناگذرای یک‌شخصه، فعل مرکب پی‌بستی هم می‌گویند.

• فعل گذرا