فیزیک پزشکی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

فیزیک پزشکی
تصویری از یک بیمار با روش پت اسکن

شاخه‌های اصلی

پرتوشناسی
پزشکی هسته‌ای
پرتودرمانی
فیزیک بهداشت
این جعبه:

فیزیک پزشکی شاخه‌ای از فیزیک کاربردی است که مفاهیم و کاربرد مجموعه علوم فیزیک را در تشخیص و درمان پزشکی بررسی می‌کند.[۱][۲][۳] حرفهٔ فیزیک پزشکی[۴][۵] با اینکه ماهیتاً در زمرهٔ علوم پایه پزشکی است؛ اما از سال ۲۰۰۸ تا کنون توسط استاندارد بین‌المللی شاخه‌بندی مشاغل سازمان بین‌المللی کار[۶] یک تخصص بالینی[پانویس ۱] محسوب می‌گردد.[۷]

فیزیک پزشکی در قالب رشته، علوم پرتودرمانی، حفاظت در برابر پرتوها، پرتوشناسی تشخیصی (و زیرشاخه‌های آن، همانند سی تی اسکن، ام آر آی و غیره) و پزشکی هسته‌ای را دربرمی‌گیرد؛[۸] اما در عین حال از جهت حرفه و پیشه، از مهندسی پزشکی و بیوفیزیک مستقل است. تحصیل‌کردگان و دانش‌آموختگان این شاخهٔ علمی در خدمات بالینی در مراکز درمانی، کنترل کیفیت و محافظت از تشعشع، پژوهش و توسعه، و فعالیت‌های دانشگاهی (همانند آموزش رزیدنت‌های پزشکی) به کار، مشغول می‌شوند.[۸] رشد فیزیک پزشکی و زیرشاخه‌های آن در سال‌های اخیر با سیر صعودی، روبرو بوده است؛ برای نمونه، تصویربرداری مولکولی که یکی از زیرشاخه‌های فرعی این رشته است، امروزه به تنهایی، یک صنعت پنج میلیارد دلاری است.[۹]

حرفه فیزیک پزشکی به صورت کنونی، ریشه در سال‌های پایانی قرن نوزدهم و کشف رادیواکتیویته و پرتوهای یونیزه کننده دارد، به ویژه، سه جایزه نوبل به سال‌های ۱۹۰۱ (فیزیک)، ۱۹۵۲ (فیزیک) و ۱۹۴۳ (شیمی)، تأثیر مستقیمی در پیدایش این شاخه از دانش داشتند؛ در حالی که از سوی دیگر، فیزیک پزشکی به نوبهٔ خود، باعث دریافت سه جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی در سال‌های ۱۹۷۹، ۱۹۷۷ و ۲۰۰۳ شد.[۱۰]

در ایران نیز در همان آغاز تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳، تدریس این دانش توسط متخصصان ایرانی در کشور، آغاز گشت.[۱۱] تربیت نیروی متخصص فیزیک‌دان پزشکی، مستلزم تحصیلات فراتر از کارشناسی است.[۱۲] در ایران، این رشته هنوز یک رشته نوپاست؛ ولی همانند سایر کشورها در حال گسترش و فعالیت است.

امروزه بیش از ۱۸٬۰۰۰ فیزیک‌دان پزشکی، به‌طور رسمی در سراسر جهان، مشغول به کار هستند و در حالی که به‌طور سنتی، فیزیک، رشته‌ای در تحت تسلط مردان بوده است، زنانی نیز توانسته‌اند در فیزیک پزشکی، موفقیت‌های چشمگیری را به نام خود ثبت کنند؛[۱۳] به‌طور مثال، از میان افرادی که برای به رسمیت شناخته‌شدن این رشته در سازمان بین‌المللی کار تلاش فراوان نموده‌اند می‌توان اعظم نیرومندراد از دانشگاه جرجتاون را نام برد.[۱۴]

تعریف

[ویرایش]
نمایی از یک تصویر ترکیبی موسوم به PET/CT که از رادیوایزوتوپ فلور-۱۸ استفاده می‌کند.

دانشکده پزشکی دانشگاه کنتاکی فیزیک پزشکی را شاخه‌ای کاربردی از دانش فیزیک تعریف می‌کند که با کاربرد پرتوهای یونیزان و غیر یونیزان، در تشخیص و درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود.[۱۵] فیزیک پزشکی به صورت عملی یا نظری، می‌تواند به‌طور مستقیم با معاینه بیماران، تشخیص و درمان بیماری‌ها مرتبط شود.[۱۶]

دانشگاه پردیو فیزیک پزشکی را به صورت زیر، تعریف می‌کند:[۱۷] «شاخه‌ای کاربردی از فیزیک است که با کاربردهای انرژی برای تشخیص و درمان بیماری‌ها سر و کار دارد. همچنین با الکترونیک پزشکی، مهندسی زیست و نیز فیزیک بهداشت (کنترل و محافظت از پرتو)، رابطه نزدیکی دارد.» دانشگاه دوک در ایالت کارولینای شمالی، فیزیک پزشکی را چنین تعریف می‌کند:[۱۰]

  • کاربرد علم فیزیک در نیازهای پزشکی.
  • عهده‌دار پایه‌های فنی علومی همچون: رادیولوژی، آنکولوژی پرتویی و پزشکی هسته‌ای.
  • ساخته‌شده بر پایه‌های علم فیزیک، اما با پیکر دانش و پژوهشی مجزا.
  • علمی مجزا از بیوفیزیک.
  • دربرگیرنده روش‌های تجربی و نظری، اما ذاتاً یک رشتهٔ کاربردی.

تقسیم‌بندی

[ویرایش]

در اکثر کشورهای جهان، فیزیک پزشکی، امروزه از نظر حرفه، عمدتاً به دو شاخهٔ تصویربرداری پزشکی و پرتودرمانی تقسیم می‌گردد؛ با این حال، فیزیک پزشکی نوین، گسترهٔ قابل توجهی از دانش‌ها و فناوری‌های متفاوتی را پوشش می‌دهد و دربرگیرندهٔ موضوعات و مباحث متعددی از رادیوبیولوژی گرفته تا دزیمتری و نیز پردازش سیگنال در ام‌آرآی است؛ به همین دلیل، دشوار بتوان مرزهای مشخصی را برای آن تعریف کرد؛ اما معمولاً فیزیک پزشکی را از نظر آکادمیک، به چهار دسته گوناگون، طبقه‌بندی می‌کنند[۳][۱۸][۱۹] که مشخصات هر یک از این بخش‌ها جداگانه در پی آمده‌اند. رابطهٔ متقابل این شاخه‌ها با یکدیگر را می‌توان با نمودار ون زیر نمایش داد:

رابطه شاخه‌های فیزیک پزشکی با یکدیگر:
  1. روش‌های تصویرسازی مولکولی، پت اسکن، اسپکت و غیره
  2. برکی‌تراپی و دیگر روش‌های پرتودهی از داخل[پانویس ۲]
  3. روش‌های ترکیبی، همانند «درمان با هدایت تصویری»[پانویس ۳]
  4. فیزیک بهداشت و محافظت از پرتو، و نیز مباحثی از دزیمتری و رادیوبیولوژی.

پرتوشناسی تشخیصی

[ویرایش]

فیزیک پرتوشناسی تشخیصی:[پانویس ۴] در این شاخه از فیزیک پزشکی، با مدالیتههایی همچون: سی تی اسکن، ام آر آی (تصویربرداری تشدید مغناطیسی)، سونوگرافی، ماموگرافی، فلوروسکوپی و رادیوگرافی معمولی می‌توان سر و کار داشت.[۲۰] فیزیک پرتوشناسی زیرمجموعهٔ این شاخه از فیزیک پزشکی است. طراحی و ضمانت کارکرد صحیح[پانویس ۵] و کنترل کیفیت این‌گونه دستگاه‌ها بر عهدهٔ متخصصان فیزیک پزشکی می‌باشد.[۲۱]

حفاظت در برابر پرتوها

[ویرایش]
یک پزشک در حال تعیین پارامترهای تشعشعی[پانویس ۶] برای یک بیمار به روش برکی‌تراپی

فیزیک بهداشت یا حفاظت تشعشعی:[پانویس ۷] در این شاخه از فیزیک پزشکی، بر مباحثی تمرکز می‌شود که با محاسبات کنترل کیفیت و به‌ویژه دزیمتری و شرایط محافظت از پرتوهای یونیزان در محیط‌های متفاوت، سروکار دارد.[۲۲] طراحی سیستم‌های حفاظتی در بخش‌های رادیوتراپی و پرتوافکن در بیمارستانها، وضع قوانین و پروتکل‌های کار با رادیوایزوتوپهای گوناگون و ضایعات هسته‌ای در سطح کشوری و حتی مسئولیت ضمانت سامانه‌های پوششی[پانویس ۸] و حفاظتی راکتورهای هسته‌ای از وظایف کارشناسان فیزیک بهداشت، از جمله، مسئول فیزیک بهداشت (RSO) می‌باشد.[۲۳]

پرتودرمانی

[ویرایش]

فیزیک پرتودرمانی:[پانویس ۹] در پزشکی، معضلات زیادی (به‌طور مثال، بسیاری از سرطانها) را می‌توان نام برد که توسط پرتوزایی (گاما، الکترون، پروتون و نوترون)، مداوا یا حتی معالجه می‌شوند. مسئولیت عملکرد و تضمین کارکرد[پانویس ۱۰] این‌گونه سیستم‌ها بر عهدهٔ متخصص رادیوتراپی است؛[۲۴] در واقع، بیشتر شاغلان این رشته، عضوی از تیم‌های بالینی غده‌شناسی پرتوی[پانویس ۱۱] هستند.[۲۵] در فرم نوین، متخصصان این رشته، بیشتر، روی دستگاه‌های پرتوزایی، همچون: چاقوی گاما، سایبر نایف، پروتون درمانی، لیناک یا توموتراپی، مطالعه و اشتغال دارند یا در زمینه‌هایی مانند براکی‌تراپی، تخصص می‌گیرند.[۲۶] این نقش و مسئولیتِ متخصصان فیزیک پزشکی، توسط سازمان بهداشت جهانی نیز به رسمیت شناخته شده است.[۲۷] روش‌های دیگر همانند پرتودرمانی سرطان با لیزر[پانویس ۱۲] یا روش‌های حرارتی[پانویس ۱۳] نیز گاهی در این شاخه، بررسی می‌شوند.

پزشکی هسته‌ای

[ویرایش]

فیزیک پزشکی هسته‌ای:[پانویس ۱۴] با مدالیته‌هایی نظیر اسپکت، پت اسکن، سامانه‌های ترکیبی همچون: پت-سی‌تی و اسپکت-سی‌تی و نیز روش‌های تصویرسازی مولکولی سروکار دارد؛ در واقع، این شاخه هم، زیرمجموعه‌ای از پرتوشناسی تشخیصی است؛ اما از آنجا که مکانیزم تولید پرتو در این شیوه، بر خلاف منشأ فتوالکتریکی و عبوری، منشأ نشر یا گسیلِ از داخل[پانویس ۱۵] دارد، این شاخه را بیشتر، جدای از سایر مدالیتههای متعارف در پرتوشناسی دانسته‌اند.[۲۸]

وجه تمایز با مهندسی پزشکی

[ویرایش]

از لحاظ علمی و آموزشی

[ویرایش]

بین مهندسی پزشکی و فیزیک پزشکی، مرزهای مشخصی نمی‌توان تعیین کرد و اغلب، بین این دو (و نیز رشته‌های دیگر) طبیعتاً اشتراکات بسیاری وجود دارد؛ اما شاید بتوان گفت که فیزیک پزشکی، اساساً یک علم کاربردی در حرفه پزشکی است.[۲۹]

از یک دیدگاه می‌توان پژوهش و توسعه در مهندسی پزشکی را مسبب پیشرفت سریع تکنولوژی و افزایش روزافزون دستگاه‌های تخصصی در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها دانست؛ به‌طور مثال، متخصصان مهندس، کسانی هستند که کدهای برنامه‌های نرم‌افزاری الگوریتم‌های پویشگر ام آر آی را نوشته و نیز مدارهای الکترونیکی، قطعه‌ای از یک دستگاه ماموگرافی را طراحی کرده، یا پژوهش در ساخت تجهیزات بهتر و پیشرفته‌تری برای سنجش گلوکز انجام می‌دهند؛ اما متخصص فیزیک پزشکی، کسی است که کارایی همان الگوریتم جدید پویشگر ام آر آی را برای کاربرد معینی، مثل تصویر برداشتن از دیواره‌های کرنری قلب[۳۰] می‌آزماید یا برای یافتن روشی بهتر برای ماموگرافی سینه در هنگام پرتودرمانی[۳۱] (مثلاً با کم و زیاد کردن انرژی یا جریان پرتوها یا ابداع شیوه‌ای جدید) تلاش می‌کند، یا در به‌کارگیری تجهیزات جدید سنجش گلوکز برای پاسخ دادن به پرسش‌های علمی در ماهیچه‌های بدن[۳۲] کوشش می‌کند.

به بیان دیگر، در حالی که تمرکز مهندسی پزشکی روی تکنیک، بهبودسازی و نیز فناوری خودِ تجهیزات پزشکی و تحقیقات مربوط به آن است،[۳۳] فیزیک پزشکی یک «دانش انتقالی»[پانویس ۱۶] و یک «حرفهٔ کاربردی»[پانویس ۱۷] محسوب می‌گردد.[۳۴] در واقع فیزیک پزشکی با استفاده از فناوریِ به‌دست‌آمده از مهندسی پزشکی، سعی در پاسخ گفتن به پرسش‌هایی دارد که نیاز به درک هم‌زمان عمیق‌تری از علم فیزیک و آناتومی و فیزیولوژی بدن انسان دارد؛ برای همین است که فیزیک پزشکی، بیشتر، در رسته رشته‌های پایه پزشکی و در نتیجه، از زیرشاخه‌های دانشکده‌های علوم پزشکی، به‌شمار می‌آید؛ برای نمونه، برخی از سؤالاتی که در زمینه مطالعات فیزیک پزشکی، چنین است:

این در حالی است که در مهندسی پزشکی، موضوعات نمونه، بیشتر، از قبیل مهندسی بافت، مهندسی سلول و مولکول، بیوانفورماتیک، فناوری نانو و نیز اعضای مصنوعی هستند.[۳۹]

از لحاظ اشتغال

[ویرایش]

بر خلاف لحاظ علمی که در آن، بین مهندسی پزشکی و فیزیک پزشکی، اشتراکات گوناگونی هست، در کشورهای پیشرفته از لحاظ اشتغال، بین این دو، تفاوت‌های مشخصی وجود دارد. انجمن فیزیک پزشکی آمریکا اشتغال در فیزیک پزشکی را در سه حوزه، تعریف کرده است:[۴۰]

  1. خدمات بالینی در محیط‌های بیمارستانی و مراکز درمانی؛
  2. پژوهش؛
  3. آموزش و تدریس رزیدنت‌ها و نیروهای جدید.

محور اول (خدمات بالینی)، نوعی اشتغال است که فقط یک فیزیک‌دان پزشکی، قادر و (از لحاظ قانونی) مُجاز به انجام آن می‌باشد، و متخصصان رشته‌های دیگر (همانند مهندسان پزشکی و غیره) برای اشتغال در این حرفه، نیاز به تحصیلات (دوره رزیدنسی) و مجوز ویژه (مثلاً اخذ گواهی‌نامه بورد رادیولوژی آمریکا) دارند که به این موضوع، در بخش‌های آتیِ همین مقاله، به تفصیل، اشاره شده است.

تاریخچه

[ویرایش]
گوردون آیزاک، نخستین بیماری که توسط یک لیناک در ۱۹۵۷ برای رتینوبلاستوما معالجه گردید.[پانویس ۱۹]

تلاش‌های اولیه

[ویرایش]

تاریخ پیوند میان فیزیک و پزشکی، بسیار فراتر از تصور عام، پیشینه دارد؛ در واقع، فیزیک پزشکی، بسته به اینکه چگونه تعریف شود، بین ۱۰۰ تا ۵۰۰۰ سال، قدمت دارد.[۴۱] قدیمی‌ترین نمونه از کاربرد فیزیک در پزشکی را می‌توان در پاپیروس موسوم به ادوین اسمیت[پانویس ۲۰] یافت.[۴۱] این سند-که بین سنوات ۳۰۰۰ تا ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد در مصر باستان نوشته شده- شرحی است مبتنی بر چگونگی سوزاندن[پانویس ۲۱] یک دمل یا آبسه سینه با کمک حرارت. چندی بعد، پزشک معروف یونان باستان، بقراط حکیم، برای نخستین بار، روشی را برای سنجش دمای بدن، پدیدآورد که به روش‌های ترموگرافی امروزی، شباهت دارد و از این جهت می‌توان این را کهن‌ترین نمونه تصویربرداری تشخیصی در تاریخ، محسوب کرد.[۴۱] ابن هیثم نیز برای نخستین بار، توصیفی صحیح با فیزیک نور از چگونگی کارکرد حس بینایی ارائه کرد.

در قرن ۱۸ میلادی لوئیجی گالوانی و آلساندرو ولتا نشان دادند که الکتریسیته، منشأ فعل و انفعالات ماهیچه‌ای است و بدین طریق، علم الکتروفیزیولوژی را پایه‌گذاری کردند.[۴۲] سپس در سال ۱۸۲۵، نیل آرنوت،[پانویس ۲۲] پزشک زبردست اسکاتلندی، کتابی در دو جلد، منتشر ساخت به نام عناصر فیزیک[پانویس ۲۳] که با ذکر مثال‌هایی از آناتومی و فیزیولوژی، سعی در تبیین اصول دانش فیزیک داشت.[۴۳] در سال ۱۸۵۶ آدولف فیک (۱۸۲۹–۱۹۰۱) نیز اثری منتشر ساخت به نام فیزیک پزشکی[پانویس ۲۴] که در آن از روش‌های نوین سنجش در فیزیولوژی و نیز فیزیک شش‌ها و کاربرد ترمودینامیک در فعل و انفعالات بدن، صحبت شده بود؛[۴۴] در همین زمان بود که مایکل فاراده در بیمارستان سنت جرج در لندن، درس‌هایی را تدریس می‌کرد و در پاریس، فیزیک‌دان‌هایی در مدارس علوم پزشکی به استخدام درآمدند.[۴۵]

سال‌های پایانی قرن ۱۹، سال‌های بسیار مهمی در تاریخ فیزیک پزشکی هستند؛ هانری بکرل، نخست، رادیواکتیویته را در دهه ۱۸۹۰ کشف کرد و به‌دنبال آن، با برداشته‌شدن اولین تصویر رادیوگرافِ اشعه ایکس از بدن انسان توسط ویلهلم رونتگن در سال ۱۸۹۶، دانش فیزیک پزشکی نوین، به‌صورت امروزی پدید آمد؛ طولی نکشید که پیشرفت‌های پیر و ماری کوری در کشف رادیوم و دیگر عناصر پرتوده، زبان‌زد خاص و عام محافل علمی شد؛ در همان زمان، نخستین نشریه در تصویربرداری پزشکی (در آوریل سال ۱۸۹۶ میلادی) چاپ شد که Archives of Clinical Skaigraphy نام داشت[۴۱] و در همان سال، برای نخستین بار در تاریخ از تجهیزات رادیوگرافی در میدان جنگ و به‌شیوه سیار استفاده شد.[۴۶][۴۷][۴۸]

افرادی مانند پیر و ماری کوری، با آنکه از پایه‌گذاران علوم پرتوی هستند، به‌طور رسمی، در زمره متخصصان «فیزیک پزشکی» از آنان یاد نمی‌شود؛ همین‌طور افرادی به‌مانند کلارنس دالی[پانویس ۲۵] (دستیار توماس ادیسون) و ویلیام کولیج[پانویس ۲۶]-با آنکه در اختراع و تکامل تجهیزاتی همانند مولدهای اشعه ایکس، نقش محوری داشتند-بیشتر به‌عنوان افرادی یاد می‌شوند که در این پهنه از دانش پرتوی، صرفاً نقش ایفا کردند تا اینکه به‌عنوان متخصص «فیزیک پزشکی» محسوب شوند؛ در واقع، این افتخار اولیه را شاید بتوان به افرادی همچون سرگرد استنلی فیلیپس[پانویس ۲۷] داد که تا سال ۱۹۲۷ در بیمارستان سلطنتی سرطان، لندن خدمت کرد.[۴۱] همین‌طور می‌توان از سیدنی راس[پانویس ۲۸] نام برد که در سال ۱۹۱۳ میلادی برای نخستین بار، رسماً توسط یک بیمارستان[پانویس ۲۹] با عنوان فیزیک‌دان استخدام شد؛[۴۹][۵۰] این شخص برای نخستین بار در دستگاه پرتودرمانی رادیومی خود، از یک کولیماتور، بهره برد.[۴۸] یکی دیگر از پیشروان حرفه فیزیک پزشکی، فرانک هاپوود[پانویس ۳۰] در بیمارستان سنت بارتولومیو[پانویس ۳۱] و نیز گیلبرت ستد[پانویس ۳۲] در بیمارستان گی[پانویس ۳۳] در انگلستان بود.[۴۹] در سال ۱۹۳۲ میلادی مجموعاً دوازده «متخصص فیزیک پزشکی»، در مراکز درمانی انگلیس، در حال خدمت بودند.[۵۱] این تعداد با شروع جنگ جهانی دوم به ۳۵ تا ۴۰ نفر افزایش پیدا کرد.[۵۲]

مشخص نیست که چه کسی برای نخستین بار در تاریخ، از پرتوهای یونیزان برای مقاصد درمانی استفاده کرد؛ اما یکی از اولین کوشش‌های این‌چنینی، به سال ۱۸۹۶ بازمی‌گردد که ویکتور دسپن،[پانویس ۳۴] به‌طور ناموفق، سعی در درمان سرطان معده با پرتوهای ایکس نمود.[۵۳] در آن زمان، پرتوها دارای انرژی کافی نبودند و به همین دلیل، پرتودرمانی را فقط برای غده‌های سطوحی، امکان‌پذیر می‌نمودند؛ البته این وضعیت با ابداع تجهیزات ویژه ۲۰۰ کیلوولتی در سال ۱۹۲۲ میلادی دچار دگرگونی شد؛[۵۴] در همان سال، یک جراح اتریشی به نام لئوپولد فرویند،[۵۵] چگونگی درمان یک خال گوشتی با پرتوهای اشعه ایکس را برای نخستین بار، به انجمن پزشکی وین، نشان داد.[۵۶]

در سال ۱۹۰۱ میلادی نخستین گزارش از ابداع روش براکیتراپی در محافل علمی منتشر گردید؛[۵۷] دوازده سال بعد و در سال ۱۹۱۳، یک فیزیک‌دان مجاری به نام جرج دِهِوِسی برای نخستین بار، روش استفاده از تریسر در تصویربرداری را ابداع نمود. او ده سال بعد، موفق شد که روش خود را در گیاهان به‌کار گیرد.[۵۸] او به دلیل ابداع همین روش‌ها، در سال ۱۹۴۳ برنده جایزه نوبل شیمی گردید.[۵۹] با رواج یافتن این‌گونه کاربردها به‌طور روزافزون، افرادی همانند رولف سیورت[پانویس ۳۵] به مسئله پایه‌ای و پراهمیت استانداردسازی این روش‌ها و سنجش این پرتوها پرداختند. بعدها واحد دز سیورت، به افتخار او نام‌گذاری شد.

ورود پزشکی هسته‌ای

[ویرایش]

اولین[۶۰] آزمایش استفاده از تزریق رادیوایزوتوپ در تصویربرداری از یک انسان، به‌دست هرمان بلومگارت[پانویس ۳۶] و سومن وایس[پانویس ۳۷] از دانشگاه هاروارد انجام گرفت؛ این آزمایش در سال ۱۹۲۷ و به کمک یک اتاقک ابری و رادون انجام گرفت.[۶۱] دهه ۱۹۳۰ شاهد ساخت شتاب‌دهنده سیکلوترون به‌دست ارنست لورنس بود که باعث ساخت و تکمیل سیستم‌های رادیوتراپی مدرن شد. با وجود تلاش‌های فراوان، آزمایش‌های وایس و بلومگارت با رادون، موفقیت‌آمیز نبودند، و این پژوهشگران آزمایشگاه ملی لارنس برکلی بودند که برای نخستین بار توانستند با موفقیت از یک رادیوایزوتوپ در محیطی بالینی بهره ببرند.[۶۲] آن‌ها به کمک سیکلوترون معروف خود، ایزوتوپ ید-۱۳۱ تولید کردند که برای پروژه‌های تیروئیدی به‌کار رفت؛ پس از مدت کوتاهی، از همین ایزوتوپ برای درمان سرطان تیروئید و پرکاری تیروئید استفاده شد.[۶۳][۶۴][۶۵]

یکی از نتایج پروژه منهتن در اواخر دهه ۱۹۴۰، دستیابی به قابلیت تولید رادیوایزوتوپ به میزان کافی برای کاربردهای پزشکی بود؛ در حالی که جان لورنس،[پانویس ۳۸] برادر ارنست لورنس مشغول تحقیق روی روش‌های درمانی با رادیوایزوتوپ فسفر-۳۲ در دانشگاه برکلی بود،[۶۶] بندیکت کاسن[پانویس ۳۹] که یک فیزیک‌دان دیگر از نیویورک بود، اولین دستگاه اسکنِ خطی را در سال ۱۹۵۱ در دانشگاه یو سی ال ای اختراع کرد؛[۶۰] دستگاه اختراعی وی از اواخر دهه ۵۰ میلادی تا اوایل دهه ۷۰ میلادی، پراستفاده‌ترین ساختهٔ دست بشر در تصویربرداری از اندام داخلی بدن بود؛ از همین روی، امروزه برخی از کاسن به‌عنوان «پدر تصویربرداری بدن» نام می‌برند.[۶۷]

از سوی دیگر در سال ۱۹۵۱، هارولد جانز کانادایی برای اولین بار، از چشمه‌های کبالت-۶۰ برای درمان بیماران استفاده کرد.[۶۸] این سیستم‌ها به‌دست لارس لکسل سوئدی، تکامل پیدا کرد و به‌صورت چاقوی گامای امروزی درآمد؛ اهمیت این سیستم‌ها در پزشکی نوین به گونه‌ای است که حکومت کانادا به افتخار آن‌ها یک تمبر یادبود در سال ۱۹۸۸ منتشر ساخت.[۶۹] هل انگر در سال ۱۹۵۸ دوربین انگر را در دانشگاه برکلی ابداع کرد؛[۷۰] علاوه بر این، استفاده از رادیوایزوتوپ تکنیتیوم-۹۹m در ۱۹۶۴ توسط تیم متشکل از پل هارپر[پانویس ۴۰] و رابرت بک[پانویس ۴۱] از دانشگاه شیکاگو[۷۱] باعث ایجاد نقطه عطفی در تاریخ فیزیک پزشکی شد.[۷۲]

در دهه ۷۰ میلادی، فناوری سیستم‌های پت اسکن به‌دست مایکل فلپس[پانویس ۴۲] در دانشگاه واشینگتن در سنت لوییس به‌کار گرفته شد.[۷۳] در همان دوره، دیوید کوهل[پانویس ۴۳] و گروه همراهش در دانشگاه یو سی ال ای توانستند دانش به‌کارگیری از اسپکت را به نمایش بگذارند.[۷۴]

پیدایش شیوه تصویربرداری نوین

[ویرایش]

ماموگرافی به شیوه امروزی (به‌خصوص شیوه آزمایشی[پانویس ۴۴]) نخست در اواخر دهه ۱۹۵۰ در مرکز سرطان ام دی اندرسون دانشگاه تگزاس توسط باب ایگن[پانویس ۴۵] ابداع گردید. او از نوآوری‌های خود همانند افزایش mA هم‌زمان با کاهش kVp و نیز استفاده از فیلم تک-امولسیونی در مقاله‌ای در سال ۱۹۵۹ و سپس کتابی با نام «ماموگرافی» در سال ۱۹۶۴، پرده برداشت.[۷۵]

هم‌زمان با تکامل مدالیته‌های پت و اسپکت در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی، سیستم‌های سی تی اسکن و ام آر آی نیز به‌سرعت، در حال ترقی بودند، به‌طوری‌که گودفری هاونسفیلد، آلن کورماک، پال لاتربور و پیتر منسفیلد را برای تکمیل همین سیستم‌ها به دو جایزه نوبل (در سال‌های ۱۹۷۹ و ۲۰۰۳) نائل نمودند.[۷۶][۷۷] اداره پُست حکومت آمریکا در سال ۱۹۹۹ با انتشار تمبری از یک تصویر ام آر آی از مغز، این پویشگرها را از «افتخارات قرن بیستم» نامید.[پانویس ۴۶][۷۸]

در اواخر دهه ۹۰ میلادی و آغاز قرن جدید، ادغام سیستم‌های تصویری آناتومیکال-فیزیولوژیکی باعث ایجاد جهش بزرگ دیگری در این دانش شد؛ سیستم‌های پت-سی تی و اسپکت-سی تی از این نوع هستند.[۷۹] سیستم‌های پت-سی تی اول بار توسط دیوید تاونسند[پانویس ۴۷] که در آن زمان در دانشگاه ژنو اقامت داشت و نیز، رونالد نات[پانویس ۴۸] از شرکت CPS Innovations در شهر ناکسویل، تنسی پایه‌ریزی شدند. در سال ۱۹۹۸ نخستین سیستم آزمایشی برای ارزیابی بالینی توسط انستیتو ملی سرطان ایالات متحده آمریکا و در مرکز درمانی دانشگاه پیتسبورگ نصب شد. در سال ۲۰۰۱ نخستین سیستم پت-سی تی وارد بازار شد و سه سال بعد، چیزی حدود ۴۰۰ دستگاه در سراسر جهان، نصب گردید.[۸۰]

در دهه نخست قرن جدید، در پرتودرمانی نیز تحولات مهمی رخ داد؛ در این میان می‌توان به روش‌های نوینی همانند پروتون‌درمانی اشاره کرد که رفته‌رفته در این سالیان در مراکز بالینی در اروپا و آمریکا فراگیر شدند.[۸۱][۸۲]

  • تمبر کانادایی منتشره سال ۱۹۸۸ به‌مناسبت بزرگداشت اختراع سیستم‌های پرتودرمانی با کوبالت-۶۰ در سال ۱۹۵۱ میلادی.
    تمبر کانادایی منتشره سال ۱۹۸۸ به‌مناسبت بزرگداشت اختراع سیستم‌های پرتودرمانی با کوبالت-۶۰ در سال ۱۹۵۱ میلادی.
  • یک پزشک در حال نگریستن مستقیم به استخوان‌های دست یک بیمار با دستگاه پرتوافکن بدوی در سال ۱۹۱۰ میلادی.[پانویس ۴۹]
    یک پزشک در حال نگریستن مستقیم به استخوان‌های دست یک بیمار با دستگاه پرتوافکن بدوی در سال ۱۹۱۰ میلادی.[پانویس ۴۹]
  • تصویری از یک سیستم بدوی ام آر آی ابداع ریموند دامادیان. (تصویر آرشیو اداره ثبت اختراعات آمریکا-۱۹۷۲)
    تصویری از یک سیستم بدوی ام آر آی ابداع ریموند دامادیان. (تصویر آرشیو اداره ثبت اختراعات آمریکا-۱۹۷۲)
  • تمبر آمریکایی منتشره سال ۱۹۹۹ از سری تمبرهای «افتخارات قرن بیستم در دهه ۱۹۷۰» به‌مناسبت اختراع دستگاه پویشگر ام‌آرآی
    تمبر آمریکایی منتشره سال ۱۹۹۹ از سری تمبرهای «افتخارات قرن بیستم در دهه ۱۹۷۰» به‌مناسبت اختراع دستگاه پویشگر ام‌آرآی

در ایران

[ویرایش]
تصویر تمبری که به‌مناسبت هفته نهضت مبارزه با سرطان در دوره پهلوی منتشر شد و یک دستگاه شتابدهنده لیناک را نشان می‌دهد.

استفاده از مواد پرتوزا در پزشکی در ایران با سنجش مقدار یُد رادیواکتیو در سال ۱۳۳۹ به‌وسیله یک شمارشگر گایگر در آزمایشگاه پیمان مرکزی دانشکده علوم پزشکی تهران آغاز شد؛ در این راستا، یک کارشناس بریتانیایی به نام مالکوم کاتبرت نوکس[پانویس ۵۰] سهم بزرگی در پیشرفت کار پزشکی هسته‌ای در ایران ایفا کرد.[۸۳] با یاری وی، دکتر نظام مافی برای اولین بار در سال ۱۳۴۰ با یک پویشگر تیروئید، تحقیقاتی را به انجام رسانید و پایه‌های پزشکی هسته‌ای را در ایران بنا نهاد.[۸۴] در سال ۱۳۴۶، مرکز پزشکی هسته‌ای و تحقیقات غدد مترشحه داخلی دانشگاه تهران تأسیس شد که در واقع، اولین و قدیمی‌ترین مرکز پزشکی هسته‌ای کشور محسوب می‌شود؛ امکانات این بخش در آن زمان، در حد یک دستگاه دوربین انگر بود که به تدریج مجهزتر گردید.[۸۳]

از سوی دیگر، سیستم‌های رادیوتراپی لیناک، نخست در دهه ۱۳۵۰ در ایران فراگیر شدند و دیری نپایید که اولین راکتور هسته‌ای ایران-که در دانشگاه تهران در امیرآباد به‌دست برخی آمریکاییان ساخته شده بود-شروع به تولید رادیوایزوتوپهای پزشکی نمود و در نهایت، در سال ۱۳۷۰ بود که انجمن فیزیک پزشکی ایران تشکیل شد و در سال ۱۹۹۳، ایران، عضو سازمان بین‌المللی فیزیک پزشکی گشت؛[۸۵] ایران در سال ۲۰۰۷ میلادی، ۹۳ عضو در این سازمان داشت.[۸۶] از زمان تأسیس این سازمان در ایران، سازمان انرژی اتمی ایران وظیفه تأمین پرتوداروهای مورد نیاز برای درمان بیماران را بر عهده داشته است.[۸۷]

از بین متخصصان ایرانی فعال در بیرون از ایران-که نقش بسزایی در پیشرفت این علم داشتند-می‌توان از عباس علوی نام برد که در دهه ۱۹۷۰ میلادی، شاگرد و یکی از اعضای تیم دیوید کوهل بود که نامش در ابداع سیستم‌های اسپکت به‌همراه وی دیده می‌شود.[پانویس ۵۱][۸۸] جامعه پزشکی هسته‌ای آمریکا نیز به‌دلیل خدمات علمی وی گسترش در سیستم‌های پت اسکن، در سال ۲۰۰۴ به او یکی از بالاترین جوایز خود را-که جایزهٔ دِهِوِسی برای پیشبرد برجستهٔ پزشکی هسته‌ای است[پانویس ۵۲]-اهدا کرد.[۸۹]

آموزش فیزیک پزشکی

[ویرایش]

در بیشتر کشورها از جمله ایران، رشته فیزیک پزشکی، بیشتر در مقطع کارشناسی ارشد به‌بالا، ارائه می‌گردد. در بسیاری از کشورها نیز برای کار کردن در این رشته، دست‌کم به گواهی‌نامه کارشناسی ارشد نیاز است.[۹۰] در مقطع کارشناسی، وضع به‌طور کلی، به گونهٔ دیگری است و تمرکز آموزش، بیشتر برای تربیت نیروهای تکنیسین می‌باشد.[۹۱] بیشتر تحصیل‌کردگان، تحصیلات کارشناسی در رشته فیزیک یا فیزیک کاربردی را بهترین رشته برای آماده‌سازی برای ورود به فیزیک پزشکی در مراحل کارشناسی ارشد به‌بالا می‌دانند.[۹۲]

دانشجویان این رشته، معمولاً مجموعه‌ای از دروس پرتوشناسی، پرتودرمانی، پزشکی هسته‌ای، رادیوبیولوژی، و فیزیک بهداشت را در کمیت و کیفیت‌های متفاوت (بنا بر گرایش خود و قدرت و گرایش‌های موجود در آن مرکز یا دانشکده) فرا می‌گیرند.[پانویس ۵۳] مفاد و تعداد این درس‌ها توسط سازمان‌های مربوط در هر کشور، تنظیم و تصویب می‌گردد.[پانویس ۵۴]

در ایران

[ویرایش]
بیمارستان شریعتی یکی از مراکز فعال پزشکی هسته‌ای ایران است که دارای یک دستگاه پت اسکن می‌باشد.[۹۳]

پس از تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳، تدریس «فیزیک طبی» در دانشکده علوم پزشکی توسط محمود مرشدزاده، آغاز گردید. «آزمایشگاه فیزیک پزشکی» در سال ۱۳۱۹ توسط دکتر فرهاد پایه‌گذاری شد و سرانجام، در سال ۱۳۴۵ آزمایشگاه فیزیک پزشکی از نظر اداری به گروه، تبدیل شده و منوچهریان مدیریت گروه را عهده‌دار گردید.[۱۱]

امروزه در ایران، رشته فیزیک پزشکی در چهارده دانشگاه و در مقطع کارشناسی ارشد به‌بالا (شش مرکز دکتری) ارائه می‌گردد؛ از جمله:[۹۴]

جدول-۱ دروس آزمون کارشناسی ارشد، تعداد سؤال، ضرایب و درصد نمره اکتسابی توسط رتبه اول در آزمون سال ۱۳۸۷ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را نشان می‌دهد.

جدول ۱: مفاد آزمون ورودی کارشناسی ارشد فیزیک پزشکی در ایران[۹۵]
نام درس تعداد سؤال ضریب درصد
نمره اکتسابی
فیزیک عمومی ۴۰ ۲ ۵۷٫۵
فیزیک هسته‌ای و اتمی ۳۰ ۲ ۶۷٫۷۸
ریاضی ۲۰ ۳ ۶۷٫۵۶
فیزیولوژی ۵ ۲ ۵۳٫۳۳
آناتومی ۵ ۲ ۲۰
زبان انگلیسی ۲۰ ۲ ۴۵

رزیدنسی پزشکی هسته‌ای نیز در سه دانشگاه در ایران ارائه می‌گردد.[۹۶]

در خارج از ایران

[ویرایش]
مرکز سرطان ام. دی. اندرسون دانشگاه تگزاس یکی از مراکز بالینی دانشگاهی برتر در فیزیک پزشکی در جهان است، که مورد تأیید کمیسیون کمپپ می‌باشد. این دانشگاه نخستین مرکز بالینی سرطان جهان به روش پروتون‌درمانی را تأسیس نمود.[۹۷]

در آمریکای شمالی

[ویرایش]
دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترای PhD و دکترای DMP
[ویرایش]

در کره جنوبی، استرالیا، ایرلند، ایالات متحده آمریکا و کانادا[۹۸] دوره‌های آموزشی فیزیک پزشکی به‌سوی یک ساختار منسجم و مشترک، پیش می‌روند؛ در این کشورها می‌توان با داشتن کارشناسی ارشد یا دکتری از مراکز مورد تأیید سازمان CAMPEP واجد شرایط بورد ABR شد. در حال حاضر، داشتن گواهی‌نامه بورد ABR (بورد رادیولوژی آمریکا یا معادل آن) برای کار در تمام مراکز درمانی برای متخصصان فیزیک پزشکی در این کشورها اجباری است؛ در برخی از ایالات آمریکا (همانند نیویورک و تگزاس و هاوایی و فلوریدا) این شرط حتی جنبه قانونی دارد.[۹۹] ایالات دیگری نیز در حال گرفتن چنین سیاست‌هایی هستند[۱۰۰] و رفته‌رفته انتظار می‌رود این سیاست آموزشی-اشتغالی در آینده در تمام آمریکا و کانادا فراگیر شود.[۱۰۱][۱۰۲]

در حال حاضر، دانشگاه‌های گوناگونی در کشورهای پیشرفته، رشته فیزیک پزشکی را در سطوح مقطع کارشناسی ارشد MMP[پانویس ۵۵] و MSc,[پانویس ۵۶] و نیز دکترای نوع PhD و DMP ارائه می‌دهند، و برنامه و شیوه درسی این دانشگاه‌ها باید مورد تأیید کمپپ (CAMPEP) قرار داشته باشد؛ در واقع، شرط واجد شرایط بودن برای ثبت نام در امتحان بورد، و گرفتن گواهی‌نامه اشتغال بورد رادیولوژی آمریکا (ABR)، داشتن مدرک (کارشناسی ارشد یا دکترا یا رزیدنسی) از دانشگاه یا مؤسسه‌ای است که مورد تأیید کمیسیون کمپپ باشد.[۱۰۰][۱۰۳][۱۰۴][۱۰۵] در حال حاضر حدود ۷۰ دانشگاه در آمریکای شمالی، کره جنوبی و ایرلند مورد تأیید این سازمان هستند.[۱۰۶]

یک جلسه سمینار برای رزیدنت‌های پرتوشناسی در مرکز درمانی دانشگاه تگزاس. استنتِ پالماز،[پانویس ۵۷] که «یکی از مهم‌ترین اختراعات پزشکی جهان» است،[۱۰۷] در گروه رادیولوژی این دانشگاه اختراع شد.[۱۰۸]
دوره رزیدنسی بعد از کارشناسی ارشد و دکتری
[ویرایش]

همه دارندگان مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری، قبل از امتحان بورد باید دوره دو یا سه سالهٔ تخصص رزیدنسی فیزیک پزشکی را بگذرانند؛[۱۰۹] در غیر این صورت، واجد شرایط بورد ABR نخواهند بود. این دوره‌ها معمولاً در سال سوم، مفاد درسی پزشکی هسته‌ای را دربرمی‌گیرند. دوره‌های رزیدنسی می‌توانند یا در مراکز درمانی برگزار شوند یا در شرکت‌های مورد تأیید خصوصی.[پانویس ۵۸]

جنبهٔ شغلی

[ویرایش]

از سال ۲۰۰۸ تا کنون سازمان بین‌المللی کار حرفهٔ فیزیک پزشکی را در زمرهٔ مشاغل شناخته‌شده در علوم پزشکی قرار داده[۱۱۰] که این امر در پی تلاش‌های گسترده و پیوستهٔ انجمن فیزیک پزشکی آمریکا انجام شد که سال‌هاست سعی در گنجاندن شروطی در قوانین بیمهٔ آمریکا[پانویس ۵۹] داشته است؛ از این نمونه می‌توان شرط لزوم ضروری حضور یک فیزیک‌دان متخصص در فرایند کسب اعتباری از سازمان‌هایی مثل کمیسیون مشترک[پانویس ۶۰] یا کالج رادیولوژی آمریکا را نام برد. افرادی که در رشته فیزیک پزشکی (در کشورهای غربی) تحصیلات و دوره‌های آکادمیک را می‌گذرانند، معمولاً جذب یکی (یا بیشتر) از سه گونه زمینه شغلی زیر می‌شوند:

۱- مشاوره و خدمات سرویس‌دهی[پانویس ۶۱] در بخش خصوصی
۲- پژوهش و تدریس در دانشگاه[پانویس ۶۲]
۳- فیزیک‌دان پزشکی بالینی[پانویس ۶۳] در بیمارستان.

جدول-۲ طیف گسترده‌تری از انواع فرصت‌های شغلی ممکن در رشته‌های فیزیک پزشکی را بر پایه تعاریف انجمن فیزیک پزشکی آمریکا گروه‌بندی می‌کند؛ اما در زیر، به این سه گرایش عمده از نظر شغلی در فیزیک پزشکی، پرداخته شده است.

بیشتر شاغلان مربوط، در بیش از یک نوع گرایش از سه گرایش پیش‌گفته، فرصت شغلی می‌یابند؛ در برخی اوقات نیز شاغلان این رشته، جذب صنعت و حتی پست‌های مدیریتی و اجرایی می‌شوند؛ مثلاً گاهی برخی دانش‌آموختگان این رشته می‌توانند پژوهشگر و نویسنده دنباله‌های پالسی دستگاه‌های ام آر آی در یک شرکت پژوهشی-تولیدی[پانویس ۶۴]-شوند؛ از این جهتِ ویژه، فیزیک‌دانان پزشکی، تشابه زیادی به مهندسان پزشکی دارند و این وجه تشابه، در کشورها تفاوت و تنوع دارد.

تکنولوژیست‌های رادیولوژی و رادیوتراپی در بیشتر کشورهای جهان، دارای مدرک و رشته جدا می‌باشند؛ هر چند که درس‌هایشان اغلب، همان درس‌های فیزیک پزشکی و در سطوح ابتدایی‌تر است؛[پانویس ۶۵] مشابهاً با اینکه فیزیک‌دان پزشکی در نقش مسئول امور حفاظت از پرتو (RSO) می‌تواند مشغول به کار شود، اغلب، مسئولیت حفاظت پرتو با متخصصان رشته فیزیک بهداشت است که آن نیز قوانین و امتحان ویژه بُرد خود را دارد.

در نهایت، بیشتر دانش‌آموختگان این رشته، به پست‌های ترکیبی دست می‌یابند؛ مثلاً هم مشغول کارهای بالینی می‌شوند (کنترل کیفیت تجهیزات در یک بیمارستان) و هم وظایف دانشگاهی دارند (مانند تدریس و تربیت نیروهای جوان، اعم از: دانشجویان دکتری و رزیدنت) و هم پژوهش‌های علمی انجام می‌دهند یا حتی گاهی مشاور یک شرکت تجهیزات پزشکیِ مرتبط (مثلاً در ساخت فانتوم‌های جدید) می‌شوند؛[۱۱۱] همچنین فرصت‌های شغلی در این رشته بنا به اقسام رشته فیزیک پزشکی، متفاوت و امکان‌پذیر است.[۱۱۲]

نکتهٔ قابل توجه اینکه به دلیل شروط وضع‌شدهٔ جدید در آمریکا، از سال ۲۰۱۴ به این سو، کمبود متخصص در این رشته (به‌خصوص در شاخهٔ تصویربرداری) به‌شدت وضعیت حادی به خود گرفته و پیش‌بینی می‌شود که نیاز به این‌گونه متخصصان، دست‌کم در سطح آمریکای شمالی در ده سال آینده، بسیار احساس شود. برخی منابع خبر، رشد سالیانهٔ ده درصد به‌بالا در این رشته را دست‌کم تا سال ۲۰۲۲ میلادی داده‌اند.[۱۱۳] اتفاق نظر بر این است که وضعیت فعلی به معنای وجود مشاغل فراوان و بازار کار عالی اما با رقابت بسیار شدید برای قبولی در دوره‌های رزیدنسی است.[۱۱۴]

۱-اشتغال در شرکت‌های خدماتی

[ویرایش]

در کشورهای غربی، بسیاری از فارغ‌التحصیلان یا شاغلان رشته فیزیک پزشکی، در جاهایی به تأسیس پرداخته یا استخدام می‌شوند که به شرکت‌های خدماتی و مشاوره فیزیک پزشکی، معروفند.[پانویس ۶۶] این شرکت‌ها کارشان آزمودن و کنترل کیفیت سالیانه دستگاه‌های مؤسسات بیمارستانی و کلینیک‌های خصوصی به صورت حق‌الزحمه‌ای (دریافت مزد به ازای مقدار ساعت کار) می‌باشد. بیشتر شاغلان این رشته، آزمون ABR را گذرانده‌اند و گاهی نیز در نقش مشاور به‌طور موقت در یک بیمارستان نیز انجام وظیفه می‌کنند تا بلکه بیمارستان مذکور بتواند از سازمان‌های بهداشت ایالت یا سازمان‌های فدرال آمریکا مجوز فعالیت دریافت یا تمدید مجوز کند.[پانویس ۶۷]

۲-اشتغال در آکادیمیا

[ویرایش]

پس از گذراندن دوره‌های آموزشی، متخصصان فیزیک پزشکی می‌توانند در زمینه‌های متفاوتی در آکادیمیا مشغول به‌کار شوند که بستگی به فرصت‌های ارائه شده در دانشگاه محل تحصیل و توانایی‌های علمی و عملیِ خودِ فرد دارد.[۱۱۵] شاغلان این گرایش در دانشگاه‌ها یا مؤسسات پژوهشی (خصوصی و دولتی) در سمَت پژوهشگر یا استاد دانشگاه، اشتغال می‌یابند.[پانویس ۶۸]

۳-اشتغال در محیط‌های بالینی

[ویرایش]

کار شاغلان این گرایش، مانند کار فیزیک‌دان‌های پزشکی در شرکت‌های خدماتی است، با این تفاوت که در اینجا فیزیک‌دان پزشکی به‌طور دائم در استخدام (و حقوق‌بگیر) یک بیمارستان و مراکز درمانی وابسته به آن، قرار دارد؛ به این فرد، «فیزیک‌دان پزشکی بالینی» می‌گویند.[پانویس ۶۹] وظایف فیزیک‌دان پزشکی بالینی توسط انجمن فیزیک پزشکی آمریکا به‌خوبی، تعریف شده است.[۱۱۶] این افراد می‌توانند (مثلاً) مسئول کنترل کیفیت دستگاه‌های پرتو درمانی در کلینیک مبارزه با سرطان یا بیمارستان باشند[پانویس ۷۰] که در این‌صورت (مثلاً) به محاسبات دز جذبی و دز معادل و شکل پرتوهای رادیوتراپی برای درمان معضلات سرطانی می‌پردازند.[۱۱۷] برخی دیگر ممکن است به کنترل کیفی عملکرد مدالیته‌های (دستگاه‌های) پرتوی یا تصویری بر طبق موازین فنی قانونی[پانویس ۷۱] بپردازند[پانویس ۷۲] و در درمانگاه‌ها جذب می‌شوند.[۲۵] برخی دیگر نیز به عنوان مسئول فیزیک بهداشت یک بیمارستان یا مؤسسه استخدام می‌شوند؛ ولی فیزیک‌دان پزشکی بالینی، بیشتر با پزشکان بخش خود، ارتباط همکارانه دارد؛ مثلاً با رادیوآنکولوژیست در رابطه با دزیمتری بیمار و طرح‌های پرتودهی به بیمار[پانویس ۷۳] همکاری و مشاوره می‌کند. برخی از این افراد هم ممکن است هم‌زمان به‌عنوان هیئت علمی پاره‌وقت در این‌گونه مراکز، مشغول به تدریس نیز باشند.

جدول ۲: تعاریف انواع اشتغال فیزیک پزشکی بر طبق گروه‌بندی انجمن فیزیک پزشکی آمریکا[۱۱۸]
از نظر دسته‌بندی اشتغال از نظر نوع مؤسسه استخدامی از نظر رشته یا شاخه علمی
عمدتاً بالینی
[پانویس ۷۴] 		بیمارستان‌ها و مراکز درمان خصوصی (مثال)
و گروه‌های طبابت خصوصی[پانویس ۷۵] 		آنکولوژی
عمدتاً آکادمیک
[پانویس ۷۶] 		بیمارستان‌ها و مراکز درمان دولتی
(همانند مراکز وی ای) 		تصویربرداری
عمدتاً اجرایی
[پانویس ۷۷] 		بیمارستان‌ها و مراکز درمانی وابسته به یک دانشگاه
(مثال) 		هسته‌ای
عمدتاً دولتی و قانون‌گذاری
(مثلاً در ان آر سی)[پانویس ۷۸] 		آموزش عالی
(به‌عنوان هیئت علمی تمام وقت) 		محافظت از پرتو
عمدتاً تحقیقات و توسعه
[پانویس ۷۹] 		سازمان‌های دولتی غیر بیمارستانی[پانویس ۸۰]
شرکت‌های خدمات مشاوره
[پانویس ۸۱]
بخش صنعت و تجارت
(همانند شرکت‌های زیمنس و غیره)

آمار و ارقام

[ویرایش]

بر طبق گزارش دفتر آمار وزارت کار ایالات متحده آمریکا[پانویس ۸۲] در سال ۲۰۱۲ نزدیک به ۲۱٫۰۰۰ نفر فقط در ایالات متحده آمریکا در یکی از شاخه‌های فیزیک پزشکی، مشغول به کار بودند.[۱۱۳] بر طبق گفتهٔ انجمن فیزیک آمریکا، در این میان، ۸۵٪ متخصصان فیزیک پزشکی در گرایش رادیوتراپی قرار دارند؛ در حالی که این رقم برای گرایش تصویربرداری، ۱۰٪ و برای پزشکی هسته‌ای و نیز محافظت از پرتو، ۵٪ بوده است؛[۱۱۹] همچنین ۷۸٪ آن‌ها در محیط‌های بالینی (بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و غیره)، ۹٪ در محیط‌های آکادمیک (پست‌های دانشگاهی) و ۴٪ در بخش تحقیقات (مؤسسات پژوهشی و دانشگاه‌ها) قرار داشتند.[۱۲۰] نمودار-۱ آمار و ارقام حقوق‌ها یا درآمد فیزیک‌دان‌های پزشکی در سال ۲۰۱۵ برای چهار گروه شغلی در آمریکا را نمایش می‌دهد.

نمودار-۱: درآمد متخصصان فیزیک پزشکی بر طبق پرسشنامهٔ انجمن فیزیک پزشکی آمریکا از شاغلان آمریکا و کانادا در سال ۲۰۱۵ میلادی.[۱۲۱] نقطه قرمز، حقوق میانه، و میل‌های بالا و پایین، نمایشگر مقادیر 80th percentile و 20th percentile هستند.

اشتغال زنان

[ویرایش]

بر خلاف رشته‌های متداول فیزیک و مهندسی-که بیشتر به‌طور سنتی در حیطه علاقه مردان بوده است-رشته فیزیک پزشکی، رشته‌ای بسیار فعال برای زنان بوده است[۱۲۲] که در این زمینه، شمار چشمگیری از زنان مشهور را می‌توان نام برد. ۲۳٪ اعضای دائم انجمن فیزیک پزشکی آمریکا در سال ۲۰۱۵، زنان بودند.[۱۲۳]

نشریات

[ویرایش]

نخستین نشریه در تصویربرداری پزشکی در آوریل سال ۱۸۹۶ میلادی چاپ شد که Archives of Clinical Skaigraphy نام داشت.[۴۱] امروزه نشریات فراوانی در طیف‌های گوناگون، رشته فیزیک پزشکی را پوشش می‌دهند. جدول زیر، برخی از ژورنال‌های معاصر و پرتیراژ فیزیک پزشکی و ناشر آن‌ها را نمایش می‌دهد.

جدول ۳: برخی از ژورنال‌های گوناگون نشریات فیزیک پزشکی و ناشر آن‌ها[۱۲۴]
پژوهشی







بالینی		 کشور سازمان ناشر نشریه
آمریکا American Association of Physicists in Medicine
(AAPM)		 Medical Physics
انگلیس Institude of Physics
(IOP)		 Physics in Medicine and Biology
آمریکا American Association of Physicists in Medicine
(AAPM)		 Journal of Applied Clinical Medical Physics
آمریکا American Society for Radiation Oncology
(ASTRO)		 International Journal of Radiation Oncology Biology Physics
آمریکای شمالی Radiological Society of North America
(RSNA)		 Radiology

در ایران

[ویرایش]

در ایران، مجله پزشکی هسته‌ای ایران-که از سال ۱۹۹۳ و در ابتدا تنها با زبان فارسی شروع به فعالیت رسمی کرد[۱۲۵]-در کنار مجله پرتو پژوه IJRR-که از سال ۲۰۰۷ شروع به فعالیت کرده[۱۲۶]-و نیز مجله علمی-پژوهشی فیزیک پزشکی ایران-که از سال ۲۰۰۴ فعالیت خود را آغاز نموده است[۱۲۷]-از مهم‌ترین نشریات ادواری این رشته، محسوب می‌شوند.

در دیگر جاهای جهان

[ویرایش]

در جاهای دیگر جهان، نشریات متفاوت و متنوعی وجود دارند. در اینکه نشریات مربوط به فیزیک پزشکی، دقیقاً چه شاخه‌هایی و چه مخاطبانی دربرمی‌گیرد، تفاوت‌های بسیاری دیده می‌شود؛ به‌طور نمونه، برخی نشریات، تأکید بر جنبه‌های بالینی مفاهیم فیزیک پزشکی دارند؛ از جمله، ژورنال «رادیولوژی» چاپ جامعه رادیولوژی آمریکای شمالی است که از سال ۱۹۲۳ منتشر می‌شود[۱۲۸] و می‌تواند مهم‌ترین نشریه از این قسم باشد. برخی دیگر از نشریات صرفاً بر جنبه‌های آکادمیک و پایه پزشکی این شاخه‌ها تأکید دارند؛ مهم‌ترین نشریات تخصصی از این نوع را شاید بتوان مدیکال فیزیکس چاپ انجمن فیزیک پزشکی آمریکا دانست. همچنین برخی نشریات دیگر، به مدیران صنایع و بیمارستان‌ها و نیز سیاست‌گذاران مربوط می‌شود؛ نشریه رادیولوژی تودی[پانویس ۸۳] چاپ سازمان ACR، یک نمونه از این نوع است.[۱۲۹] همچنین، برخی از ژورنال‌ها فقط آنلاین منتشر شده و نسخه چاپی ندارند؛ نشریه تخصصی فیزیک پزشکی بالینی[پانویس ۸۴]-که از سال ۲۰۰۰ فعالیت خود را آغاز نموده است.[۱۳۰]-نمونه خوبی از این قسم نشریات است. آثار محققان ایرانی در بیشتر این نشریات، دیده می‌شود.

از نظر ضریب تأثیرگذاری مجله، رتبه‌بندی نشریات معروف فیزیک پزشکی، معمولاً در شاخه‌ای به نام «radiology, nuclear medicine and medical imaging» انجام می‌شود. در سال ۲۰۱۵ و بر اساس این شاخص، ۱۰ نشریه‌ای که بیشترین امتیاز را کسب کرده و جایگاه‌های نخست را به خود، اختصاص دادند عبارتند از:[۱۳۱]

جدول ۴: رتبه‌بندی نشریات فیزیک پزشکی جهان

رتبه نشریه
از نظر ضریب تأثیرگذاری مجله 		نام نشریه لینک نشریه
۱ JACC: Cardiovascular Imaging [۲]
۲ Radiology [۳]
۳ Circulation Cardiovascular Imaging [۴]
۴ Cancer Treatment Reviews [۵]
۵ Journal of Cardiovascular Magnetic Resonance [۶]
۶ Human Brain Mapping [۷]
۷ Investigative Radiology [۸]
۸ Journal of the American Society of Echocardiography [۹]
۹ Radiotherapy & Oncology [۱۰]
۱۰ Journal of Nuclear Medicine [۱۱]

سازمان‌ها و انجمن‌ها

[ویرایش]

نخستین انجمن فیزیک پزشکی در سال ۱۸۹۷ میلادی به نام جامعه رونتگن[پانویس ۸۵] در لندن تشکیل شد؛ این انجمن، هم از پزشک‌ها و هم از فیزیک‌دان‌ها در یک سطح عضو می‌پذیرفت.[۱۳۲] امروزه این انجمن، مؤسسه پرتوشناسی بریتانیا[پانویس ۸۶] نام دارد؛ ولی در سطوح جهانی، مؤسسات گسترده و فراوان دیگری نیز در حال فعالیت هستند؛ برخی مانند سازمان بین‌المللی فیزیک پزشکی در سطح بین‌المللی، و برخی دیگر، همانند انجمن فیزیک پزشکی آمریکا در سطح یک کشور فعالیت دارند. بزرگ‌ترین این انجمن‌ها از نظر مشارکت متخصصان، جامعه رادیولوژی آمریکای شمالی است که هر ساله بزرگ‌ترین گردهمایی پرتوشناسی در جهان[۱۳۳] را در شهر شیکاگو و در ماه نوامبر برگزار می‌کند؛ برای نمونه، در گردهمایی سال ۲۰۱۵، ۵۱٫۹۲۲ متخصص، شرکت کردند.[۱۳۴]

از سوی دیگر، برخی سازمان‌ها مانند موسسه ملی تصویربرداری زیست‌پزشکی مؤسساتی دولتی‌اند، و برخی دیگر، همانند اسپای و کالج رادیولوژی آمریکا، متعلق به بخش خصوصی بوده یا با بخش خصوصی، ارتباط تنگاتنگی دارند؛ در ایران نیز انجمن فیزیک پزشکی ایران از سال ۱۳۷۰ تا کنون مسئولیت همگرایی متخصصان علوم و فنون فیزیک پزشکی را بر عهده داشته است. در سال گذشته، انجمن فیزیک پزشکی ایران نزدیک به ۳۰۰ عضو داشت.[۹۴]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

یادداشت‌ها

[ویرایش]
  1. ↑ a clinical and/or health profession
  2. ↑ Internal radiation therapy
  3. ↑ Image Guided Therapy
  4. ↑ Diagnostic Radiologic Physics
  5. ↑ accreditation
  6. ↑ treatment planing
  7. ↑ Health Physics
  8. ↑ Shielding calculations
  9. ↑ Radiation Therapy Physics
  10. ↑ Quality Control and Accreditation
  11. ↑ Radiation Oncology
  12. ↑ photodynamic therapy یا PDT
  13. ↑ Radiofrequency ablation
  14. ↑ Nuclear Medicine Physics
  15. ↑ در مدالیته‌های متعارف، بیشتر، از پرتو و امواج، به صورت external transmission استفاده می‌شود؛ در حالی که در مدالیته‌های پزشکی هسته‌ای، از in vivo emission بهره‌برداری می‌شود. سیستم‌های پت-سی‌تی یا اسپکت-سی‌تی هر دو را دارند.
  16. ↑ ترجمهٔ Translational Science. برای تعریف دقیق این واژه به این و این بایگانی‌شده در ۲۹ مه ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine وبگاه مراجعه کنید. برای پژوهش‌های translational science حتی جوایزی نیز اعطا می‌گردد بایگانی‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine.
  17. ↑ Applied Profession
  18. ↑ contrast resolution
  19. ↑ تصویر متعلق به مؤسسه ملی سرطان آمریکا می‌باشد.
  20. ↑ Edwin Smith Surgical Papyrus
  21. ↑ cauterize
  22. ↑ Neil Arnott
  23. ↑ Elements of Physics
  24. ↑ Medizinische Physik
  25. ↑ Clarence Dally (1865-1904)
  26. ↑ William Coolidge (1873-1975)
  27. ↑ Major Charles Edmund Stanley Phillips (1871-1945)
  28. ↑ Sidney Russ (1879-1963)
  29. ↑ London Middlesex Hospital
  30. ↑ Frank Hopwood (1884-1954)
  31. ↑ St. Bartholomew's Hospital, London
  32. ↑ Gilbert Stead (1888-1979)
  33. ↑ Guy's Hospital, London
  34. ↑ Victor Despeignes (1866-1937)
  35. ↑ Rolf Sievert (1896-1966)
  36. ↑ Herrmann L. Blumgart
  37. ↑ Soma Weiss
  38. ↑ John H. Lawrence
  39. ↑ Benedict Cassen
  40. ↑ Paul Harper
  41. ↑ Robert Beck
  42. ↑ Michael Phelps
  43. ↑ David Kuhl
  44. ↑ Screening mammography
  45. ↑ Bob Egan
  46. ↑ نام سری تمبر:
    Celebrate The Century. 1970s
    توضیحات بر روی کاتالوگ منتشره این سری تمبرها:
    «Stamp series that comemmorates the most significant people, events, and accomplishments of the 20th century»
    لینک رسمی سری
  47. ↑ David Townsend
  48. ↑ Ronald Nutt
  49. ↑ در آن زمان، نه بیمار و نه پزشک از تشعشعات این شیوههٔ معاینهٔ نشان‌داده‌شده در تصویر، ایمن نبودند؛ زیرا در آن زمان، خواص پرتودهی به‌خوبی، شناخته نشده بود.
  50. ↑ Malcolm Cuthbert Nokes
  51. ↑ اسامی کامل تیم متخصص همراه دیوید کوهل عبارت است از:Roy Q. Edwards - Anthony R. Ricci - Robert J. Yacob - Thomas J. Mich - Abass Alavi
  52. ↑ The 2004 de Hevesy Award for Outstanding Contributions to Nuclear Medicine
  53. ↑ برای نمونه، توجه شود به دروس اجباری و انتخابی دوره دکترا فیزیک پزشکی بایگانی‌شده در ۸ فوریه ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine در مرکز علوم درمانی دانشگاه تگزاس در سن آنتونیو
  54. ↑ به‌طور مثال، درس‌های اجباری برای accreditation دوره‌های آموزشی فیزیک پزشکی آمریکا در گزارش ۱۹۷ انجمن فیزیک پزشکی آمریکا قید گردیده است؛ همین‌طور برای accreditation دوره‌های رزیدنسی فیزیک پزشکی، گزارش ۹۰ انجمن فیزیک پزشکی آمریکا راهنمای مؤسسات و مراکز آموزش عالی می‌باشد.
  55. ↑ Master of Medial Physics
  56. ↑ Master of Science in Medial Physics
  57. ↑ Palmaz-Schatz stent در سال ۱۹۹۴ مورد تأیید اف دی ای قرار گرفت
  58. ↑ Consulting firms
  59. ↑ MIPPA and CMS
  60. ↑ Joint Commission
  61. ↑ Private Consulting Practice Medical Physicist
  62. ↑ Academic Medical Physicist
  63. ↑ Clinical Medical Physicist
  64. ↑ همانند توشیبا، جنرال الکتریک، فیلیپس، هیتاچی، زیمنس، واریان مدیکال سیستمز یا الکتا-که از صاحب‌نامان این صنعت می‌باشند
  65. ↑ به‌طور مثال، کار عکس‌برداری مستقیم از بیمار بر عهده تکنولوژیست بخش رادیولوژی بیمارستان است و نه فیزیک‌دان پزشکی.
  66. ↑ Private Consulting Practices
  67. ↑ به‌طور نمونه این شرکت، نزدیک به ده فیزیک‌دان پزشکی در استخدام دارد که تقریباً همگی آن‌ها مجوز ABR دارند؛ همین یک شرکت تقریباً تمام بیمارستان‌های منطقه جنوب تگزاس را پوشش می‌دهد. برخی شرکت‌ها به حدی گسترده‌اند که حتی برای مراکز درمانی کشورهای دیگر نیز خدمات ارائه می‌دهند؛ برای نمونه این شرکت، بیمارستان‌های کشورهای دریای کارائیب را پوشش می‌دهد. گاهی یک شرکت، ممکن است فقط در زمینه رادیوتراپی خدمات ارائه دهد (همانند این شرکت) و گاهی نیز بر عکس، تمرکزشان روی دستگاه‌های تصویری است (مثل این شرکت)؛ به هر حال می‌توان گفت که خدمات فیزیک پزشکی، صنعتی پررونق در کشورهای غربی است.
  68. ↑ مؤسسه تحقیقات سرطان اطفال گریهی یک نمونه از این محیط‌های کار است.
  69. ↑ Clinical Medical Physicist
  70. ↑ که در این‌صورت (در آمریکا و کانادا) نیاز به گرفتن گواهی‌نامه ای بی آر خواهند داشت.
  71. ↑ مثلاً همانند استانداردهای قانونی TG-21 و TG-51 که در آمریکا بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند
  72. ↑ مثلاً مسئول کنترل کیفیت و کالیبراسیون دستگاه‌های سی تی اسکن و ماموگرافی
  73. ↑ treatment planning
  74. ↑ Primarily Clinical
  75. ↑ Medical (physician's) Group
  76. ↑ Primarily Academic
  77. ↑ Primarily Administrative
  78. ↑ Primarily Regulatory
  79. ↑ Primarily Project Research, Development & Management
  80. ↑ مثلاً در بخش تجهیزات پرتوی سازمان اف دی ای: [۱]
  81. ↑ Medical Physics Service Group که کارهای خدماتی به صورت حق‌الزحمه‌ای برای مراکز درمانی انجام می‌دهند؛ به این گروه‌ها، گروه‌های consulting گفته می‌شود؛ این هم یک نمونه از این شرکت‌ها
  82. ↑ US Bureau of Labor Statistics
  83. ↑ Radiology Today
  84. ↑ Journal of Applied Clinical Medical Physics
  85. ↑ "The Rontgen Society"
  86. ↑ "British Institute of Radiology"

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ Zoi Kolitsi (۲۰۰۱)، «The Future Role Of Medical Physics In Clinical Medicine»، Towards a European framework for education and training in medical physics and biomedical engineering (ویراست Volume ۸۲ of Studies in health technology and informatics)، آمستردام: IOS Press، ص. ۱۵۴ مقدار |ignore-isbn-error=586031511 نامعتبر (کمک)
  2. ↑ Martin Hollins (۲۰۰۱)، «Introduction»، Bath Advanced Science: Medical physics، به کوشش University of Bath.، چلتنهام: Nelson Thornes، ص. x-xiii، شابک ۰-۱۷-۴۴۸۲۵۳-۱
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ A call for recognition of the medical physics profession. Ahmed Meghzifene. The Lancet. Vol.379. April 21, 2012. pp.1464-1465.
  4. ↑ Milano F, Sprawls P. Encyclopaedia of Medical Physics. Taylor & Francis. 2020. ISBN 978-1-4822-2484-9
  5. ↑ «NYS Medical Physics». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۸ ژوئن ۲۰۱۲.
  6. ↑ Guidelines for the Certification of Clinically Qualified Medical Physicists. IAEA. Link: https://www-pub.iaea.org/MTCD/Publications/PDF/TCS-71web.pdf
  7. ↑ https://www-pub.iaea.org/MTCD/Publications/PDF/Pub1610_web.pdf
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ "What is Medical Physics". وبگاه فیزیک‌دانان پزشکی کانادا (به انگلیسی). Canadian Organization Of Medical Physicists. ۱۰ نوامبر ۲۰۰۹. p. About Medical Physics. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 5 May 2010.
  9. ↑ "Positron cites market report valuing molecular imaging market at $5 billion" (به انگلیسی). مؤسسه فیزیک انگلیس en:Institute of Physics. ۲۹ مارس ۲۰۱۰. p. Newsfeed article. Archived from the original on 9 July 2015. Retrieved 3 August 2010.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ "What Is Medical Physics?" (به انگلیسی). مرکز تحقیقات فیزیک پزشکی دانشگاه دوک. p. خوش آمدگویی. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 1 January 2010.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ «تاریخچه گروه آموزشی فیزیک پزشکی». دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران. ص. تاریخچه. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۵ اوت ۲۰۱۰.
  12. ↑ Teresa Eudaldo & Kjeld Olsen. «The Present Status of Medical Physics Education and Training in Europe» (PDF). وبگاه فدراسیون سازمان‌های فیزیک پزشکی اروپا. EFOMP. ص. ۴. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۳ آوریل ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۵ اوت ۲۰۱۰.
  13. ↑ By Aminollah Sabzevari (۲۰۰۹). "Women In Medical Physics" (به انگلیسی). وبگاه فصلنامه خلاقان علم. p. ۴. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 2 June 2010.
  14. ↑ "Prof. Azam Niroomand‑Rad receives MSU Award" (به انگلیسی). انجمن فیزیک پزشکی آمریکا. اوت ۲۰۱۰. p. 42. Archived from the original (PDF) on 8 April 2014. Retrieved 2 August 2010. She worked with the International Labor Organization (ILO) in Geneva to have the field of medical physics be recognized in 2008
  15. ↑ Ralph Christensen (۶ نوامبر ۲۰۰۸). "Radiological Medical Physics". وبگاه دانشکده پزشکی دانشگاه کنتاکیen:University of Kentucky College of Medicine (به انگلیسی). p. Education. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 3 June 2010.
  16. ↑ Martin Hollins (۲۰۰۱)، «Introduction»، Bath Advanced Science Medical physics (ویراست دوم)، چلتنهام: Nelson Thornes، ص. ۱۹–۱۶، شابک ۰-۱۷-۴۴۸۲۵۳-۱
  17. ↑ "Medical Physics Graduate Program". وبگاه دانشکده داروسازی و پزشکی (به انگلیسی). دانشگاه پردیو. ۸ آوریل ۲۰۱۰. p. آموزشی. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 2 June 2010.
  18. ↑ "Master of Medical Physics" (PDF) (به انگلیسی). دانشگاه پنسیلوانیا. Archived from the original (PDF) on 28 June 2010. Retrieved 11 July 2010.
  19. ↑ "Definition of a Qualified Medical Physicist" (به انگلیسی). انجمن فیزیک پزشکی آمریکا. p. Medical Physicist. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 24 July 2007.
  20. ↑ J.T. Bushberg, J.A. Seibert, EM Leidholdt, J.M. Boone (۲۰۰۲)، The Essential Physics of Medical Imaging، به کوشش Tony DeGeorge. (ویراست دوم)، فیلادلفیا: Lippincot Williams & Wilkins، شابک ۰-۶۸۳-۳۰۱۱۸-۷
  21. ↑ Peter Jenkins. «Diagnostic Medical Physics». وبگاه دانشکده پزشکی دانشگاه یوتاen:University of Utah School of Medicine. Department of Radiology. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۰.
  22. ↑ "Definition of Medical physics". وبگاه شبکه پزشکی (به انگلیسی). ۱۷ اکتبر ۲۰۰۴. p. medterms medical dictionary m. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 12 July 2010.
  23. ↑ "Power Reactor Health Physicists" (به انگلیسی). جامعه فیزیک سلامت. ۱۸ دسامبر ۲۰۰۹. p. Careers in Health Physics. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 12 July 2010. A power reactor health physicist is responsible for all phases of radiation protection at a reactor site.
  24. ↑ Faiz M. Khan (۲۰۰۴)، «Quality Assurance»، The Physics of Radiation Therapy (ویراست چهارم)، فیلادلفیا: Lippincott Williams & Wilkins، شابک ۹۷۸-۰-۷۸۱۷-۸۸۵۶-۴
  25. ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ «Medical Physics and Radiation Therapy». وبگاه مرکز آموزش پزشکی دانشگاه جانز هاپکینز en:Johns Hopkins School of Medicine. دانشگاه جانز هاپکینز. ص. Medical Physics. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۰.
  26. ↑ مؤسسه فیزیک آمریکا (۱۹۹۳). «The Role Of A Physicist In Radiation Oncology» (PDF). انجمن فیزیک پزشکی آمریکا. ص. گزارش‌ها. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۰.
  27. ↑ "Radiotherapy Risk Profile" (PDF). بروشور رسمی پروژه ایمنی بیمار (به انگلیسی). سازمان بهداشت جهانی. ۲۰۰۸. p. ۵. Archived from the original (PDF) on 8 April 2014. Retrieved 28 July 2010.
  28. ↑ Paul E. Christian, Donald R. Bernier, James K. Langan (۲۰۰۴)، Nuclear medicine and PET:technology and techniques (ویراست پنجم)، سنت‌لوئیس: انتشارات ماسبی زیر نظر الزویر، شابک ۰-۳۲۳-۰۱۹۶۴-۱
  29. ↑ Laurie M. Brown & Abraham Pais & A. B. Pippard (۱۹۹۵)، «chronogical evolution of the many branches of the field»، Twentieth century physics Volume 3، نیویورک: CRC Press، ص. ۱۸۵۵، شابک ۰-۷۵۰۳-۰۳۱۰-۷
  30. ↑ Cardiac volumetry. Comparison of echoplanar an... Invest Radiol.
  31. ↑ Breast Imaging for Interventional Pathol... [Arch Pathol Lab Med. 2012]
  32. ↑ A novel 13C NMR method to assess intracellular ... [Am J Physiol. 1998]
  33. ↑ Faustina Hwang & Barbara Oakley & Kris Ropella (۲۰۰۳). «Designing a Career in Biomedical Engineering» (PDF). انجمن مهندسان برق و الکترونیک در پزشکی و زیست‌شناسی. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲ ژوئن ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۰.
  34. ↑ «Medical Physics:Exciting Science and Rewarding Profession» (PDF). متن سخنرانی Ervin B. Podgorsak، رئیس پیشین مرکز فیزیک پزشکی دانشگاه مک‌گیل در چهارمین گردهمایی بین‌المللی سازمان AISCMP در اسلوونی. ۲۲ مه ۲۰۱۰. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۰.
  35. ↑ Nima Kasraie and G Clarke (دسامبر ۲۰۰۹). «Assessing the Magnetic Resonance Imaging Performance of Gadolinium‐Hyaluronic Acid Polymer Contrast Agents in Phosphate Buffered Saline». ژورنال فیزیک پزشکی. انجمن فیزیک پزشکی آمریکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳ اوت ۲۰۱۰.
  36. ↑ Wiley-Liss (۲۰۰۱). «Imaging Brain Function in Humans at 7 Tesla» (PDF). انجمن ماکس پلانک. ژورنال تشدید مغناطیسی در پزشکی. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۶ آوریل ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۰.
  37. ↑ «Anti Proton therapy». مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیت‌سونیان. الزویر. فوریه ۲۰۰۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۰.
  38. ↑ Nima Kasraie and G Clarke (فوریه ۲۰۱۲). «Characterizing atherosclerotic plaque with computed tomography: a contrast-detail study». اسپای. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳ آوریل ۲۰۱۲.
  39. ↑ "International Journal of Medical Engineering and Informatics" (PDF) (به انگلیسی). InderScience Publishers. p. ۲. Archived from the original (PDF) on 8 April 2014. Retrieved 4 August 2010.
  40. ↑ AAPM - What do Medical Physicists Do?
  41. ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ ۴۱٫۲ ۴۱٫۳ ۴۱٫۴ ۴۱٫۵ Physics and Medicine: a historical perspective. Stephen F Keevil. The Lancet. Vol 379. April 21, 2012. pp.1517-1524
  42. ↑ Porter R. The Greatest Benefit to mankind. A Medical History of Humanity from Antiquity to the Present. London. Harper Collins. 1997.
  43. ↑ Laurie M. Brown & Abraham Pais & A. B. Pippard (۱۹۹۵)، «Medical Physics»، Twentieth century physics Volume 3، نیویورک: Institute of Physics Press، ص. صص ۱۸۵۷–۱۸۵۶، شابک ۰-۷۵۰۳-۰۳۱۰-۷
  44. ↑ Anonymous. Adolph Fick. (1829-1901). mathematician, physicist, physiologist. JAMA. 1967. 202, pp.126-127
  45. ↑ Duck F. Nineteenth Century Medical Physics. Scope. 1994. 3. pp.32-35
  46. ↑ Mould R. A century of x-rays and radioactivity in medicine. Bristol: IOP Publishing, 1993.
  47. ↑ Mould R. A century of x-rays and radioactivity in medicine. Bristol: IOP Publishing, 1993.
  48. ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ Robison RF. The race for megavoltage. X-rays versus telegamma. Acta Oncol 1995; 34: 1055-–74.
  49. ↑ ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ Haggith JW, ed. History of the Hospital Physicists’ Association. Newcastle upon Tyne: Hospital Physicists’ Association, 1983.
  50. ↑ Stieve F-E. Medical physics, in the past, today and in the future—the development of medical physics from the point of view of a radiologist. Phys Med Biol 1991; 36: 687–708
  51. ↑ Roberts JE. Meanderings in medical physics. A personal account of hospital physics. Bristol: IOP Publishing, 1999.
  52. ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۲.
  53. ↑ Leszczynski K, Boyko S. On the controversies surrounding the origins of radiation therapy. Radiother Oncol. 1997; 42, pp.213-217
  54. ↑ Robinson RF. The race for megavoltage. X-rays versus telegamma. Acta Oncol. 1995. 34; pp.1055-74
  55. ↑ Leopold Freund
  56. ↑ Radiobiology for the Radiobiologist. Eric Hall. 2006. 6ED. ISBN 0-7817-4151-3 pp.5
  57. ↑ Danlos M, Bloch P. Note sur la traitment du lupus erithemateux par des applications de radium. Ann Dermatol Syphilograph 1901; 2: 986–88.
  58. ↑ John D. Cockcroft (۱ نوامبر ۱۹۶۷). "George de Hevesy. 1885-1966" (PDF) (به انگلیسی). موسسه انجمن سلطنتی. Archived from the original (PDF) on 8 April 2014. Retrieved 9 July 2010.
  59. ↑ "The Nobel Prize in Chemistry 1943" (به انگلیسی). The Official Website of Nobel Prize. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 9 July 2010. The Nobel Prize in Chemistry 1943
  60. ↑ ۶۰٫۰ ۶۰٫۱ by Professor Simon Cherry (۳۱ اوت ۲۰۰۳)، «Chapter ۱: What is Nuclear Medicine»، Physics in Nuclear Medicine، به کوشش James Sorenson & Michael Phelps.، W.B. Saunders Company، ص. صص ۳–۲، شابک ۰-۷۲۱۶-۸۳۴۱-X
  61. ↑ J Clin Invest (۳ اوت ۱۹۲۷). "Studies On The Velocity Of Blood Flow" (به انگلیسی). مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری. p. PMC434679. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 9 July 2010.
  62. ↑ Hamilton JG, Soley MH. Studies in iodine metabolism by use of a new radioactive isotope of iodine. Am J Physiol 1939; 127: 557–72.
  63. ↑ Hertz S, Roberts A. Radioactive iodine as an indicator in thyroid physiology. V. The use of radioactive iodine in the in the diff erential diagnosis of two types of Graves’ disease. J Clin Invest 1942; 21: 31–32.
  64. ↑ Hamilton JG, Lawrence JH. Recent clinical developments in the therapeutic application of radio-phosphorus and radioiodine. J Clin Invest 1942; 21: 624.
  65. ↑ Seidlin SM, Marinelli LD, Oshry E. Radioactive iodine therapy eff ect on functioning metastases of adenocarcinomas of the thyroid. JAMA 1946; 132: 838–47.
  66. ↑ Millard N. Croll (ژانویه ۱۹۹۴)، «Historic perspective»، Seminars in Nuclear Medicine، ش. شماره ۲۴، ص. صص ۱۰–۳
  67. ↑ Mary Ann Liebert (۵ نوامبر ۲۰۰۰)، «William H. Blahd: Benedict Cassen The Father of Body Organ Imaging»، Cancer Biotherapy and Radiopharmaceuticals، ج. دوره ۱۵ ش. شماره ۱۵
  68. ↑ JOHNS HE & BATES LM & EPP ER (۱۵ دسامبر ۱۹۵۱)، «1,000-curie cobalt 60 units for radiation therapy»، Nature، ج. ۱۶۸ ش. ۴۲۸۵، ص. ۱۰۳۵
  69. ↑ "Historical Notice of Stamp". Canadian Postal Archives Database (به انگلیسی). اداره پست کانادا. p. ArchiviaNet. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 9 March 2021.
  70. ↑ Eleanore Tapscott (نوامبر ۲۰۰۵)، «Nuclear Medicine Pioneer, Hal O. Anger, 1920–2005»، Jornal Of Nuclear Medicine Technology، ش. شماره ۴، ص. Appreciation
  71. ↑ John Easton (۳ اوت ۲۰۰۵). "Nuclear medicine pioneer Paul Harper, 1915-2005" (به انگلیسی). The University of Chicago Medical Center. p. About Us 2005. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 3 June 2010.
  72. ↑ John N. Aarsvold. "Robert N. Beck 1928-2008". وبگاه انجمن مهندسان برق و الکترونیک (به انگلیسی). p. Obituary. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 10 July 2010.
  73. ↑ Phelps ME (مارس ۱۹۷۵). "Application of annihilation coincidence detection to transaxial reconstruction tomography". وبگاه کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا (به انگلیسی). Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 3 June 2010.
  74. ↑ Ronald Jack Jaszczak (۲۰ ژوئن ۲۰۰۶). «The early years of single photon emission computed tomography SPECT» (PDF). Duke University Medical Center. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۱۵.
  75. ↑ Medich DC, Martel C. Medical Health Physics. Health Physics Society 2006 Summer School. pp.25
  76. ↑ "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1979". وبگاه رسمی جوایز نوبل (به انگلیسی). p. laureates. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 12 July 2010.
  77. ↑ "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2003". وبگاه رسمی جوایز نوبل (به انگلیسی). p. laureates. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 12 July 2010.
  78. ↑ "MEDICAL IMAGING". Education World (به انگلیسی). اداره پست آمریکا. ۱۹۹۹. p. lesson170. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 4 August 2010.
  79. ↑ Kaufmann PA. «Hybrid SPECT/CT and PET/CT imaging: the next step in noninvasive cardiac imaging». وبگاه مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری. سمینار پزشکی هسته‌ای در بیمارستان دانشگاه زوریخ مورخ سپتامبر ۲۰۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۱۰.
  80. ↑ Kalender, Willi. Computed Tomography. Publicis. 2011. pp.79
  81. ↑ "Proton Therapy in Clinical Practice: Current Clinical Evidence". وبگاه ژورنال آنکولوژی بالینی (به انگلیسی). جامعه آنکولوژی بالینی آمریکا en:American Society of Clinical Oncology. ۱۰ مارس ۲۰۰۷. p. صص ۹۷۰–۹۵۶. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 12 April 2010.
  82. ↑ Olsen DR (۱۱ مه ۲۰۰۷). "Proton therapy - a systematic review of clinical effectiveness". وبگاه مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری (NCBI) (به انگلیسی). مرکز پزشکی ریکشوسپیتالت و بیمارستان رادیوم نروژ. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 12 April 2010.
  83. ↑ ۸۳٫۰ ۸۳٫۱ «مقدمه و تاریخچه بخش پزشکی هسته‌ای». وبگاه بیمارستان شریعتی تهران. دانشگاه علوم پزشکی تهران. ص. مشخصات بخش پزشکی هسته‌ای. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ اکتبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۳ تیر ۱۳۸۹.
  84. ↑ "Current Status Of Nuclear Medicine In Iran. History Of Nuclear Medicine" (به انگلیسی). Iranian Society Of Nuclear Medicine. ۲۰۰۵. p. AboutUs 2. Archived from the original on 4 January 2010. Retrieved 23 June 2009.
  85. ↑ خبرنامه انجمن فیزیک پزشکی، شماره ۱، زمستان ۱۳۷۷، ص۲
  86. ↑ "National Members Directory 2007" (به انگلیسی). سازمان بین‌المللی فیزیک پزشکی. p. members. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 3 June 2010.
  87. ↑ «یازدهمین کنگره بین‌المللی پزشکی هسته‌ای ایران در رشت برگزار شد». وبگاه خبری-تحلیلی پزشکان بدون مرز. ۲۸ آبان ۱۳۸۶. ص. اخبار سمینارها. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۷ ژوئن ۲۰۱۰.
  88. ↑ David E. Kuhl. «The Mark IV System for Radionuclide Computed Tomography of the Brain». جامعه رادیولوژی آمریکای شمالی. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۱۰.
  89. ↑ «Alavi Achievements Recognized with de Hevesy Award» (PDF). ژورنال آو نوکلیر مدیسین. سپتامبر ۲۰۰۴. ص. ۴۵/۹/۳۶N. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۱۰.
  90. ↑ Andrea Santiago. "How To Become A Medical Physicist". وبگاه About.com (به انگلیسی). The New York Times Company. p. Health Careers. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 19 July 2010.
  91. ↑ «Concentrations». کالج بلاویو. ص. Bachelor of Applied Science Degree. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۴ آوریل ۲۰۱۰.
  92. ↑ School of Medicine and Public Health. "Medical Physics". وبگاه دانشگاه ویسکانسین-مدیسن (به انگلیسی). Board of Regents of the University of Wisconsin System. p. کاتالوگ ۲۰۲–۲۰۱۰. Archived from the original on 10 June 2010. Retrieved 14 April 2010.
  93. ↑ «نصب اولین دستگاه پت اسکن تا خرداد ماه». وبگاه ایسکا نیوز. باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران. ۸ اردیبهشت ۱۳۸۹. ص. اجتماعی. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۰.
  94. ↑ ۹۴٫۰ ۹۴٫۱ Education and training of medical physics in Iran: The past, the present and the future. Mahdavi, Seyed Rabi. Physica medica. April 2017. Volume: 36 Page: 66-72
  95. ↑ بیات، ابوالقاسم، راهنمای تحصیلات تکمیلی فیزیک پزشکی، ویرایش دوم، دانشگاه تربیت مدرس، شهریور ۱۳۸۷، ص ۱۸
  96. ↑ "Current Status Of Nuclear Medicine In Iran" (به انگلیسی). Iranian Society Of Nuclear Medicine. ۲۰۰۵. p. About Us II. Archived from the original on 4 January 2010. Retrieved 23 June 2009.
  97. ↑ "Why MD Anderson Proton Therapy Center?" (به انگلیسی). مرکز سرطان ام. دی. اندرسون دانشگاه تگزاس. p. صفحه مرکز پروتون تراپی. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 8 August 2010.
  98. ↑ «CAMPEP accredited programs». CAMPEP. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲۹ ژوئن ۲۰۰۷.
  99. ↑ Gerald A. White (۲۰ مارس ۲۰۰۷). «Licensure» (PDF). مرکز علوم بهداشت دانشگاه تگزاس در سن آنتونیو. ص. ۱۹. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ اوت ۲۰۱۰.
  100. ↑ ۱۰۰٫۰ ۱۰۰٫۱ Toni Feder (۲۲ مه ۲۰۰۹)، «Medical physics standardizes clinical training»، physics today، ج. سال سوم، ص. صص ۳۲–۳۰
  101. ↑ «New ABR Certification Rules Starting in 2012 for Medical Physicists». وبگاه انجمن فیزیک پزشکی. Voice of Medical Physics Community. ۱۰ مه ۲۰۰۹. ص. certification rule. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ اوت ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۰.
  102. ↑ Philip O. Alderson & Gary J. Becker (سپتامبر ۲۰۰۸)، «The New Requirements and Testing for American Board of Radiology Certification in Diagnostic Radiology»، رادیولوژی، ج. ۲۴۸ ش. ۳، ص. ۷۰۷
  103. ↑ by American Association of Physicists in Medicine (۲۰۰۸)، «Alternative Clinical Training Pathways for Medical Physicists»، Alternative Clinical Training Pathways for Medical Physicists، مریلند: Report of AAPM Task Group 133، ص. ۶، شابک ۹۷۸-۱-۸۸۸۳۴۰-۷۷-۸
  104. ↑ AAPM (۳۱ مارس ۲۰۰۷). "Support for the CAMPEP Accredited Residency Programs" (به انگلیسی). American Association of Physicists in Medicine. p. policies. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 12 November 2007. It is the policy of the AAPM to support the CAMPEP accredited residency programs
  105. ↑ Larry Reinstein & Mike Herman (۲۸ ژوئیه ۲۰۰۵). "Report of the Adhoc Committee on Alternative Pathways to Medical Physics Residency Training" (PDF). وبگاه انجمن فیزیک پزشکی آمریکا (به انگلیسی). چهل و هفتمین اجلاس سالیانه انجمن فیزیک پزشکی آمریکا. Archived from the original (PDF) on 8 April 2014. Retrieved 29 May 2010. The ABR suggested that graduation from a CAMPEP accredited clinical training program should be considered a requirement to sit for the ABR exams by 2012
  106. ↑ "Accreditation of Institutes by CAMPEP". وبگاه کمپپ (به انگلیسی). Commission on Accreditation of Medical Physics Educational Programs. ۲۱ دسامبر ۲۰۰۹. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 29 June 2007.
  107. ↑ "Inventor of the Week Archive" (به انگلیسی). مؤسسه فناوری ماساچوست. نوامبر ۲۰۰۶. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 8 August 2010.
  108. ↑ "Dr. Julio Palmaz appointed to prestigious Ashbel Smith Professorship" (به انگلیسی). مرکز علوم بهداشت دانشگاه تگزاس در سن آنتونیو. ۲۴ ژانویه ۲۰۰۶. p. HSCnews. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 8 August 2010.
  109. ↑ "Guidelines for Accreditation of Residency Education Programs in Medical Physics" (PDF). Guidelines for Residency Programs (به انگلیسی). C A M P E P. مه ۲۰۰۹. p. Accreditation. Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 24 July 2010.
  110. ↑ "Classifying health workers" (PDF). وبگاه سازمان بهداشت جهانی (به انگلیسی). سازمان بین‌المللی کار. p. ۵. Archived from the original (PDF) on 16 September 2013. Retrieved 29 July 2010.
  111. ↑ "Medical Physics" (به انگلیسی). دانشکده پزشکی دانشگاه وندربیلت. p. Medical Physics Masters Program. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 2 June 2010.
  112. ↑ Andrea Santiago (۲۲ ژوئیه ۲۰۰۹). "Medical Physicists Face Shortage" (به انگلیسی). The New York Times Company. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 15 April 2010.
  113. ↑ ۱۱۳٫۰ ۱۱۳٫۱ http://learn.org/articles/Whats_the_Job_Outlook_for_a_Medical_Physicist.html
  114. ↑ http://citizenhomorationalis.blogspot.com/2015/02/so-you-want-to-be-medical-physicist.html
  115. ↑ Ervin B. Podgorsak (۲۰۱۰)، «Introduction to Modern Physics»، Radiation Physics for Medical Physicists: Biological and Medical Physics (ویراست دوم)، Springer، ص. XVIII، شابک ۳-۶۴۲-۰۰۸۷۴-۷
  116. ↑ http://www.aapm.org/pubs/reports/rpt_42.pdf
  117. ↑ Gen Roessler (۲ اوت ۲۰۰۰). "383 Submitted to Ask the Experts". وبگاه جامعه فیزیک سلامت آمریکا (به انگلیسی). p. Answer to Question. Archived from the original on 19 June 2010. Retrieved 12 July 2010.
  118. ↑ گزارش Professional Information Report Calendar Year 2009 منتشره انجمن فیزیک پزشکی آمریکا در سال ۲۰۰۹ ص۱۰
  119. ↑ http://www.physicstoday.org/jobs/profiles/medical-physics-jobs
  120. ↑ Hogstrom, Kenneth. "Postdoctoral Opportunities in Medical Physics". APS April Meeting Abstracts (به انگلیسی). Retrieved 2024-10-02.
  121. ↑ گزارش Professional Information Report Calendar Year 2015 منتشره انجمن فیزیک پزشکی آمریکا در سال ۲۰۱۵
  122. ↑ http://www.sciencemag.org/careers/2014/04/career-bringing-physics-medicine
  123. ↑ AAPM PROFESSIONAL SURVEY REPORT: CALENDAR YEAR 2015
  124. ↑ Radiology, medical imaging : Free medical journals
  125. ↑ محسن ساغری. «مشخصات نشریه مجله پزشکی هسته‌ای ایران». دانشگاه علوم پزشکی تهران. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۱۰.
  126. ↑ «نشریه تحقیقات پرتوی ایران». Official Website of Magazine. Iranian Journal of Radiation Research. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۱۰.
  127. ↑ «شناسنامه فصلنامه فیزیک پزشکی ایران». وبگاه رسمی مجله. دانشگاه علوم پزشکی مشهد. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۷ مه ۲۰۱۰.
  128. ↑ "About Radiology". Official Website of Journal (به انگلیسی). Radiological Society of North America. p. About the Journal. Archived from the original on 1 September 2011. Retrieved 28 May 2010.
  129. ↑ "About Radiology Today". وبگاه رسمی ماهنامه رادیولوژی امروز (به انگلیسی). New Jersey Society of Radiologic Technologists. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 6 June 2010.
  130. ↑ "Journal of Applied Clinical Medical Physics". official website of JACMP (به انگلیسی). American College of Medical Physics. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 11 October 2007.
  131. ↑ "Radiology, nuclear medicine and medical imaging". Thomson Reuters Institute for Scientific Information's (ISI) Journal Citation Report (به انگلیسی). تامسون رویترز. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 3 September 2016.
  132. ↑ Roberts JE. Meanderings in Medical Physics. A Personal Account of Hospital Physics. Bristol: IOP Publishing, 1999.
  133. ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۱۶.
  134. ↑ https://rsna2015.rsna.org/information/attendancefigures.cfm

پیوند به بیرون

[ویرایش]
این نوشتار یک نسخهٔ صوتی دارد. برای گوش‌دادن کلیک کنید.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ فیزیک پزشکی موجود است.

تحصیلات

[ویرایش]

انجمن‌های کشورهای مختلف

[ویرایش]

نشریات علمی

[ویرایش]

برخی متخصصین ایرانی در سطوح بین‌المللی

[ویرایش]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=فیزیک_پزشکی&oldid=40406865»