مسجد لنبان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

مسجد لنبان
نام	مسجد لنبان
کشور	ایران
استان	استان اصفهان
شهرستان	اصفهان
اطلاعات اثر
کاربری	مذهبی
دیرینگی	دوره صفوی
دورهٔ ساخت اثر	دوره صفوی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۲۹۳
تاریخ ثبت ملی	۲۹ آذر ۱۳۱۶

مسجد لنبان یکی از آثار دوره صفوی در اصفهان است که در محله قدیمی لنبان واقع شده‌است. این مسجد در زمان شاه سلیمان صفوی بر خرابه‌های مسجدی بنا شده که در قرن هشتم احداث شده بود. این مسجد در خیابان دکتر بهشتی، خیابان مسجد لنبان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شمارهٔ ثبت ۲۹۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

برخی گفته‌اند اولین مسجدی که در اصفهان بنا شده مسجد لنبان بوده‌است.

در رساله «محاسن اصفهان» ـ تألیف مافروخی ـ نام محله لُنبان بارها آمده و مخصوصاً از مسجد و عمارتی توصیف شده که یکی از ارکان نامی اصفهان، آن را در قرن هشتم هجری ساخته بوده‌است و مترجم رساله محاسن ـ حسین بن محمد بن ابی‌الرضا علوی آوی ـ از او به این ترتیب نام می‌برد: «صاحب معظم قدوه اعاظم الامم جلال الوزراء جمال الدوله والدین محمد دیلم دستجردی الاصفهانی». مترجم رساله محاسن در بنیادگذاری این عمارت شخصاً حضور داشته‌است و نام آن را «عمارت جمال‌الدین» می‌گوید.

مسجد مزبور در دوره صفویه بازسازی شده و در دوره‌های بعدی نیز تعمیراتی کلی در آن صورت گرفته‌است، به‌طوری‌که از آثار قدیمی آن به غیر از چند قطعه گچ بری مربوط به قبل از صفویه و چند لوح کاشی کاری از دوره صفویه که در تالار جدید مسجد برجای مانده، چیز دیگری مشهود نیست. خطوط باقی‌مانده بر دو لوح کاشی به خط ثلث سفید بر زمینه لاجوردی و مورخ ۱۰۸۰هـ. ق است. در بالای در ورودی مسجد به خط نستعلیق سفید بر زمینه کاشی لاجوردی، اشعاری نوشته شده که حاکی از تعمیر مسجد در دوره شاه سلیمان صفوی است. کتیبه سردر مسجد لنبان، از اضافات قرن سیزدهم هجری، مورخ ۱۲۵۶ است. در زیر تالار بزرگ مسجد، نهر آبی جریان دارد و سردابه‌ای بنا شده‌است. منبر مسجد معروف به منبر صاحب الزمان، مورخ ۱۱۱۴هـ. ق، از نفیس‌ترین منبرهای عهد صفوی است. بر جبهه‌ی حجاری شده‌ی سنگاب سقاخانه‌ی لنبان، بر کوچه به اشعار ذیل همراه با قاب بندی و چهار سر شیر ماده مزین است: تشنه فیض حق محمد خان که به کامش شراب جنــت باد کرد این سنگاب را خیــرات که بر او صد هزار رحــمت باد از دم حضرت امام حســین روی او سرخ در قیــــامت باد دارم امید ازهری که به حشر کوثر او را نصیب و قسمـت باد بهر تاریخ چون بنوشــی آب گو به ریش یزیــد لعـــنت باد

یک جرعه هرکه نوشد زین حوض آب رحمت گفت از برای تاریخ، بادا به شمر لعنت

سقاخانه مسجد لنبان به عنوان یکی از سقاخانه‌های مهم تاریخی شهر اصفهان، کارکرد اصیلش را از دست داده و مدت‌هاست که احوال نامناسبی دارد؛ اما آن‌طور که رئیس سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان می‌گوید، پروژه احیای سقاخانه‌های تاریخی اصفهان به مسجد لنبان هم رسیده و این سقاخانه چوبی در دست مرمت و احیا قرار گرفته است.^[۱]

سقاخانه مسجد لنبان از سه طرف داخل مسجد و از یک طرف به فضای بیرون از مسجد و گذر راه دارد و امکان دسترسی مردم به آب آشامیدنی را فراهم کرده است؛ اما طی سال‌های اخیر دخل و تصرف‌هایی در سازه انجام شده بود.^[۲]

مسجد لنبان از مساجد قرن هشتم هجری است که در دوره صفویه (شاه سلیمان صفوی) تعمیراتی در آن به عمل آمده است. یکی از اسناد تاریخی که سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان برای احیای سقاخانه به آن‌ها رجوع کرده، روایتی از محمد‌مهدی بن محمدرضا الاصفهانی در کتاب «نصف‌جهان فی تعریف الاصفهان» در خصوص این مسجد است که در آن ذکر شده: «دیگر از مساجد بسیار معروف اصفهان، مسجد لنبان است که در محله مذکور واقع است و آن وضع غریبی دارد، صحنی بیک طرف ساخته‌اند و عمارت طالار‌مانند و بلند به یک جانب آن. صحن بر روی نهر فدین زده و ساخته‌اند و تمام نهر مذکور از زیر طالار مزبور می‌گذرد.^[۳]

«عقب این طالار شبستان مانند محلی در همان بلندی ساخته‌اند؛ چنانچه این‌ها با هم قرن‌هاست که بپا و بی‌خلل است. مردم اصفهان این مسجد را مقام متبرک می‌دانند و چیزها حکایت می‌کنند. دو طرف دخول و خروج آن نهر در زیر این مسجد درختان بسیار و محل خوش‌هوا و مکان با‌صفائیست.»^[۴]

همچنین روایت منصور دادمهر در کتاب «سقاخانه‌ها و سنگابهای اصفهان» هم سند مکتوب دیگری است که در آن ذکر شده: «در ضلع شرقی مسجد لنبان سقاخانه‌ای وجود دارد که چهارگوشه آن را چهار ستون گرد از سنگ پارسی جا گرفته و سقفش روی آن‌هاست. این سقاخانه دارای چهار سنگاب است. دو تا گرد و دو تای دیگر بزرگ و چهارگوش است.»^[۵]

در این روایت بیست‌و‌چهارساله، از سنگاب سقاخانه هم این‌گونه یاد شده است: «بر سنگابی که بر جاده مشرف است، اشعاری به خط نستعلیق برجسته حجاری شده و به شرح زیر خوانده می‌شود: تشنه فیض حق محمد خان/ که به کامش شراب جنت باد/ کرد این سنگاب را خیرات/ که بر او صد هزار رحمت باد/ از دم امام حسین/ روی او سرخ در قیامت باد/ دارم امید ازهری که به حشر/ کوثر او را نصیب و قسمت باد/ بهر تاریخ چون بنوشی آب/ گو به ریش یزید لعنت باد.»^[۶]

روایت مکتوب دیگر در کتاب اعلام اصفهان نوشته مصلح‌الدین مهدوی نیز وجود دارد که در آن آمده: تقی، از خوش‌نویسان خط نستعلیق در زمان شاه سلیمان صفوی بوده، بر روی سنگ نوشته‌ای در یک سقاخانه واقع در مسجد لنبان به خط نستعلیق اشعاری را در سال 1100 ق نوشته و در پایان کتیبه “مشقه تقی” رقم زده است.^[۷]

مسجد لنبان بنای کنونی آن از آثار دوره صفوی است که بر روی بقایای بنا از قرن هشتم هجری ایجاد شده است، در زیر تالار بزرگ مسجد، نهر آبی جریان دارد و سردابه‌ای بنا شده است، منبر مسجد معروف به «منبر صاحب‌الزمان» از نفیس‌ترین منبرهای عهد صفوی محسوب می‌شود.^[۸]

از «علامه محمدتقی مجلسی» نقل است که حسن مجتبی به هنگام عزیمت به گرگان، مدتی را در اصفهان اقامت داشته و در این مسجد نماز خوانده.^[۹]

• فهرست آثار ملی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری