ملوک مهربانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

تاریخ ایران
دوران اساطیری پیشدادیان کیانیان اشکانیان ساسانیان
ایران پیش از تاریخ پیش از میلاد دوران دیرینه‌سنگی ایران (۸۰۰ هزار–۸۰۰۰ سال پیش از میلاد) دوران نوسنگی و مس‌سنگی ۴۸۰۰ سال (۸۰۰۰–۳۲۰۰ سال پیش از میلاد) عصر برنز در ایران ۲۰۰۰ سال (۳۱۸۰-۱۱۸۰ پیش از میلاد) نیاایلامی ۵۰۰ سال (۳۲۰۰–۲۷۰۰ پیش از میلاد) تمدن جیرفت ۹۰۰ سال (۳۱۰۰–۲۲۰۰ پیش از میلاد) تمدن ایلام ۲۱۶۱ سال (۲۷۰۰–۵۳۹ پیش از میلاد) امپراتوری اکد ۲۵۰ سال (۲۴۰۰–۲۱۵۰ پیش از میلاد) لولوبیان ۱۶۰۰ سال (۲۳۰۰–۷۰۰ پیش از میلاد) کاسیان ۳۴۵ سال (۱۵۰۰–حدود ۱۱۵۵ پیش از میلاد) امپراتوری آشوری نو ۳۰۲ سال (۹۱۱–۶۰۹ پیش از میلاد) اورارتو ۲۷۰ سال (۸۶۰–۵۹۰ پیش از میلاد) منائیان ۲۳۴ سال (۸۵۰–۶۱۶ پیش از میلاد)
دوران باستان پادشاهی ماد ۱۲۸ سال (۶۷۸–۵۵۰ پیش از میلاد) سکاها ۲۷ سال (۶۵۲–۶۲۵ پیش از میلاد) امپراتوری بابل نو ۸۷ سال (۶۲۶–۵۳۹ پیش از میلاد) شاهنشاهی هخامنشی ۲۲۰ سال (۵۵۰–۳۳۰ پیش از میلاد) ارمنستان بزرگ ۷۵۹ سال (۳۳۱ پیش از میلاد – ۴۲۸ م.) آتورپاتکان حدود ۶۰۰ سال (۳۲۰ پیش از میلاد – سده سوم م.) پادشاهی کاپادوکیه ۳۳۷ سال (۳۲۰ پیش از میلاد – ۱۷ م.) امپراتوری سلوکی ۲۴۹ سال (۳۱۲–۶۳ پیش از میلاد) پادشاهی پنتوس ۲۱۹ سال (۲۸۱–۶۲ پیش از میلاد) فرترکه (سده سوم پیش از میلاد) شاهنشاهی اشکانی ۴۷۱ سال (۲۴۷ پیش از میلاد – ۲۲۴ م.) پادشاهی میشان ۳۶۳ سال (۱۴۱ پیش از میلاد – ۲۲۲ م.) شاهان پارس ۳۵۶ سال (۱۳۲ پیش از میلاد – ۲۲۴ م.) پادشاهی سورن حدود ۲۰۵ سال (۱۹–۲۲۴ م.) شاهنشاهی ساسانی ۴۲۷ سال (۲۲۴–۶۵۱ م.) زرمهرشاهیان حدود ۲۸۵ سال (سده ششم م. – ۷۸۵ م.) کارن‌وندیان حدود ۴۵۰ سال (۵۵۰ – سده یازدهم م.)
دوران میانه خلافت راشدین ۲۹ سال (۶۳۲–۶۶۱ م.) خلافت اموی ۸۹ سال (۶۶۱–۷۵۰ م.) خلافت عباسی ۵۰۸ سال (۷۵۰–۱۲۵۸ م.) گاوباریان دابویی ۱۱۸ سال (۶۴۲–۷۶۰ م.) باوندیان ۶۹۸ سال (۶۵۱–۱۳۴۹ م.) مسمغان دماوند ۱۰۹ سال (۶۵۱–۷۶۰ م.) گاوباریان پادوسپانی ۹۳۳ سال (۶۶۵–۱۵۹۸ م.) جستانیان حدود ۲۰۹ سال (۷۹۱ – سده یازدهم م.) علویان طبرستان حدود ۴۳۶ سال (۸۶۴ – سده چهاردهم م.) طاهریان ۵۲ سال (۸۲۱–۸۷۳ م.) سامانیان ۱۸۰ سال (۸۱۹–۹۹۹ م.) صفاریان ۱۴۲ سال (۸۶۱–۱۰۰۳ م.) غوریان حدود ۳۳۶ سال (پیش از ۸۷۹ – ۱۲۱۵ م.) ساجیان ۴۰ سال (۸۸۹–۹۲۹ م.) سلاریان ۱۴۳ سال (۹۱۹–۱۰۶۲ م.) زیاریان ۱۶۰ سال (۹۳۰–۱۰۹۰ م.) بنو الیاس ۳۶ سال (۹۳۲–۹۶۸ م.) آل بویه ۱۳۳ سال (۹۳۴–۱۰۶۲ م.) غزنویان ۲۰۹ سال (۹۷۷–۱۱۸۶ م.) آل کاکویه ۱۳۳ سال (۱۰۰۸–۱۱۴۱ م.) شاهان نصری ۲۰۷ سال (۱۰۲۹–۱۲۳۶ م.) ملوک شبانکاره ۳۲۵ سال (۱۰۳۰–۱۳۵۵ م.) امپراتوری سلجوقی ۱۵۷ سال (۱۰۳۷–۱۱۹۴ م.) خوارزمشاهیان ۱۵۴ سال (۱۰۷۷–۱۲۳۱ م.) اسماعیلیان ۱۶۶ سال (۱۰۹۰–۱۲۵۶ م.) اتابکان آذربایجان ۹۰ سال (۱۱۳۵–۱۲۲۵ م.) اتابکان یزد ۱۷۸ سال (۱۱۴۱–۱۳۱۹ م.) اتابکان فارس ۱۳۴ سال (۱۱۴۸–۱۲۸۲ م.) هزاراسپیان ۲۶۹ سال (۱۱۵۵–۱۴۲۴ م.) پیشتکینیان ۷۶ سال (۱۱۵۵–۱۲۳۱ م.) قراختاییان کرمان ۸۳ سال (۱۲۲۳–۱۳۰۶ م.) ملوک مهربانی ۳۰۳ سال (۱۲۳۶–۱۵۳۷ م.) کرتیان ۱۵۲ سال (۱۲۴۴–۱۳۹۶ م.) ایلخانان ۷۹ سال (۱۲۵۶–۱۳۳۵ م.) چوپانیان ۲۲ سال (۱۳۳۵–۱۳۵۷ م.) آل مظفر ۵۸ سال (۱۳۳۵–۱۳۹۳ م.) جلایریان ۳۹ سال (۱۳۳۷–۱۳۷۶ م.) سربداران ۳۹ سال (۱۳۳۷–۱۳۷۶ م.) آل اینجو ۲۲ سال (۱۳۳۵–۱۳۵۷ م.) چلاویان ۵۲ سال (۱۳۴۹–۱۴۰۳ م.) مرعشیان ۲۳۷ سال (۱۳۵۹–۱۵۹۶ م.) امپراتوری تیموری ۱۳۷ سال (۱۳۷۰–۱۵۰۷ م.) کیاییان ۲۲۲ سال (۱۳۷۰–۱۵۹۲ م.) قراقویونلو ۶۲ سال (۱۴۰۶–۱۴۶۸ م.) آق‌قویونلو ۴۰ سال (۱۴۶۸–۱۵۰۸ م.)
دوران معاصر اولیه صفویان ۲۳۵ سال (۱۵۰۱–۱۷۳۶ م.) هوتکیان ۷ سال (۱۷۲۲–۱۷۲۹ م.) افشاریان ۶۰ سال (۱۷۳۶–۱۷۹۶ م.) زندیان ۴۳ سال (۱۷۵۱–۱۷۹۴ م.)
دوران معاصر ایران قاجاری ۱۲۹ سال (۱۷۹۶–۱۹۲۵ م.) ایران پهلوی ۵۴ سال (۱۹۲۵–۱۹۷۹ م.) جمهوری اسلامی ایران ۴۵ سال و در جریان (از ۱۹۷۹ م.)
جستارهای وابسته نام‌های ایران فهرست شاهان ایران فهرست رؤسای کشور ایران تاریخ اقتصاد ایران تاریخ نظامی ایران فهرست جنگ‌های ایران
گاه‌شمار تاریخ ایران رده:تاریخ ایران درگاه ایران
ن ب و

سلسله مهرابانیان ملوک مهربانی
۱۲۳۶ میلادی–۱۵۳۷ میلادی
نقشه سلسله مهرابانیان
پایتخت	زرنگ
زبان(های) رایج	فارسی (رسمی)
دین(ها)	اسلام
حکومت	پادشاهی
امیر
• ۱۲۳۶–۱۲۵۵ (میلادی)	شمس الدین علی بن مسعود (نخستین)
• ۱۴۹۵–۱۵۳۷ (میلادی)	سلطان محمود بن نظام الدین یحیی (واپسین)
تاریخ
• بنیان‌گذاری	۱۲۳۶ میلادی
• فروپاشی	۱۵۳۷ میلادی
پیشین پسین سلسله ناصری صفویان
امروز بخشی از	فهرست  ایران  پاکستان  افغانستان

«ملوک مهربانی» یا «مهربانیان» دودمانی از پادشاهان محلی سیستان بودند که بیش از سیصد سال (از ۱۲۳۶ تا ۱۵۳۷ میلادی) بر نیمروز (سیستان) حکمرانی می‌کردند. ملوک مهربانی از نسل صفاریان بودند. پایتخت ایشان زرنگ بود. زبان رسمی ایشان فارسی بوده است. این سلسله سومین سلسله اصیل از سیستان پس از سلسله‌های صفاریان و ناصری‌ها بود.^[۱]

خاندان مهربانیان از فرمانروایان بومی نیمروز به‌شمار می‌رفتند. بنیانگذار آن ملک شمس‌الدین علی بن مسعود بن خلف مهربانی بود. درست یکسال پس از تاجگذاری ملک شمس‌الدین، امپراتوری مغول به سیستان یورش برد. ملک شمس‌الدین علی در سال ۶۳۶ قمری به قرارگاه امپراتور مغول، اوگتای‌خان رفته و برادرش امیرمبارزالدین ابوالفتح بن مسعود را به نیابت سلطنت گمارد. فرمانروایی ملک شمس‌الدین علی به دست شمس‌الدین کرت پایان یافت. پس از گشودن سیستان به دست تیمور لنگ در سال ۸۰۵ ق همکاری نزدیک مهربانیان با تیموریان در دوره تیمور و شاهرخ تیموری مایه آبادانی سیستان شد.^[۲]

بیشتر آنچه در مورد سلسله مهربانی شناخته شده از دو منبع است. اولی، تاریخ سیستان، در اواسط قرن چهاردهم توسط یک زمان‌شناس ناشناس تکمیل شد و صد سال اول تاریخ این سلسله را در بر می‌گیرد. دیگری، احیاء الملوک، توسط نویسنده قرن هفدهم، مالک شاه حسین بن مالک غیاث الدین محمد نوشته شده است و کل تاریخ حکومت مهربانیان بر سیستان را در بر می‌گیرد.^[۳]

مهربانیان در زمان حکومت خود بر سیستان از لقب مالک استفاده می‌کردند. یک مالک می‌توانست تاج و تخت را به ارث ببرد یا توسط اشراف و فرماندهان نظامی منصوب شود. پایتخت آنها عموماً سیستان بود. در خارج از پایتخت، مهربانیان مکرراً در تثبیت اقتدار خود بر شهرهای بیرونی استان با مشکل مواجه بودند و گهگاه مجبور می‌شدند به زور متوسل شوند تا آنها را با هم هماهنگ کنند. مالکان غالباً کنترل این شهرها را به سایر مهربانیان می‌دادند. گاهی مهربانیان توانستند نفوذ خود را فراتر از سیستان گسترش دهند، مانند زمانی که بخش‌هایی از قهستان در اواخر قرن سیزدهم فتح شد.^[۴]

پس از استقرار دولت ایلخانی توسط هولاکو خان در سال ۱۲۵۶، زمانی که مالکان ایلخانان را به عنوان حاکمیت خود به رسمیت شناختند، مهربانی‌ها سیستان را تحت تسلط مغولان درآوردند. به دلیل فاصله سیستان تا پایتخت، مهربانان از خودمختاری بالایی برخوردار شدند. در این مدت آنها به‌طور متناوب با شاهان تاجیک کارتید هرات که واسال ایلخانیان نیز بودند جنگیدند و در شرق ایران جایگزین آنها شدند.^[۵]

در سال (۱۲۸۹ م) دولت ماهر بن به‌طور کامل قهستان را فتح کرد و ناصرالدین محمد آن را به پسرش شمس الدین علی داد و بر آن حکومت کرد. پس از فروپاشی دولت ایلخانی در اواسط قرن چهاردهم، مهربانی‌ها نزدیک به نیم قرن مستقل بودند. این استقلال توسط تیمور پایان یافت و سیستان را در سال (۱۳۸۳ م) فتح کرد و ویرانی‌های گسترده‌ای به استان وارد کرد. از این پس، مهربانی‌ها تا سرنگونی نهایی تیموریان توسط شیبانیان در دهه اول قرن شانزدهم، دست نشاندگان تیموریان بودند. آخرین حکمران سلسله تصمیم گرفت تا اقتدار صفویان را به رسمیت بشناسد و در نهایت سیستان را به صفویان واگذار کرد و به حکومت مهربانیان بر منطقه پایان داد.

• شمس الدین علی بن مسعود (۱۲۳۶–۱۲۵۵)
• ناصر الدین محمد (۱۲۶۱–۱۳۱۸)
• نصرت الدین محمد (۱۳۱۸–۱۳۳۰)
• قطب الدین محمد (۱۳۳۰–۱۳۴۶)
• تاج الدین بن قطب الدین (۱۳۴۶–۱۳۵۰)
• جلال الدین محمود (۱۳۵۰–۱۳۵۲)
• عز الدین بن رکن الدین محمود (۱۳۵۲–۱۳۸۰)
• قطب الدین بن عز الدین (۱۳۸۰–۱۳۸۳)
• تاج الدین شاه شاهان أبو الفتح (۱۳۸۳–۱۴۰۳)
• قطب الدین محمد بن شمس الدین شاه علی (۱۴۰۳–۱۴۱۹)
• شمس الدین علی بن قطب الدین (۱۴۱۹–۱۴۳۸ / ۹)
• نظام الدین یحیی (۱۴۳۸ / ۹–۱۴۸۰)
• شمس الدین محمد (۱۴۸۰–۱۴۹۵)
• السلطان محمود بن نظام الدین یحیی (۱۴۹۵–۱۵۳۷)

• تاریخ سیستان، تصحیح محمد تقی بهار، انتشارات معین، تهران ۱۳۸۱
• احیاء الملوک (تاریخ سیستان تا عصر صفوی)، نویسنده:حسین بن ملک غیاث الدین محمد بن شاه محمود سیستانی، ناشر:بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۴
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Mihrabanids». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۳ مه ۲۰۱۶.