موزه - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

موزِه (به فرانسوی: musée) و (به انگلیسی: Museum) و (به تاجیکی: آثارخانه) به مکان خاصی گفته می‌شود که در آن مجموعه‌ای از آثار باستانی، صنعتی، هنری و اشیاء باارزش را به معرض نمایش می‌گذارند. ۱۸ می مصادف با ۲۸ اردیبهشت 'روز جهانی موزه' است.^[۱]

شورای بین‌المللی موزه‌ها که زیر نظر یونسکو فعالیت می‌کند در بند سه و چهار اساسنامه خود موزه را این‌گونه تعریف کرده‌است:

«موزه مؤسسه‌ای دائمی است و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان باز است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند. هدف موزه‌ها، پژوهش در آثار و شواهد به‌جای‌مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آن‌ها به منظور بررسی و بهره معنوی است.»^[۲]

در اجلاسیه دوم شهریور ۱۴۰۱ (۲۴آگوست۲۰۲۲)شورای بین‌المللی موزه‌ها در شهر پراگ، مرکز جمهوری چک، تعریف جدیدی از موزه به رای گذاشته شد که با ۹۲درصد آرا به عنوان تعریف جدید موزه معرفی شد. در این تعریف آمده‌است: «موزه، نهادی غیرانتفاعی و دائمی در خدمات جامعه است که به تحقیق، گردآوری، حفاظت، تفسیر و نمایش گذاشتن میراث ملموس و ناملموس می‌پردازد. نهادی در دسترس و جهان‌شمول که درهایش به روی همگان باز است و تنوع و پایداری را پرورش می‌دهد. آن‌ها از نظر اخلاقی، حرفه‌ای و با مشارکت جوامع اداره می‌شوند و با ارائه تجربیات متنوع برای آموزش، لذت، تفکر و به اشتراک‌گذاری دانش، ارتباط برقرار می‌کنند.»

کلمهٔ موزه را از واژه یونانی (Mousein) گرفته‌اند که نام تپه‌ای بوده‌است در آتن که در آن عبادتگاهی برای موزها که نه الهه هنر و صنعت بوده‌اند، ساخته شده بود.^[۳]

موزه (Mousee) تلفظ فرانسوی این واژه و موزیم (Museum) تلفظ انگلیسی آن است. از حدود سال ۱۲۹۰ هجری قمری این کلمه با تلفظ فرانسوی آن در ایران رایج شد. در افغانستان شکل انگلیسی واژه رایج است.

نخستین موزه با مجموعه‌های خصوصی افراد توانمند، خانواده‌ها و موسسات هنری آغاز شد که شامل اشیاء طبیعی و نایاب می‌شد. در ایران ساخت اولین موزه به ناصرالدین شاه قاجار و پس از بازگشت وی از سفر اروپا نسبت داده می‌شود.

انواع زیادی از موزه وجود دارد از مجموعه‌های بزرگ در شهرهای بزرگ که انواع مجموعه‌ها را پوشش می‌دهد تا موزه‌های کوچک که یک یا چند دسته خاص را شامل می‌شود. این دسته‌ها شامل هنرهای زیبا، هنر کاربردی، صنایع دستی، باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، قوم‌شناسی، تاریخ، تاریخ فرهنگی، تاریخ نظامی، علم، فناوری، موزه کودکان، نقشه، تاریخ طبیعی، سکه‌شناسی، گیاه‌شناسی، علوم طبیعی و تمبرشناسی و کاخ موزه‌ها می‌باشد. موزه هنر متروپولیتن

از معروف‌ترین موزه‌های جهان می‌توان به موزه لوور پاریس، موزه ارمیتاژ سن‌پترزبورگ، بریتیش موزیوم در لندن اشاره کرد.

در میان مهم‌ترین موزه‌هایی که در ایران وجود دارد، می‌توان موزه ایران باستان، موزه آذربایجان، موزه رضا عباسی، موزه آبگینه، موزه فرش، موزه خودروهای تاریخی ایران، موزه هنرهای معاصر (که به کوشش شهبانو فرح پهلوی تأسیس شد) و کاخ موزه نیاوران را نام برد.

علاوه بر موزه‌های دولتی در داخل کشور شاهد هستیم شماری موزه خصوصی نیز به همت افراد مختلف راه‌اندازی و اداره می‌شود. در ایران بزرگ‌ترین موزه شخصی که به اعتقاد برخی از کارشناسان، بزرگ‌ترین موزه شخصی خاورمیانه نیز هست، توسط محمدصادق محفوظی راه‌اندازی شده‌است. موزه دکتر محمدصادق محفوظی که بیش از دو دهه از تأسیس آن می‌گذرد، دربرگیرندهٔ بیش از ۱۲۰هزار اثر فرهنگی_هنری_تاریخی ست که متعلق به دوران مختلف، به ویژه دوران اسلامی هستند. بیشترین تعداد آثار این گنجینه را، کتب خطی و سایر آثار خط و خوشنویسی، نگارگری‌ها، مهرها و خواتیم به خود اختصاص داده‌اند. در حال حاضر، کتابخانه به قم منتقل شده و موزهٔ اصلی از نظر مکان، در وضعیت جابجایی و انتقال است.

• موزه هنری

• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا جلد ۴۶ شماره مسلسل۲۲۰، به کوشش زیر نظر دکتر محمد معین.، تهران: دانشگاه تهران، سازمان لغت‌نامه
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Museum». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۲ فوریه ۲۰۱۱.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ موزه موجود است.