پایتخت (مجموعه تلویزیونی) - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

پایتخت
ژانر	طنز، اجتماعی، خانوادگی
نویسنده	محسن تنابنده
کارگردان	سیروس مقدم
بازیگران	محسن تنابنده ریما رامین‌فر علیرضا خمسه احمد مهران‌فر نسرین نصرتی سلمان خطی هومن حاجی‌عبداللهی مهران احمدی سارا فرقانی اصل نیکا فرقانی اصل بهرام افشاری
آهنگساز	آریا عظیمی‌نژاد
کشور سازنده	ایران
زبان اصلی	فارسی
شمار فصل‌ها	۶ [الف]
شمار قسمت‌ها	۱۰۰
تولید
تهیه‌کننده	الهام غفوری
فیلم‌برداری	امیر معقولی فرشاد گل‌سفیدی
تدوین‌گران	خشایار موحدیان سعید سیاح
مدت	۴۰–۹۰ دقیقه
تولیدکننده‌ها	سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران اوج (فصل ۵)
پخش
شبکهٔ اصلی	شبکه یک
فرمت تصویر	۵۷۶آی (۱۶:۹ اس‌دی‌تی‌وی) ۱۰۸۰پی (اچ‌دی‌تی‌وی)
فرمت صدا	استریو
انتشار اولیه	۲۹ اسفند ۱۳۸۹ – اکنون

پایتخت، یک مجموعهٔ تلویزیونی ایرانی در سبک طنز به کارگردانی سیروس مقدم و تهیه‌کنندگی الهام غفوری است که در شش فصل از شبکه یک صدا و سیما پخش شده‌ است.قرار است فصل هفتم این سریال برای ماه رمضان و نوروز ۱۴۰۴ پخش شود. ^[۱]

فصل اول مجموعه ماجرای خانوادهٔ «نقی معمولی» را روایت می‌کند که تصمیم می‌گیرند از علی‌آباد به تهران کوچ کنند؛ اما پس از ورود به پایتخت با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند …^[۲] صاحبخانه می‌میرد و وراث حاضر به تحویل خانه نمی‌شوند، بدین ترتیب در پی مشکلاتی که در تهران برای آنها پیش می‌آید مجبور می‌شوند مدتی را در کامیون ارسطو (احمد مهران‌فر) زندگی کنند...

نقی در گنبد و گلدسته سازی کار می‌کند و با کامیون ارسطو از طرف محل کارش، مسئول می‌شود یک گنبد و گلدسته را به روستایی در جزیره قشم ببرند. او با خانواده‌اش به همراه سرپرست بار راهی تهران می‌شوند تا گنبد و گلدسته را به صاحبش که در خانه سالمندان زندگی می‌کند نشان دهند و بعد به طرف مکان نصب بروند. در این بین اتفاقات جالبی از جمله مسابقه تلفنی، گیر افتادن در رستوران، یدک کشیدن خودرو مسئولان شورا و عاشق شدن ارسطو رخ ميدهد…

ارسطو برای سومین بار عاشق شده‌است و قصد برپایی مراسم عروسی دارد. نقی که در حال ساخت خانه خود است، این مراسم را در همان خانه نیمه‌کاره برگزار می‌کند و شام مراسم را هم هما به عهده می‌گیرد. اوس موسی (معمار مشهدی ساختمان) به نقی اصرار می‌کند تا ستونی را برای استحکام بیشتر، وسط خانه تعبیه کند ولی نقی قبول نمی‌کند. مراسم برگزار می‌شود و بعد از شام هنگامی‌که همه مشغول رقص و پایکوبی در طبقه دوم هستند ساختمان فرو می‌ریزد و همه مصدوم می‌شوند. چند هفته از این ماجرا می‌گذرد و نقی در خانه خواهرش فهیمه سکونت دارد و با ارسطو قهر کرده‌است. بهبود (مهران احمدی)(همسر فهیمه) که جنگلبان است به گفته خودش در راه نجات جان پلنگ مازندران از دست شکارچی‌ها با برخورد تیر به لگنش جانفشانی کرده‌است و این قصه را همیشه با آب و تاب فراوان تعریف می‌کند. نقی که چند وقتی است بیکار شده تصمیم می‌گیرد در مسابقات کشتی پیشکسوتان شرکت کند…

هما سعادت در انتخابات شورای شهر رأی می‌آورد و طرفداران او در منزلشان جمع می‌شوند. همسر چینی ارسطو در سانحه هوایی جان خودش را از دست داده و این مسئله موجب شده تا کام ارسطو هر روز تلخ و تلخ‌تر بشود. نقی از همسرش درخواست می‌کند تا برای ساخت خانه فهیمه (خواهر نقی) مجوز بگیرد اما او این کار را خلاف می‌داند و به هیچ وجه زیر بار نمی‌رود. نقی به همراه اقوام و خویشانش و کمک اوس موسی دست به کار می‌شوند و خانه فهیمه را به‌طور پنهانی با آوردن مصالح از راه و بیراه می‌سازند… در این بین، ماجراهایی از جمله ازدواج بابا پنجعلی، دعوای نقی و هما و حضور بهبود در آفریقا اتفاق می‌افتد…

ارسطو خودرویی گران‌قیمت می‌خرد و خانواده را برای سور دادن به گردش می‌برد امّا در میانهٔ راه، ماشین چپ می‌کند و در رودخانه می‌افتد. خانواده نقی معمولی بر اثر این حادثه، صدمات شدیدی دیده‌اند و همین موضوع منجر به کدورت و قطع ارتباط نقی با ارسطو شده است. پس از مدتی، نقی که به‌خیال گرفتن مجوز داوری کشتی و عوض شدن روحیه، با خانواده اش عازم ترکیه می‌شود. اما هنوز پایش به ترکیه نرسیده درمیابد که این سفر نقشه ارسطو بوده برای استفاده کردن از گذرنامه‌های آنها به قصد آوردن لباس از ترکیه. این موضوع باعث تنش مجدد میان نقی و ارسطو می‌شود. این تنشها با موضوع خواستگاری رحمت‌الله در بالنی که آنها در ترکیه سوار می‌شوند به اوج خود می‌رسد. اما مسئول هدایت بالن بر اثر مصرف مشروبات الکلی سکته کرده و بالن از مدیریت خارج شده و به سمت سوریه و جبههٔ داعش می‌رود…

قصهٔ مجموعه «پایتخت ۶» با فوت باباپنجعلی و اهدای اعضای بدن او آغاز می‌شود.^[۳] بهبود فریبا پس از سال‌ها به ایران بازمی‌گردد اما ماجراهایی برایش پیش می‌آید که فهیمه را از شوهرش دلسرد می‌کند. بهبود در این فصل به بیماری سندرم دست بی‌قرار مبتلا است. بهتاش که در فصل ۵ بیکار و آس و پاس بود، حالا دروازه‌بان باشگاه فوتبال نساجی مازندران شده‌است و به بازیکن فوتبال پیتر چک علاقه دارد و نقی معمولی هم سیاسی شده و راننده و محافظ شخصی نمایندهٔ مجلس است. هما همسر نقی هم گویندهٔ اخبار شده‌است. ارسطو با فردی به اسم کاووس ناخواسته وارد فروش مواد مخدر می‌شود و از خودرو نقی که رانندهٔ نمایندهٔ مجلس است، برای جابه‌جایی مواد استفاده می‌کند و در این بین رحمت‌الله قصد ازدواج با فهیمه را دارد تا اینکه ....^[۴]

پایتخت ۷ (۱۴۰۴-۱۴۰۳)

نقی معمولی، دوباره قرار است در مسابقات پیشکسوتان کشتی شرکت کند و این بار به کشور تاجیکستان سفر خواهد کرد. اما ماجرای اصلی که خانواده معمولی را درگیر می‌کند، عاشق شدن دوباره ارسطو است. این عشق جدید، پای یک دختر تاجیکی را به داستان می‌آورد و...^[۵]

مقدم با اشاره به علت نامگذاری این مجموعه به نام «پایتخت» و نحوهٔ دنباله‌دار کردن داستان گفت: «به‌دلیل این‌که خانوادهٔ ما از یک شهر دیگری وارد تهران، پایتخت ایران می‌شوند و دچار یک‌سری معضلات می‌شوند پایتخت نام گرفت و این اسم هم روی آن ماند، حتی در سری چهارم که ممکنه قصه‌اش به تهران هم کشیده نشود، ولی به هرحال مردم این مجموعه را به نام پایتخت می‌شناسند.»^[۶]

محسن تنابنده طراح و سرپرست نویسندگان مجموعه پایتخت بوده و فیلم‌نامه هر فصل از این مجموعه را با همکاری یک یا چند نویسنده نوشته‌است.

• پایتخت ۱: خشایار الوند و امیرحسین قاسمی
• پایتخت ۲: حسن وارسته و کوروش نریمانی
• پایتخت ۳: خشایار الوند و حسن وارسته
• پایتخت ۴: خشایار الوند و حسن وارسته
• پایتخت ۵: خشایار الوند و امیرحسین قاسمی
• پایتخت ۶: آرش عباسی و محمد تنابنده

این مجموعه اکثراً در شیرگاه فیلم‌برداری شده‌است. تهران، ساری و قائم‌شهر از دیگر نقاطی‌است که این مجموعه در آن فیلم‌برداری شده. همچنین قسمت‌هایی از فصل دوم در جزیره قشم و پنجم در آنتالیا (ترکیه) فیلم‌برداری شده و قسمت‌های سوریه در فصل پنجم نیز در شهرک دفاع مقدس فیلم‌برداری شده‌اند.^[۷][۸][۹]

فصل اول پایتخت در نوروز ۱۳۹۰ از شبکه ۱ سیما پخش شده‌است. در نوروز سال ۱۳۹۲ فصل دوم این مجموعه پخش شد. پایتخت ۳ در نوروز ۱۳۹۳ و پایتخت ۴ در رمضان ۱۳۹۴، پایتخت ۵ در نوروز سال ۱۳۹۷ و پایتخت ۶ در نوروز سال ۱۳۹۹ پخش شد. پخش قسمت‌های پایانی پایتخت ۶ به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹ در ایران به تعویق افتاد و در روزهای پایانی اسفند ۱۳۹۹ پخش شد. همچنین این سریال بارها در شبکه‌های مختلف صدا و سیما از جمله شبکه آی فیلم و تماشا بازپخش شده‌است.

بازیگران مجموعهٔ پایتخت

بازیگر	نقش	فصل
		۱	۲	۳	۴	۵	۶
محسن تنابنده	نقی معمولی	اصلی
علیرضا خمسه	باباپنجعلی	اصلی
ریما رامین‌فر	هما سعادت	اصلی
احمد مهران‌فر	ارسطو عامل	اصلی
سارا فرقانی اصل	سارا معمولی	اصلی
نیکا فرقانی اصل	نیکا معمولی	اصلی
نسرین نصرتی	فهیمه معمولی		مهمان	اصلی
مهران احمدی[۱۰]	بهبود فریبا		مهمان	اصلی			اصلی
بهرام افشاری	شیرافکن فریبا/بهتاش فریبا		مهمان			اصلی
هومن حاجی‌عبداللهی	رحمت‌ امینی شالیکار هزار جریبی		مهمان	اصلی
مجتبی بلال حبشی	رحمان امینی شالیکار هزار جریبی			مهمان	اصلی
مصطفی بلال حبشی	رحیم امینی شالیکار هزار جریبی			مهمان	اصلی
سکینه شفافی	عسل جویباری/کارگر خانه		مهمان		اصلی	مهمان	اصلی
سلمان خطی	تقی معمولی		مهمان		اصلی
آتیه جاوید	جمیله معمولی / مهری (همسر هادی سعادت)	مهمان					اصلی
ابوالفضل رجبی	بهروز فریبا						اصلی
سمیرا حسن‌پور	گلرخ	اصلی
لیندا کیانی	شعله فدوی/لیندا کیانی		اصلی	مهمان
منگ هان ژانگ	چو چانگ (راحله چانگ)			اصلی
هدایت هاشمی	اوس موسی			اصلی
پژمان بازغی	پلیس	مهمان
پدرام فیضی	علی	مهمان		مهمان
مریم خدارحمی	همسر پلیس	مهمان
حسین مهری	شاگرد آشپزخانه	مهمان
آرش نوذری	هادی سعادت	مهمان
پوریا پورسرخ	مسعود کبیری	مهمان
مجید واشقانی	برادر زن مسعود کبیری	مهمان
بهرام مشتاقی	بهرام مشتاقی (سرمربی تیم پیشکسوتان و نقی معمولی)			مهمان
محمدرضا علیمردانی	عبدالفتاح بائو				اصلی
محیا دهقانی	سوسن				اصلی
عطا صفرپور	رجب سوادکوهی (مرده شور)				مهمان
نیلوفر رجایی‌فر	الیزابت					اصلی
امیر کسارنژاد	دکتر/داعش					مهمان
عارفه معماریان	طاهره (دختر محمود نقاش)						اصلی
وحید قاضی‌زاده	کاووس						اصلی
امیر سیدزاده	مالکی						اصلی
محمدرضا عقدایی						مهمان
غلام‌علی رضایی							مهمان
خسرو امیرصادقی	آقای بیاتی					مهمان
عاطفه باقری	افشین خانم/خانم بیاتی				اصلی
امیر جعفری	امیر جعفری		مهمان
عباس جدیدی	عباس جدیدی			مهمان
جواد خیابانی	جواد خیابانی			مهمان			مهمان
محمدرضا حیاتی	محمدرضا حیاتی						مهمان
بهنام بانی	بهنام بانی						مهمان
محمدرضا مهاجری	محمدرضا مهاجری						مهمان
علیرضا حقیقی	علیرضا حقیقی						مهمان

برای تأییدپذیری کامل این بخش به منابع بیشتری نیاز است. لطفاً با توجه به شیوهٔ ویکی‌پدیا برای ارجاع به منابع، با ارائهٔ منابع معتبر به بهبود این مقاله کمک کنید. مطالب بی‌منبع را می‌توان به چالش کشید و حذف کرد. (ژوئیه ۲۰۲۴) (چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید)

• نقی معمولی با بازی محسن تنابنده نام شخصیت اصلی مجموعه‌های تلویزیونی پایتخت است که از شبکه ۱ سیما پخش شده‌است. محسن تنابنده اظهار داشته که شخصیت نقی معمولی را با برداشت از خلق و خوی و شخصیت پسرخاله‌اش بازی کرده‌است. وی همچنین افزود که خانواده خاله وی اهل بندرگز استان گلستان بوده و تنابنده با فرهنگ و گویش مازندرانی به‌ویژه اهالی استان گلستان آشنایی داشته‌است^[۱۱]. «فدایی داری» (با خوشحالی و برای تشکر)، «بی‌تربیت» (معمولاً با لحن عصبی) و جملاتی نظیر «مگه میشه؟، مگه داریم» و «دست بندازم این دهنه ره جر بدم» از تکیه کلام‌های نقی معمولی است. ظاهر او با موهای فر و سبیل کامل می‌شود. غیرت و خانواده‌دوستی از صفات بارز نقی است. نشریهٔ دنیای تصویر نقش نقی معمولی را به‌عنوان یکی از ۱۰۰ نقش ماندگار تاریخ سینما و تلویزیون ایران انتخاب کرد.^[۱۲]

• ارسطو عامل بازی احمد مهران‌فر شخصیتی مخاطب پسند و با لهجه خاص خودش هر مخاطبی را جذب می‌کند؛ از جمله جذابیت او جروبحث‌هایی است که با نقی دارد. او با یک زن چینی به نام «چو چانگ» (با نام اسلامی راحله چانگ) ازدواج کرد اما زن او در پایتخت ۴ با سقوط هواپیما فوت کرد. از تکیه کلام‌های او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «آخ آخ آخ»،«آقا!،آقا!» «حساس نشو حساس نشو»، «وات تو دو وات نات تو دو (به انگلیسی: What to do, what not to do)»، «فدای تو بشم من»، و «آی لاو یو داری پسر» و «پیرمرد پرحاشیه (خطاب به پنجعلی)» و همچنین جمله‌ای نظیر «چرا بچه مچه حرف می‌زنی تو؟» از تکیه‌کلام‌های ارسطو عامل است. دیالوگی از ارسطو عامل در فصل اول این سریال که بسیار مورد توجه قرار گرفت مربوط به سکانسی است که ارسطو برای ابراز علاقه به گلرخ از کلمه «تحت تأثیر» استفاده کرده‌است. همچنین در فصل ۶ دیگران را با عنوان «گُل» مورد خطاب می‌کرد. از دیگر دیالوگ‌های او که در فصل ۶ به کار رفته: «اسکندر زمانی»، «یه لقمه نون بربری من بخورم یا اکبری»، «گل فرمایش کردی»، «لعنت به قفس، لعنت به دیوار»، «من حبس کشیده‌ام» است.

• هما سعادت با بازی ریما رامین‌فر یکی از شخصیت‌های اصلی مجموعه است که نقش همسر نقی معمولی را اجرا می‌کند. از ویژگی‌های او می‌توان به اعتماد به نفس بالا و پشتیبانی از خانواده اشاره کرد. او در فصل ۴ به شورای شهر پیوست اما در فصل ۵ به دلیل تصادف و تأثیرات آن بر اعصاب، از شورای شهر بیرون آمد. در فصل ۶ او شغل جدیدی پیدا کرد و گویندهٔ اخبار شبکه مازندران شد.
• باباپنجعلی با بازی علیرضا خمسه یکی از شخصیت‌های اصلی مجموعه پایتخت است. باباپنجعلی پدر نقی معمولی و دچار بیماری آلزایمر است. از تکیه‌کلام‌های او می‌توان به «شما حرف نزن»، «بخوابونم دهنش»، «نقی، ناهار نخردمه»، «صَدّامه؟»، «اَلِکی میگه»، «بوریم علی‌آباد»، «منم میام»، «عباس معصومیه؟»و«هندلگیه!؟»شاره کرد. باباپنجعلی در فصل ششم سریال سر میز صبحانه لقمه در گلویش گیر کرد و درگذشت ولی خانوادهٔ معمولی به همه گفتند که او سکتهٔ مغزی کرده‌است .

• بهتاش فریبا با بازی بهرام افشاری یکی از شخصیت‌های محبوب پایتخت است. بهتاش فریبا دروازه‌بان چهارم باشگاه فوتبال نساجی مازندران و پسر بهبود فریبا و فهیمه معمولی است. بهتاش فریبا در بیشتر اوقات، مخالف دایی خود یعنی نقی معمولی است و در همه مباحث با او جروبحث دارد. او همچنین به‌شدت علاقه‌مند به پدر و مادرش است. «اَی خِدااا»، «وِل هَکِن»، «من دیگه رد دادم» و «من پِتِر چِکِ ایرانم» (معمولاً با لحن عصبانی) از تکیه‌کلام‌های اوست. اولین حضور این شخصیت در پایتخت ۵ بود اما در فصل‌های قبلی به او اشاره شده بود.
  • همچنین بهرام افشاری نقش شیرافکن فریبا که برادر بهبود و عموی بهتاش و بهروز است را در فصل دوم بازی کرده‌است.

• بهبود فریبا با بازی مهران احمدی که داماد نقی، پدر بهتاش و بهروز و شوهر فهیمه معمولی است. وی محیط‌بان است. او برای مأموریت به آفریقا رفت اما به دست دزدان دریایی سومالی گروگان گرفته شد و درحالی‌که خانواده معمولی تصور داشتند او در آفریقا بر اثر بیماری ابولا فوت شده اما در فصل ۶ با بیماری سندرم دست بیگانه (سانسور شده به دست بی‌قرار) به ایران بازگشت. از تکیه‌کلام‌های او می‌توان به «آقا» (با لهجه مازندرانی) و «در اصل» (معمولاً در آخر جملات با لهجه مازندرانی) اشاره کرد.

• فهیمه معمولی با بازی نسرین نصرتی دختر پنجعلی معمولی، خواهر نقی و تقی معمولی، همسر بهبود فریبا، مادر بهتاش و بهروز و آرایشگر زنان است. تیکه کلام او «چقدر بدبختم من» و خطاب قرار دادن دیگران با عنوان «آقا» و «خانوم» است. او همچنین وقتی که می‌ترسد کلمه «ووویی» را می‌گوید.

• رحمت امینی شالیکار هزار جریبی با بازی هومن حاجی‌عبداللهی از شخصیت‌های برجسته و محبوب مجموعه پایتخت است. رحمت دارای سه برادر به نام‌های رحمان و رحیم و رامین است و یک خواهر هم دارد. او را «رحمت خروس باز» و «رحمت شاسی» و «رحمت دست قیچی» نیز خطاب می‌کنند. او قبلاً عاشق سوسن بود، اما بعد به فهمیه علاقه پیدا کرد و آن دو تصمیم داشتند ازدواج کنند که بهبود بازگشت و ازدواج آن‌ها به هم خورد؛ ولی بعد با خانم بیاتی ازدواج کرد و از او صاحب ۳ پسر شد. رحمت آرایشگر است و دارای آرایشگاهی با نام «فرهمند» است.

• سارا و نیکا معمولی خواهران دوقلو و دختران نقی معمولی و هما سعادت هستند. سارا فرقانی اصل و نیکا فرقانی اصل نقش این دو خواهر را بازی کرده‌اند. ارسطو در فصل سوم این دو خواهر را دوقلوهای افسانه‌ای خطاب کرده‌است.^[۱۳]

• بهروز فریبا که پسر فهیمه معمولی و بهبود فریبا و برادر بهتاش فریبا است. او پسر کوچک خانوادهٔ فریبا است. در فصل سوم، فهیمه بهروز را حامله بود. در فصل چهارم، بهروز نوزاد به تصویر کشیده شده‌است. در فصل پنجم نیز بهروز کودک حضور دارد. در فصل ششم اما ابوالفضل رجبی بهروز نوجوان را با ابروهای پیوسته به تصویر کشید که باعث محبوبیت این شخصیت شد. احترام نگذاشتن به بزرگ‌ترها و حمله کردن به سارا و نیکا از خصوصیات این شخصیت است.
• تقی معمولی که برادر نقی معمولی و فهیمه معمولی است. نقش تقی را سلمان خطی بازی کرده‌است. جمیله معمولی همسر تقی است.
• جمیله معمولی که همسر تقی معمولی است و توسط آتیه جاوید ایفا شده‌است. بهتاش فریبا او را ترمیناتور خطاب می‌کند. جمیله اغلب تقی را کتک می‌زند.
• رحمان و رحیم امینی که برادران دوقلوی رحمت امینی هستند. نقش این دو را مجتبی بلال‌حبشی / مصطفی بلال‌حبشی بازی می‌کنند. رحمان و رحیم به خوانندگی علاقه دارند و گیتار می‌زنند و می‌خوانند. رحمت در فصل پنجم می‌خواست رحمان و رحیم با سارا و نیکا ازدواج کنند اما هما و نقی کاملاً با این ازدواج مخالف بودند و با رحمت برخورد کردند.
• اوس موسی با بازی هدایت هاشمی که بنّا است. وی در فصل سوم، ساختمان نقی را می‌ساخت اما به اصرار نقی یک ستون مهم خانه را حذف کرد و همین باعث خراب شدن خانه و شکستن دست‌های اوس موسی شد. در فصل چهارم نیز اوس موسی در وسط مجموعه اضافه شد و در ساخت خانهٔ غیرقانونی به ارسطو و نقی کمک می‌کرد اما در نهایت آن خانه نابود شد. در فصل پنجم نیز با تماس تلفنی به نقی باعث لو رفتن نقی و کشته شدن مرد سوری ای که همراه آن‌ها بود توسط نیروهای داعش شد.
• چو چانگ (راحله چانگ) همسر چینی ارسطو که منگ هان ژانگ نقش او را بازی کرد. وی در نهایت به‌خاطر سقوط هواپیما کشته شد. از خصوصیات او می‌توان علاقه داشتن به غافلگیر کردن دیگران دانست.
• طاهره دختر محمود نقاش که گرچه فقط در فصل ششم با بازی عارفه معماریان حضور دارد، اما در تمام فصول به او اشاره شده‌است. او قبلاً همسایه نقی بوده و نقی قبل از هما خواستگار وی بوده‌است. در فصل ششم ارسطو می‌خواست با او ازدواج کند اما مادر ارسطو ازدواج آن‌ها را به هم ریخت.
• عسل خاله با بازی سکینه خاتون شفافی مادر ارسطو است. او در فصل چهارم به علی آباد آمد و مدتی در خانه ارسطو ماندگار شد. او در فصل های ۵ و ۶ پیش خواهر ارسطو یعنی پرستو بود اما در دو قسمت آخر پایتخت ۶ به علی آباد برگشته و مانع ازدواج ارسطو با طاهره شده بود.

به گفتهٔ عوامل سریال و علیرضا خمسه دلیل حذف بابا پنجعلی از سریال، آلزایمر زیاد و بیش از حد شخصیت بوده‌است زیرا استفاده از این شخصیت بسیار محدود می‌شد. همچنین کارگردان سریال در این باره گفته‌است که به این شخصیت در پنج فصل به اندازه کافی پرداخته شده‌است و دلیلی برای ادامه دادن شخصیت نیست. گرچه در ابتدا خشایار الوند می‌خواست از روح بابا پنجعلی در فصل ششم استفاده کند اما محسن تنابنده نظرش این بود که این شخصیت در فصل ششم حضور نداشته باشد. سرانجام با از دنیا رفتن خشایار الوند و گفتگو بین علیرضا خمسه و عوامل مجموعه، تصمیم گرفتند که این شخصیت را حذف کنند و از مرگ او موقعیت‌های خنده‌دار خلق کنند.^[۱۴]

هدایت هاشمی از علت حضور نداشتن خود می‌گوید:^[۱۵] «شخصیت اوس موسی قرار بود فقط دو قسمت در فصل سه پایتخت باشد؛ اما به سبب پیشرفت قصه و اینکه جا داشت به این شخصیت بیشتر پرداخته شود، قرار شد در فصل‌های چهار و پنج هم حضور داشته باشد که من به علت فوت مادرم نتوانستم در فصل ۵ حضور پیدا کنم و فقط یک قسمت صدایم بود.»

وی همچنین به این سؤال که آیا دوست دارد به مجموعه برگردد گفته‌است:^[۱۵] «به نظر خودم در مورد شخصیت اوس موسی حق مطلب ادا شد و من خودم بشخصه از آن سیراب شدم.»

در آذر ۱۳۹۹، اخباری تأیید نشده از ممنوعیت حضور «سارا و نیکا» در برخی رسانه‌ها، از جمله ایسنا و همشهری‌آنلاین منتشر شد که آنان در فصل جدید حذف شده‌اند. ایسنا نوشت «حذف نقش سارا و نیکا و بازگشت نقش بابا پنجعلی با بازی علیرضا خمسه، مهم‌ترین تغییراتی است که در همین گمانه‌زنی‌ها برای فصل هفتم از سریال پایتخت برشمرده می‌شود.». مهران احمدی و بهرام افشاری به این موضوع واکنش نشان دادند.^[۱۶] برخی معتقدند که علت حذف این بازیگران، لو رفتن فیلم‌های خصوصی آنان در استخر است.^[۱۶][۱۷]

سانسورهایی در این سریال وجود داشت که مورد اعتراض عوامل سریال قرار گرفت. اوج سانسورها در فصل پنجم و به خصوص فصل ششم بود.

• محسن تنابنده پس از سانسور فصل ششم گفت:^[۱۸] «میان پایتخت ما و پایتختی که شما می‌بینید از زمین تا آسمان فاصله است.»
• همچنین احمد مهران فر نیز با ارسال متن دیالوگ‌هایی که در قسمت هشتم، فصل ششم بود، گفت:^[۱۸] «نگران نباشید حال ارسطو خوب میشه اگر سانسور بذاره.»

موافقان

• سید علی خامنه‌ای (رهبر جمهوری اسلامی) خطاب به سیروس مقدم:

  «یک تکه‌هایی از این کار شما را دیدم. … «پایتخت». خیلی خوب بود. یک فیلم ایرانی. من همیشه اعتراضم به هنرمندان این است که حتی دیالوگ‌ها را از روی کپی‌های فرنگی انتخاب می‌کنید. این، خب خیلی غلط و بد است. این نه، یک فیلم ایرانیِ کامل و درست است»^[۱۹][۲۰]

• عزت‌الله ضرغامی در گفتگویی ضمن حمایت کامل از سریال پایتخت، بر ساخت فیلم‌ها و سریال‌هایی با محوریت قوم‌های مختلف ایرانی تأکید نمود.
• سید علی‌اکبر طاهایی (استاندار مازندران) نیز روز ۱۲ فروردین در ارتباط زنده تلفنی با رادیو ساری، از صدا وسیما به‌خاطر پخش برنامه‌های طنز و سرگرم‌کننده در نوروز و ایجاد نشاط و تزریق روحیهٔ شادی جمعی قدردانی کرد.^[۲۱]
• ابوالفتح نیکنام (دبیر مجمع نمایندگان مازندران) نیز از پخش سریال نوروزی پایتخت قدردانی کرد.^[۲۲]

مخالفان

• احمدعلی مقیمی (نماینده شرق مازندران) نسبت به این مجموعه اعتراض کرد و در نامه‌هایی خواستار قطع آن و عذرخواهی صداو سیما از مردم مازندران و مازندرانی‌های خارج از استان شد.^[۲۳][۲۴]
• شجاعی کیاسری (نماینده مردم شهرستان‌های ساری) در مصاحبه‌ای از این فیلم انتقاداتی کرد.^[۲۵][۲۶]
• امام‌جمعه بابلسر نیز در نخستین نمازجمعه سال۱۳۹۰ با انتقاد از این سریال گفت: «شما باید ببینید که مردم در این سریال‌ها چه می‌آموزند و نکات مثبت این‌ها در چیست؟»^[۲۷]
• علی معلمی (نماینده مجلس خبرگان و امام‌جمعه قائم‌شهر) در خطبه نمازجمعه این شهر نیز از این سریال انتقاد نمود.^[۲۸]
• نماینده مردم ساری در مجلس دربارهٔ ساخت این سریال تصریح کرد: کاری که این صداوسیما انجام داده‌است، علی‌رغم همه تذکرات، این کار را حتی استعمارگران اروپایی در کشورهای آفریقایی وقتی مشغول غارت آن‌ها بودند، انجام ندادند.^[۲۹]
• سید هادی حسینی (نماینده مردم قائم‌شهر، سوادکوه، جویبار و سیمرغ) در پیگیری خبرنگار مهر دربارهٔ سریال «پایتخت ۳» با بیان اینکه این سریال هدف و پیام ندارد، اظهار کرد: هزینه‌هایی که برای این سریال شده‌است در واقع صرف سرمایه‌های نظام است بدون این‌که فایده آموزنده‌ای داشته باشد.^[۳۰]
• نجمه واحدی، پژوهشگر و فعال حقوق زنان در ایران پس از پخش فصل پنجم سریال: حتی ما شاهد عادی‌سازی کودک‌همسری در پایتخت پنج بوده‌ایم، اما با این حال چیزی که پایتخت شش را شاخص‌تر از سری‌های قبل این مجموعه می‌کرد، کلیشه‌های جنسیتی بسیار پررنگ‌تر و جنسیت‌زدگی عریان این مجموعه نسبت به مجموعه‌های قبلی بود و دلیل آن هم ظاهر شدن «هما» و «فهیمه» با تغییر کاراکترها به سمت زنانی کلیشه‌ای بود.^[۳۱][۳۲]
• عبدالحسین خسروپناه مدرس حوزه علمیه و دانشگاه در اظهار نظری در ارتباط با شخصیت‌ها و حواشی فصل ششم سریال پایتخت عنوان داشته: فارغ از نقدهایی چون اختلاط نامحرم، تعابیر بی‌ادبانه مخصوصاً نسبت به والدین، بی‌احترامی به نماز و حج و… ولکن نقد ریشه‌ای‌تر این سریال رویکرد ایران‌گریزی و ایران تضعیفی است که متأسفانه از دوره قاجار توسط مستشرقین و بعد روشنفکرنمایان داخلی دنبال می‌شود. این سریال با نشان دادن ایرانیانی که یا قاچاقچی (ارسطو) هستند یا روانی (بهبود) یا مسئول ناتوان و بی‌عرضه و منفعل (مالکی نماینده مجلس) یا دارای کمبود شخصیت (بهتاش) یا نوجوانان غرق در اینستاگرام و فضای مجازی (دختران دوقلو) یا مدعیان پرادعای هیچ‌کاره و فرصت‌طلب (نقی) یا مروج آرایشگری و رفتارهای نامناسب (رحمت و فهیمه) یا عقل کلی که در مواردی احساسی داوری می‌کند (هما)، برای بیننده مخصوصاً بیننده خارجی تصویر بسیار منفی علیه ایران می‌سازد^[۳۳]
• احسان شاه‌قاسمی استاد دانشگاه تهران بعد از پخش فصل ششم سریال پایتخت با انتقاد از عدم توانایی برخی بازیگران این سریال برای یادگرفتن لهجه مازنی، آن‌ها را «بی‌استعداد» خواند و ضعف بازیگری و پیرنگ این سریال را ناشی از فساد و رانت در صداوسیما دانست.^[۳۴]
• علیرضا شاه‌فضل قمصری، استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان می‌گوید:^[۳۵] «طبیعت کار این است هنگامی که می‌خواهید یک ناهنجاری را نقد کنید باید آن را به نمایش بگذارید و سپس نقد کنید. حال اگر در فیلم یا مجموعه‌ای یک ناهنجاری اجتماعی یا اخلاقی نمایش داده شد اما در فیلم مورد انتقاد قرار نگرفت، به معنای تأیید آن ناهنجاری از طرف سازنده فیلم می‌باشد ولی اگر پاسخ آن ناهنجاری در فیلم به شکلی نمایش داده شد، به معنای آن است که سازنده فیلم به دنبال نقد آن ناهنجاری بوده‌است. اما ناهنجاری‌های بسیاری در این فیلم مشاهده شد که اصلاً پاسخی به آن‌ها داده نشد و حتی به گونه‌ای مورد تأیید نیز قرار گرفت. به عنوان مثال آنجایی که بهتاش می‌خواهد خانه شخصی بگیرد، عکس‌العمل و پاسخ مناسبی به خانه مجردی در فیلم داده نشد.
  همچنین دروغ‌های فراوانی که در فیلم بیان می‌شد، هیچگاه مورد نقد قرار نگرفت و فیلم مکرر نشان می‌داد که بسیاری از مشکلات را می‌توان با دروغ گفتن حل کرد. به هر حال این فیلم در کنار زیبایی‌های زیادی که دارد به لحاظ فیلم‌نامه باید تقویت شود تا آسیب‌های آن گرفته شود.»

مجموعه پایتخت از جهت مختلفی مورد نقد قرار گرفته‌است. این بخش از مقاله به انتقادات وارده به مجموعهٔ تلویزیونی پایتخت می‌پردازد؛ انتقاداتی که حتی به احتمال وجود ستون پنجم فرهنگی دشمن در میان سازندگان این سریال نیز دامن زده‌است.^[۱۶]

تبلیغات اسپانسرها

فصل سوم سریال پایتخت که در نوروز سال ۱۳۹۳ از تلویزیون ایران پخش شد، نمونه آشکار و بی‌سابقه‌ای از تبلیغات در سریال‌های ایرانی بود، به‌طوری‌که به بهانه‌های مختلف پروژه اطلس مال که حامی مالی سریال پایتخت بود در سکانس‌های مختلف تبلیغ می‌شد؛ با همه این‌ها این تبلیغات در هیچ‌یک از فصل‌های دیگر این سریال دیده نشد.^[۱۶]

مشروعیت بخشیدن به سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی در سوریه

در فصل پنجم سریال شخصیت‌های اصلی داستان کاملاً اتفاقی در نبرد با گروهی از سربازان داعش در سوریه روبرو می‌شوند و بعد از درگیری با داعشی‌ها به دست نیروهای مدافع حرم نجات پیدا می‌کنند. قصه‌ای که هرچند همچون دیگر فصل‌های این سریال در غالب طنز پیش می‌رفت اما در عین‌حال آشکارا به تبلیغ سپاه و مشروعیت بخشیدن به موضع حاکمیت دربارهٔ جنگ داخلی سوریه می‌پرداخت.^[۱۶]

در قسمت اول فصل ششم که نوروز سال ۱۳۹۹ یعنی چندماه پس از گران شدن ناگهانی بنزین در آبان ۹۸ و به تبع آن اعتراضات گسترده مردمی، پخش شد، شخصیت اصلی سریال، نقی معمولی، با شنیدن قیمت بنزین جا می‌خورد و پس از آنکه مأمور پمپ بنزین به او یادآور می‌شود که بنزین گران شده‌است، می‌گوید: 《من هم صبح جمعه متوجه شدم》 پاسخی که در نگاه اول طعنه‌ای به حسن روحانی (رئیس‌جمهور) به نظر می‌رسد؛ ولی به عقیده برخی هدفش درواقع تقلیل و کوچک جلوه دادن گرانی بنزین در ذهن مردم است.^[۱۶]

ترویج ازدواج و فرزندآوری

سازندگان سریال پایتخت حتی در دو قسمت پایانی فصل ششم پخش شده در نوروز ۱۴۰۰ هم، تبلیغ و تشویق به فرزندآوری و ازدواج را مدنظر داشتند. برای مثال یکی از رحمت (بازی هومن حاج‌عبداللهی) که در قسمت قبلی ازدواج کرده بود، پدر سه فرزند شد.

حاشیه‌سازترین مورد دربارهٔ ترویج ازدواج اما مربوط به فصل پنجم سریال است. زمانی‌که رحمت دختران دوقلوی یکی از شخصیت‌های سریال (نقی معمولی) یعنی سارا و نیکای حدوداً ۱۲، ۱۳ ساله را برای ازدواج با برادران دوقلوی خود در نظر گرفته‌است و نگران است که چطور آنها را از پدر غیرتی سارا و نیکا، خواستگاری کند. مسئله‌ای که در چند قسمت ابتدایی سریال ذهن «رحمت» را درگیر کرده و درنهایت با واکنش تند نقی و هما (پدر و مادر دو دختر) روبرو می‌شود.

مادر دوقلوها با گفتن این‌که این دخترها هنوز بچه هستند و در خلوت خودشان عروسک‌بازی می‌کنند، به‌صورت غیرمستقیم می‌خواهد به رحمت بفهماند که تفکر او مصداق مشروعیت بخشیدن به «کودک‌همسری» است. اما مطرح شدن چنین مسئله‌ای در داستان، واکنش زیادی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی را در پی داشت و حتی سازندگان سریال را به واکنش واداشت و محسن تنابنده، نویسنده و بازیگر اصلی سریال گفت که موضوع کودک‌همسری را مطرح کرده‌است تا در قسمت‌های بعدی به مخالفت با آن بپردازد.^[۱۶]

توهین قومی

برخی معتقدند اغلب دیالوگ‌ها و موقعیت‌های شکل گرفته سریال پایتخت پنج، نوعی توهین مستقیم و آشکار به فرهنگ مردم مازندران است.^[۳۶] کارشناسان معتقدند توهین و تمسخر لهجه‌ها در فیلم‌های سینمائی، سریال‌ها و همچنین پخش و انعکاس آن در رسانهٔ ملی کشور می‌تواند نفرت را میان مخاطبان این زبان‌ها به وجود بیاورد و در عین حال، بخشی از سیاست رسمی و رسانه‌ای کشور علیه قومیت‌ها تلقی گردد.^[۱۵]

پخش سریال نوروزی پایتخت باعث اعتراضاتی از سوی مردم مازندران نیز شد. به باور معترضان دراین مجموعهٔ نوروزی لهجهٔ مازندرانی‌ها مورد تمسخر قرار گرفته‌است. معترضان خواستار عذرخواهی و قطع این سریال شدند.^[۱۵] اوج گرفتن اعتراض‌ها علیه سریال پایتخت به باور برخی از جامعه شناسان و زبان‌شناسان ایرانی بیشتر ریشه در مشکلات اجتماعی و فرهنگی دارد.^[۱۵]

پخش این سریال اعتراض مقام‌های استانداری، امامان جمعه و تشکل‌های دانشجویی استان مازندران را هم برانگیخت. هادی ابراهیمی، معاون امنیتی- سیاسی استاندار مازندران در گفتگو با رسانه‌ها اعلام کرد که در ایام نوروزی مردم با تماس با استانداری به این فیلم اعتراض کرده‌اند.^[۱۵]

یکی از تاسف‌بارترین سمت‌گیری‌های رسانهٔ ملی در هر یک از شبکه‌های سراسری، موضع‌گیری قومی و ناسیونالیسم کور از جمله تعصبات دگماتیسمی شهری و تزریق شبهه برتری نژادی یا همان آپارتاید شهری به نفع خود و علیه اقوام موجود در یک ملیت یا شهرهای موجود در یک مملکت است.
عقده گشایی‌های اخیر در سریال پایتخت که متأسفانه عزت اجتماعی و فرهنگ قومی مازندرانی‌ها را به شدت هدف قرار داده و به غیرواقعی‌ترین شکل ممکن به زبان، لهجه، رفتار، افکار، بافت خانوادگی، ارتباطات اجتماعی و اتفاقات محتمله در یک زندگی شمالی پرداخته، تنها و تنها یادآور تفکری تبعیض‌آمیز علیه هر قومیتی به جز قومیت تهرانی یا قومیت منسوب به رسانه‌ای‌های پایتخت‌نشین است.

— معاون امنیتی-سیاسی استانداری مازندران

معاون استانداری مازندران دربارهٔ دلایل تحقیر لهجه مازندرانی گفته‌است: «این تفکر تا دیروز جهت ضد آذری و ضد گیلانی و تا حدودی هم ضد لری داشته، اما این روزها به خاطر دریافت جواب‌های دندان شکن از سوی اقوام غیور یادشده، تغییر مسیر داده و مازنی‌ها و لرها را به‌طور مستقیم هدف گرفته‌است».^[۱۵]

دیگر معاون استانداری مازندران، گفته‌است: «تلاش کارگردان برای القاء برتری فرهنگی و اجتماعی پایتخت‌نشین‌ها بر قومیت‌های مقیم استان‌ها و این‌بار مازندرانی‌هاست که این نگرش‌ها ریشهٔ استعماری دارد».^[۱۵]

یک حقوق‌دان اهل استان مازندران که از قید نامش خودداری کرد، در گفتگو با دویچه وله گفت: «افراد، چون این قضیه را توهین تلقی کردند، می‌توانند به استناد صحبت اخیر رهبری^[ب] به‌عنوان «جرم توهین» شکایت کنند و این توهین از طرف هر کسی به هر شکلی انجام بگیرد، تحت پیگرد قرار می‌گیرد تا به‌حال در ایران کسی به جرم توهین به لهجه محکوم نشده‌است.»^[۱۵]

همچنین حجت‌الاسلام لائینی، مسئول وقت شورای نگهبان مازندران، گفته‌است: «صداوسیما نباید با پخش چنین برنامه‌هایی خود را به نمایشخانه‌ای بی‌محتوا تبدیل کند. سازندگان این سریال حرمت مازندرانی‌های غیور را خدشه‌دار کرده‌اند و این موضوع موجب اعتراضات گسترده مردم و مسئولان استان شده‌است. نباید به بهانهٔ شادی و خنداندن مردم، قوم و فرهنگ خاصی را هتک حرمت کرد.»^[۱۵]

عدم تطابق با فرهنگ مازندرانی

برخی از صحنه‌های سریال پایتخت، نظیر خورشت قیمه در ولیمه نقی، هیچ نسبتی با فرهنگ غذایی مازندران ندارند؛ همچنین در برخی صحنه‌ها نظیر استقبال از زائران، می‌شد از سنت‌های مازندرانی استفاده کرد ولی این اتفاق رخ نداد که نشان‌دهندهٔ عدم مشاوره و ضعف در فیلم‌نامه است.^[۳۷]

یکی از سکانس‌های جنجالی در فصل ششم پایتخت نمایش داده شد. این صحنه بازخورد گسترده‌ای در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی داشت و به‌طور گسترده به اشتراک گذاشته و هم‌رسانی شد. در این صحنه که بهبود فریبا بر کتاره یا نرده صفه خانه نشسته و نیم‌رخ او به دوربین است؛ دست بی‌قرارش در حال لرزش و تکان خوردن است. نحوهٔ تکان خوردن دست، به باور بسیاری از بینندگان یادآور و تداعی‌کنندهٔ خودارضایی است.

برای تأییدپذیری کامل این بخش به منابع بیشتری نیاز است. لطفاً با توجه به شیوهٔ ویکی‌پدیا برای ارجاع به منابع، با ارائهٔ منابع معتبر به بهبود این مقاله کمک کنید. مطالب بی‌منبع را می‌توان به چالش کشید و حذف کرد. (مه ۲۰۲۳) (چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید)

پایتخت ۱

• برنده تندیس بهترین سریال از دومین دوره جشنواره جام‌جم (۱۳۹۱)
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (محسن تنابنده) از دومین دوره جشنواره جام‌جم (۱۳۹۱)
• برنده جایزه ویژه هیئت داوران (محسن تنابنده) از دومین دوره جشنواره جام‌جم (۱۳۹۱)^[۳۸]

پایتخت ۲

• برنده تندیس بهترین کارگردان (سیروس مقدم) از چهاردهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۳)^[۳۹]
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (محسن تنابنده) از چهاردهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۳)

پایتخت ۳

• برنده تندیس بهترین فیلم‌نامه (محسن تنابنده) از پانزدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۴)^[۴۰]
• برنده تندیس بهترین بازیگر زن (ریما رامین‌فر) از پانزدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۴)
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (محسن تنابنده) از شانزدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۴)

پایتخت ۴

• برنده تندیس بهترین سریال از چهارمین دوره جشنواره جام‌جم (۱۳۹۶)^[۴۱]
• برنده تندیس بهترین سریال از نظرسنجی تلویزیون (سه ستاره) (۱۳۹۵)
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (محسن تنابنده) از نظرسنجی تلویزیون (سه ستاره) (۱۳۹۵)^[۴۲]
• برنده تندیس بهترین بازیگر زن (نسرین نصرتی) از شانزدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۵)
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (احمد مهران‌فر) از شانزدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۵)

پایتخت ۵

• برنده تندیس بهترین سریال از هجدهمین دوره جشن دنیای تصویر(۱۳۹۷)^[۴۳]
• برنده تندیس بهترین فیلم‌نامه (محسن تنابنده) از هجدهمین دوره جشن دنیای تصویر (جشن حافظ) (۱۳۹۷)^[۴۴]
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (بهرام افشاری) از هجدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۷)
• برنده تندیس بهترین سریال از جشنواره نوروزی صداوسیما (۱۳۹۷)
• برنده تندیس بهترین بازیگر زن (ریما رامین‌فر) از جشنواره نوروزی صداوسیما (۱۳۹۷)^[۴۵]
• برنده تندیس بهترین سریال از پنجمین دوره جشنواره جام جم (۱۳۹۷)^[۴۶]

پایتخت ۶

• برنده تندیس بهترین بازیگر کمدی مرد (محسن تنابنده) از بیستمین دوره جشن دنیای تصویر (جشن حافظ) (۱۳۹۹)^[۴۷]

• پایتخت در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها (IMDb)
• پایتخت؛ عبور از خط قرمزها یا بازوی تبلیغاتی نظام؟