اصطخری - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

این مقاله شامل فهرستی از منابع، کتب مرتبط یا پیوندهای بیرونی است، اما به‌دلیل فقدان یادکردهای درون‌خطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. لطفاً با افزودن یادکردهای دقیق‌تر، به بهبود این مقاله کمک کنید. (چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید)

ابواسحاق ابراهیم بن محمد فارسی اصطخری مشهور به کرخی (تاریخ مرگ: ۳۴۰ ه‍.ق/۹۵۱م یا ۳۴۶ ه‍.ق/۹۵۷م) جغرافیدان و نقشه‌نگار^[۱] برجستهٔ ایرانی در سدهٔ ۴ ه‍.ق/ ۱۰م است. نام او برگرفته از شهر باستانی اصطخر (استخر) در استان فارس ایران است.^[۲]

او هم‌دورهٔ ابن حوقل بوده است. آن‌ها در هند با یکدیگر دیدار کردند و نه تنها کتاب‌هایشان هم‌نام است، بلکه در بسیاری از موارد از اصطلاحات یکسانی استفاده کرده‌اند. وی از هند تا اقیانوس اطلس را گشته است. فعالیت وی بیشتر در ترسیم نقشه بوده است.

یکی ار آثار مهم وی کتاب صور الاقالیم است که در آن در مورد جغرافیای عربستان، شمال آفریقا، خلیج فارس، اندلس، مصر، شام، بیت‌المقدس، خوزستان، فارس، کرمان، سند، آذربایجان، ارمنستان، طبرستان، دیلم، دریای خزر، خراسان، سیستان، ماوراءالنهر با رسم نوزده نقشه بحث نموده است. این کتاب در سال ۱۸۳۹ در آلمان به چاپ رسید.

مسالک و ممالک به معنای «راه‌ها و ایالت‌ها» کتابی زمینهٔ جغرافیا و شبیه کتاب الاقالیم است. اما اختلافاتی با آن دارد. این کتاب دویست سال پس از نوشته شدنش توسط استخری، ترجمه شد. نسخه‌های خطی دیگری از کتاب مسالک و ممالک و همچنین صورالاقالیم استخری در کتابخانه‌های بزرگ جهان موجود است. از جمله نسخه خطی کتابخانه ملی وین به متن فارسی منسوب به خواجه نصیرالدین طوسی و نسخه کتابخانهٔ موزه ملی ایران مورخ ۷۲۶ هجری به خط ابن ساوجی.

مسالک و ممالک نیز از نفیس‌ترین نُسخ خطی اثر استخری در زمینه تاریخی و جغرافیایی است که در قرن ۴ ه‍.ق / ۱۰ م نوشته شده است. این نسخهٔ خطی در ۲ دی ۱۳۸۷ به شمارهٔ ۱۰۰۵ در فهرست کمیته ملی حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید و اکنون در موزه دوران اسلامیِ موزه ملی ایران نگهداری می‌شود.

• نیک‌بین، نصرت‌الله (۱۳۷۵). فرهنگ مکتشفین و جغرافی نویسان جهان. تهران: نبوی.^{[کدام صفحه؟]}
• اصطخری، ابراهیم بن محمد (۱۳۶۸). مسالک و ممالک؛ ترجمه فارسی قرن پنجم - ششم هجری. به اهتمام ایرج افشار (ویراست سوم). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.^{[کدام صفحه؟]}
• اصطخری، محمد بن ابراهیم (۱۳۴۰). مسالک و ممالک. باهتمام ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.^{[کدام صفحه؟]}

• اصطخری در دانشنامهٔ ایرانیکا

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ اصطخری موجود است.