کاشی هفت‌رنگ - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

کاشی هفت‌رنگ نوع کاشی است که اکثرأ در مساجد، عبادت گاه‌ها و مقبره‌ها همچنان منازل شخصی بکار می‌رود که از شهرت بسیار خوبی برخوردار است این نوع کاشی از کاشی‌های خشت یعنی چهار گوش نشأت گرفته و معمولاً از قطعاتی به ابعاد ۱۵×۱۵ و۲۰×۲۰ و برای مناره و گنبد ۱۵×۷٫۵ یا ۲۰×۱۰ سانتیمتر به رنگ سفید تهیه شده، در کنار هم چیده شده و با طرح یا خط تهیه شده، روی کاغذ سمبه شده، با گرده زغال بر روی کاشی کپی می‌شود و به وسیله اکسید منگنز، قلم‌گیری می‌شود و بعد با رنگ‌های مختلف امّا حرارت پایین‌تر از رنگ اول کاشی رنگ آمیزی می‌گردد و دوباره به کوره رفته وآماده نصب می‌شود.^[۱][۲]

کاربرد کاشی هفت رنگ از اواخر دوره تیموری در معماری ایرانی اسلامی معمول گردید و در دوره قاجار نیز همچنان متداول بود. ولی متأسفانه در دوره متأخر این شیوه تزئین از نظر ساخت، رنگ و لعاب به استثنای چند مورد نادر، سیر نزولی پیموده است بسیاری از کاشی های هفت رنگ در هند، بنگال، عراق و سوریه منشأ ایرانی دارند.

در عصر سلطنت قاجارها پیوند میان معماری و کاشی هفت رنگ به طور فزاینده ای افزایش یافت. و به عنوان عنصر اصلی تزئینات در مساجد و مدارس و ساختمان های غیر مذهبی مثل کاخ ها، عمارت ها، بازارها و غیره رخ نمایی کرد. اهمیت معماری دوره قاجار را شروع همنشینی و گاها تقابل مدرنیته و سنت گرایی هنرمندان در جامعه معماری ایران دانست. دوره ای که تحولات بنیادی در زندگی مردم از جهات مختلف در هنر و معماری شکل گرفت.

معمار ی و کاشی هفت رنگ صفوی سبک های هنری پیشین، که در عصر مغولی از خاور دور (خصوصا چین) گرفته شده بود را متحول کرد و ذوق و هنر ایرانی را با تجربه قبل در هم آمیخت و هنر کاشی هفت رنگ را به ایرانی ترین حالت خود در آورد. دوره ای که کاشی هفت رنگ حرف اول را در تزئین ابنیه می زد. از دلایل اصلی آن هم گسترش معماری، و وضعیت خوب اقتصادی دوره شاه عباس اول است.

هفت رنگ متداول و رایج در ساخت این نوع کاشی عبارتند از سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، زرد و حنایی که در آبدات تاریخی و اماکن متبرکه از این نوع کاشی‌ها زیاد استفاده شده‌است.^[۳][۴]

از این نوع کاشی مسجد جامع عباسی اصفهان و در کاخ گلستان تهران، مسجد وکیل شیراز، مجموعه ابراهیم خان کرمان و مسجد نصیرالملک شیراز به کار برده شده است.^{[۵][۶][۷][۸][۹]}