گوزنها - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

گوزنها
پوستر فیلم گوزنها، اثر مرتضی ممیز
کارگردان	مسعود کیمیایی
تهیه‌کننده	مهدی میثاقیه
نویسنده	مسعود کیمیایی
بازیگران	بهروز وثوقی فرامرز قریبیان نصرت پرتوی پرویز فنی‌زاده گرشا رئوفی عنایت‌الله بخشی پروین سلیمانی مستانه جزایری محبوبه بیات سعید پیردوست جهانگیر فروهر محمدعلی ورشوچی نعمت‌الله گرجی
موسیقی	اسفندیار منفردزاده
فیلم‌بردار	نعمت حقیقی
تدوین‌گر	عباس گنجوی
شرکت تولید	استودیو میثاقیه
تاریخ‌های انتشار	۶ آذر ۱۳۵۳
کشور	ایران
زبان	فارسی

گوزنها فیلمی به کارگردانی و نویسندگی مسعود کیمیایی، محصول سال ۱۳۵۳ خورشیدی است^[۱]. این فیلم سیاه و سفید محصول استودیو میثاقیه و به تهیه‌کنندگی مهدی میثاقیه است.

بهروز وثوقی با بازی در این فیلم جایزه‌ی بهترین بازیگر مرد در سومین جشنواره جهانی فیلم تهران در سال ۱۳۵۳ را از آن خود کرد.

در رای‌گیری از ۵۵ فیلم‌شناس ایرانی در سال ۱۳۸۱، گوزنها به همراهِ باشو، غریبه کوچک کارِ بهرام بیضایی بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران شناخته شده‌است^[۲] در رأی‌گیری‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۹۸ مجلّهٔ فیلم نیز گوزنها بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران شناخته شد.

مرد تحت تعقیبی به نام قدرت (فرامرز قریبیان)، پس از سرقت مسلحانه از بانک، خود را به دوستش سید رسول ( بهروز وثوقی) می‌رساند. سید مردی معتاد است و همراه فاطمه که دورانی عاشق یکدیگر بوده‌اند زندگی می‌کند فاطمه بازیگر تئاتر می‌باشد. سید که مردی زبون است، با کمک معنوی قدرت به خودش می‌آید. ابتدا در مقابل مزاحم فاطمه و سپس صاحب خانه می‌ایستد و سپس هروئین فروشی که او را به اعتیاد کشانده از پا درمی‌آورد. پلیس رد قدرت را در خانه سید می‌یابد. سید با اجازه پلیس پیش قدرت می‌رود تا او را وادار به تسلیم کند، اما قدرت مقاومت می‌کند. پلیس خانه را به گلوله می‌بندد و هر دو در انفجار خانه کشته می‌شوند.^[۳]

اسامی بازیگران فیلم گوزنها به شکل* و ترتیب نمایش در عنوان‌بندی آغازین فیلم ^{[۴] [۵] [۶]}:

^{* اسامی داخل کروشه در عنوان بندی و یا پوستر درج نشده‌اند.}

فیلم گوزنها با مدیریت علی کسمایی و با صدابرداری محمد محمدی در استودیو میثاقیه دوبله شد. دیگر گویندگان در نقشهای فرعی شامل: مهدی آرین‌نژاد (پلیس)، محمد آفرین (پلیس)، تاجی احمدی (مستأجر)، سیامک اطلسی و حسین معمارزاده (بازیگران تئاتر)، ناهید امیریان (دختر اصغر)، مهین بزرگی (گیتی فروهر) و ناصر خاوری بودند^[۶].

گوزنها نخستین بار در ششم آذر سال ۱۳۵۳ در تالار رودکی تهران به عنوان یکی از فیلم‌های بخش مسابقه سومین جشنواره جهانی فیلم تهران به نمایش درآمد و روز بعد هم در سینما پارامونت تهران هم به نمایش درآمد و مورد استقبال شدید تماشاگران که اغلب دانشجو بودند قرار گرفت.

بعد از این دو نمایش، از نمایش عمومی فیلم جلوگیری شد تا اینکه بعد از تغییراتی در فیلم، نسخه اصلاح شده گوزن‌ها در اکران گسترده از تاریخ چهارشنبه ۸ بهمن ۱۳۵۴ خورشیدی در سینماهای تهران و شهرستان‌ها بر روی پرده رفت^[۷][۸].

سینماهای نمایش‌دهنده نسخه اصلاح شده فیلم گوزنها در تهران، در گروه سینمایی آسیا شامل ۱۳ سینمای آسیا، ژاله، رکس، شهوند، لیدو، نپتون، توسکا، المپیا، پاسارگاد، چرخ و فلک، کاپری، ناتالی و سیلور‌سیتی (قلهک) بودند^[۷][۸].

سینماهای نمایش‌دهنده فیلم در شهرستان‌ها شامل ۱۳ سینمای «شهر فرنگ» در مشهد، «چهار باغ» و مهتاب در اصفهان، کاپری و پرسپولیس در شیراز، ساحل در اهواز، شیرین و کیهان در آبادان، کوروش در رشت، متروپل و تخت جمشید در تبریز، آتلانتیک در کرمانشاه، امپایر در گرگان بودند ^[۷][۸].

فیلم گوزنها، پس از۴ هفته نمایش در تهران، در گروه سینمایی آسیا و سینما کاپری در تاریخ سه‌شنبه ۵ اسفند ۱۳۵۴ جای خود را به فیلم بابا خالدار در این گروه سینمایی داد ^{[۹] [۱۰]} ولی نمایش فیلم برای ۳ هفته دیگر تنها در سینما کاپری ادامه یافت و در نهایت پس از ۷ هفته نمایش در تاریخ پنجشنبه ۲۸ اسفند ۱۳۵۴ جای خود را به فیلم قرار بزرگ (محمدعلی فردین) داد^{[۱۱] [۱۲]}.

به گزارش مجله سینما ستاره، گوزنها در پایان هفته سوم نمایش در گروه نمایشی آسیا - کاپری، یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان فروش داشته است.^[۱۳]

گوزن‌ها با ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان پرفروش‌ترین فیلم سال در تهران شد^[۱۴]. گوزن‌ها چه در پایتخت و چه در شهرهای دیگر به‌صورت مکرر اکران شد و مورد استقبال قرار گرفت.^[۱۵]

سعید پیردوست دربارهٔ بازی بهروز وثوقی در این فیلم می‌گوید: «آقای وثوقی به تحقیق و مطالعه برای نزدیک شدن به نقش اعتقاد داشت. من به خوبی به یاد دارم که آقای بهروز وثوقی، فرد معتادی را که در فیلم «گوزن‌ها» هم در صحنه‌های بازارچه او را با وثوقی می‌بینیم را برای چند ماه به خانه‌اش برد تا با او زندگی کند به این دلیل که بتواند به شرایط و حال و هوای یک فرد معتاد نزدیک شود. بهروز وثوقی، تمام خماری‌ها و چرت زدن‌های او را دید و تمام شرایط یک معتاد را مستقیماً نظاره کرد و به همین دلیل هم توانست نقش سید را به خوبی ایفا کند. به گونه‌ای که همه تماشاگران بازی او را تحسین کردند و پذیرفتند.»^[۱۶]

برای فیلم دو پایان وجود دارد. اولی پایان اصلی ساخته عوامل، و دومی پایان ساخته ساواک. مسعود کیمیایی در این باره می‌گوید:

بعد از نمایش گوزنها در جشنوارهٔ جهانی فیلم تهران گفتند انتهای فیلم باید تغییر کند. چون در ذهن خودشان از شخصیت‌های فیلم، مابه‌ازای واقعی ساخته بودند؛ مثلاً این امیرپرویز پویان است، آن یکی شاه است، فلانی مأمور ساواک است، آن یکی زندانی است و… من و آقای میثاقیه زیر بار نرفتیم و مأموران ساواک ما را از استودیو به ادارهٔ ساواک بردند. کار به جایی رسید که خودشان آمدند و پایان‌بندی فیلم را عوض کردند. کارگردان و صدابردار را خودشان آوردند، فیلمبردار هم خود نعمت حقیقی بود.^[۱۷]

واقعه آتش‌سوزی سینما رکس آبادان و موضوع طعنه‌دار فیلم که تنها سه سال پس از واقعه سیاهکل به پرده رسید، شایعات زیادی را در خصوص این فیلم دامن زد. پری زنگنه ترانه گنجشکک اشی‌مشی را روی این فیلم خوانده‌است.^[۱۸]

کارگردان این فیلم در مصاحبه با برنامه «فیلم‌کات» اشاره کرده که پایان این فیلم پس از نمایش در سومین جشنواره جهانی فیلم تهران به دستور ساواک کاملاً تغییر کرد و «گوزن‌ها» در سال‌های پیش از انقلاب با پایان تغییر یافته به نمایش عمومی درآمد اما پس از انقلاب پایان اصلی نسخه اولیه جایگزینش شد.^[۱۹][۲۰]

محمود دولت‌آبادی دربارهٔ فیلم گوزنها می‌گوید: نمایش‌نامه‌ای نوشته بودم به نام تنگنا، وقتی به زندان افتادم این نمایش‌نامه بدون اجازه من، به فیلم برگردانده شد؛ و نامش شد گوزنها آن هم بی‌هیچ اشاره‌ای به نمایشنامه و نویسنده‌اش. از زندان که درآمدم فیلم را دیدم. موضوع، فضا و پرسوناژها همه از نمایش‌نامه (تنگنا) برداشته شده بود.^[۲۱]

کامل‌ترین نسخهٔ فیلم گوزن‌ها که شامل تمامی بخش‌های کم شده و اضافه شده در فیلم است، در خرداد ماه سال ۱۴۰۰ در بخش دوم جشنواره بین‌المللی فیلم روتردام ۲۰۲۱ که Cinema Regained نامیده می‌شود، به نمایش درآمد^[۲۲]. این بخش مربوط به آثار کلاسیک بازیافته شده یا فیلم‌ها و مستندهایی مرتبط با میراث سینما است، این نسخه از گوزن‌ها با همکاری سازنده‌اش، مسعود کیمیایی و فیلمخانه ملی ایران فراهم شده است.^[۲۳][۲۴]

• گوزنها در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها (IMDb)
• گوزنها در راتن تومیتوز
• گوزنها در آل‌مووی
• گوزنها در وبگاه ایران‌آکتور

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به گوزن‌ها در ویکی‌گفتاورد موجود است.