French
DeutschMauna Kea-observatorium
Het Mauna Kea-observatorium is een stelsel van vlak bij elkaar gevestigde astronomische observatoria op de 4.200 m hoge piek van de slapende vulkaan Mauna Kea op Hawaï. Het is heden ten dage een van de belangrijkste observatoria ter wereld. Hoewel de telescopen op de Mauna Kea door verschillende universiteiten en andere instituten uit in totaal 11 verschillende landen worden geëxploiteerd, worden ze gezamenlijk het Mauna Kea-observatorium genoemd.
De locatie is bijzonder geschikt voor een observatorium, omdat op deze hoogte de lucht reeds zo ijl en extreem droog is (een vereiste voor infraroodastronomie), de top gewoonlijk boven de wolken (inversielaag) ligt (waardoor het aantal heldere nachten zeer groot is) en de lucht weinig turbulent is (weinig seeing) zodat astronomische opnames van hoge kwaliteit mogelijk zijn. De inheemse bewoners van Hawaii, Kanaka Maoli, gebruikten deze plek daarom al voor hun observaties van het heelal.[1]
Tussen 1968 en 1999 werden in totaal negen spiegeltelescopen voor zichtbaar en infrarood licht in bedrijf genomen, waaronder de Gemini North-telescoop en de Subaru-telescoop, ieder met een hoofdspiegel van ca. 8 m, en de beide Keck-telescopen, die een uit een groot aantal zeshoekige segmenten bestaande hoofdspiegel van 10 m hebben en een tijdlang de grootste telescopen ter wereld waren, totdat in juli 2007 de Large Binocular Telescope in Arizona (VS) in gebruik werd genomen. Deze twee Keck-telescopen kunnen ook gezamenlijk worden gebruikt voor interferometrie.
Behalve optische telescopen bevinden zich hier ook drie telescopen voor het sub-millimeterbereik. De oudste is het Caltech Submillimeter Observatory (gesloten in 2015). Nederland was tot 2014 voor 20% betrokken bij de James Clerk Maxwell Telescope. Het Sub-millimeter Array, bestaande uit acht antennes met een diameter van elk 6 m, is in 2002 in gebruik genomen. Tot slot herbergt het Mauna Kea-observatorium nog een radiotelescoop van 25 m diameter, die samen met negen andere radiotelescopen over de hele wereld (het Very Long Baseline Array) als radio-astronomische interferometer wordt gebruikt (een zogenaamde very long baseline interferometer).
In maart 2015 werden pogingen te beginnen met de bouw van de Thirty Meter Telescope voorkomen door tegenstanders van deze telescoop.[2] Hetzelfde gebeurde in juli 2019 en daarna[3]. Als de Thirty Meter Telescope gebouwd wordt, is men van plan (onder druk van de protesten) vijf bestaande telescopen van de berg te verwijderen.
Het terrein als geheel staat onder beheer van het Instituut voor Astronomie van de Universiteit van Hawaï, locatie Hilo.
In de herfst van 2017 zijn astronomen Michael E. Brown en Konstantin Batygin hier begonnen met hun zoektocht naar de door hun veronderstelde planeet negen.
Overzicht telescopen
[bewerken | brontekst bewerken]| Telescoop | Diameter | Soort | Eigenaar | Sinds |
|---|---|---|---|---|
| UH 2.2m | 2,2 m | Optisch/infrarood | Universiteit van Hawaï | 1970 |
| United Kingdom Infrared Telescope (UKIRT) | 3,8 m | Infrarood | Lockheed-Martin, NASA, Universiteit van Arizona | 1979 |
| Infrared Telescope Facility (IRTF) | 3,0 m | Infrarood | NASA | 1979 |
| Canada-France-Hawaii Telescope (CFHT) | 3,6 m | Optisch/infrarood | Canada, Frankrijk, Universiteit van Hawaï | 1979 |
| Caltech Submillimeter Observatory (CSO) | 10,4 m | Submillimeter | Caltech, NSF | 1987 |
| James Clerk Maxwell Telescope (JCMT) | 15 m | Submillimeter, millimeter | China, Japan, Taiwan, Zuid-Korea, Verenigd Koninkrijk, Canada | 1987 |
| Een antenne van het Very Long Baseline Array | 25 m | Radio | NRAO, AUI, NSF | 1992 |
| Keck I | 10 m | Optisch/infrarood | Caltech, California Association for Research in Astronomy | 1992 |
| Keck II | 10 m | Optisch/infrarood | Caltech, California Association for Research in Astronomy | 1996 |
| Subaru-telescoop | 8,2 m | Optisch/infrarood | NOAJ (Japan) | 1999 |
| Gemini-Noord | 8,1 m | Optisch/infrarood | Verenigde Staten, Canada, Chili, Argentinië, Brazilië | 1999 |
| Submillimeter Array (SMA) | 8 × 6 m | Submillimeter-interferometer | Smithsonian Astrophysical Observatory, Taiwan | 2002 |
| Hoku Kea | 0,9 m | Optisch | Universiteit van Hawaï | 2010 |
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- Website van het Mauna Kea-Observatorium
- Luchtfoto van het observatorium en plattegrond met bijbehorende legenda
- Webcams op Mauna Kea
Referenties
[bewerken | brontekst bewerken]- ↑ (en) Prescod-Weinstein, Chanda (2021). The disordered cosmos. Bold Type books, p. 88-90. ISBN 9781541724684.
- ↑ http://khon2.com/2015/04/11/thirty-meter-telescope-construction-delayed/. Gearchiveerd op 1 mei 2016.
- ↑ https://www.science20.com/hontas_farmer/maunakea_protest_have_grown_into_broad_antiscience_with_threats_of_terrorism-242762. Gearchiveerd op 5 december 2022.
