Pendolino

Pendolino
ETR 401 op 21 mei 2008 op station Ancona
Aantal	zie tekst
Fabrikant	Fiat Ferroviaria
In dienst	sinds 1976
Portaal    Verkeer & Vervoer

De Pendolino is een kantelbaktrein die ontwikkeld en gebouwd werd door Fiat Ferroviaria. In 2000 werd Fiat Ferroviaria, onderdeel van Fiat, overgenomen door Alstom.

Om de tijdens bochten optredende middelpuntvliedende kracht op reizigers te verminderen werden in eerste instantie als proef rijtuigen uitgerust met kantelende stoelen. Hierna volgde een van de serie dieselmotorrijtuigen ALn668 afgeleid type met kantelende stoelen. Het eerste prototype met een kantelende rijtuigbak was het elektrische motorrijtuig Y 0160, in 1969 gebouwd door FIAT. In 1972 werd een overeenkomst gesloten tussen tussen FIAT en RENFE, de Spaanse spoorwegen, voor samenwerking op het gebied van kantelbaktechniek en werd een Spaans motorrijtuig uit de serie 432 uitgerust met kantelbaktechniek. In 1975 volgde het prototype van een elektrisch treinstel, de ETR 401, gebouwd voor de Italiaanse staatsspoorwegen, Ferrovie dello Stato (FS). Een vergelijkbaar prototype voor breedspoor werd in 1976 geleverd aan RENFE. De ETR 401 werd vanaf 1976 ingezet op het bochtige traject tussen Rome en Napels. Op basis van dat prototype, heeft FS in 1987 15 stellen ETR 450 laten bouwen. In de jaren negentig volgde een geheel nieuw ontworpen ETR 460/480. Deze Pendolino was een groot succes en is buiten Italië verkocht aan de nationale spoorwegmaatschappijen van Finland (Sm3), Portugal (Alfa Pendular), Spanje (Alaris), Slovenië (310-serie), Tsjechië en Slowakije (serie 680). Ook spoorwegmaatschappij Cisalpino rijdt met Pendolino-treinstellen (ETR 470).

Het treinstel is opgebouwd uit een aluminium frame met luchtgeveerde draaistellen. De treinen zijn uitgerust met een actieve kantelbaktechniek bestaande uit onder meer een gyroscoop. In de bochten worden de rijtuigen middels een hydraulisch systeem gekanteld tot maximaal 8°. Hierdoor kunnen bochten sneller worden genomen.

Serie	Afbeelding	Vervoerder	In dienst gesteld	Buiten dienst gesteld	Aantal	Aantal rijtuigen	Aandrijving
FIAT Y 0160		FS	1969		1	1	Gelijkstroom / Bovenleiding
ETR 401		FS	1976		1	4	Gelijkstroom / Bovenleiding
ETR 450		FS	1988		15	9	Wisselstroom / Bovenleiding
ETR 460		FS	1993		6	9	Gelijkstroom / Bovenleiding
ETR 470		CIS tot 13 december 2009	1996-1997	2015	9	9	Gelijkstroom-Wisselstroom / Bovenleiding
ETR 480, ETR 463		FS	1996		3	9	Gelijkstroom-Wisselstroom / Bovenleiding
ETR 485		FS	1997		15	9	Gelijkstroom-Wisselstroom / Bovenleiding
ETR 600		FS	2008		12	7	Gelijkstroom-Wisselstroom / Bovenleiding
ETR 610		FS vanaf 13 december 2009	2007		7	7	Gelijkstroom-Wisselstroom / Bovenleiding

Serie	Afbeelding	Vervoerder	In dienst gesteld	Buiten dienst gesteld	Aantal	Aantal rijtuigen	Aandrijving
Baureihe 610		DB Regio	1992	2012-2014	20	2	Diesel elektrisch

Serie	Afbeelding	Vervoerder	In dienst gesteld	Aantal	Aantal rijtuigen	Aandrijving
Sm 3		VR	1996	18	6	Wisselstroom / Bovenleiding
Sm 6		VR	2010	4	7	Gelijkstroom-Wisselstroom / Bovenleiding

Serie	Afbeelding	Vervoerder	In dienst gesteld	Aantal	Aantal rijtuigen	Aandrijving
Class 390		Virgin	2002-2004 2009 2011	53 1 3	9+1*[1]	Wisselstroom / Bovenleiding

Serie	Afbeelding	Vervoerder	In dienst gesteld	Aantal	Aantal rijtuigen	Aandrijving
ED 250		PKP Intercity	2013-2015	20	7	Gelijkstroom-Wisselstroom / Bovenleiding

Serie	Afbeelding	Vervoerder	In dienst gesteld	Aantal	Aantal rijtuigen	Aandrijving
Alfa Pendular		CP	1999	10	6	Wisselstroom / Bovenleiding

Serie	Afbeelding	Vervoerder	In dienst gesteld	Aantal	Aantal rijtuigen	Aandrijving
SŽ 310		SŽ	1996	3	3	Gelijkstroom / Bovenleiding

Serie	Afbeelding	Vervoerder	In dienst gesteld	Aantal	Aantal rijtuigen	Aandrijving
443		RENFE	1976	1	4	Gelijkstroom / Bovenleiding
490		RENFE	1999	10	3	Gelijkstroom / Bovenleiding
104		RENFE	2005	20	4	Wisselstroom / Bovenleiding
114		RENFE	2009	13	4	Wisselstroom / Bovenleiding

Serie	Afbeelding	Vervoerder	In dienst gesteld	Aantal	Aantal rijtuigen	Aandrijving
680		ČD	2003-2005	7	7	Gelijkstroom-Wisselstroom / Bovenleiding

Serie	Afbeelding	Vervoerder	In dienst gesteld	Buiten dienst gesteld	Aantal	Aantal rijtuigen	Aandrijving
CIS ETR 470		CIS tot 13 december 2009	1996-1997	2014	9	9	Gelijkstroom-Wisselstroom / Bovenleiding
CIS ETR 610		CIS tot 13 december 2009	2007		14	7	Gelijkstroom-Wisselstroom / Bovenleiding
SBB ETR 610		SBB vanaf 13 december 2009	2007 2015		7 8	7 7	Gelijkstroom-Wisselstroom / Bovenleiding

De China Railway High-speed (CRH) kocht technologieën van Alstom voor de assemblage van 60 treinen, die onder de naam CRH5 zijn gebaseerd op de Pendolino treinen gebruikt in Finland. De CRH5 treinen hebben geen kantelinstallatie.

De Poolse spoorwegmaatschappij Polskie Koleje Państwowe (PKP) bestelde in 1998 voor de sneltreindiensten 16 treinen van het type Pendolino. De bestelling werd in 2000 als gevolg van een financieel tekort geannuleerd.

Ook in 1998 kondigde de Roemeense spoorwegmaatschappij Căile Ferate Române (CFR) het voornemen aan twee treinen van het type Pendolino in dat jaar aan te schaffen en wilde een licentieovereenkomst voor de assemblage van 19 treinen. Deze plannen werden niet uitgevoerd.

De Slowaakse spoorwegmaatschappij Železničná spoločnosť Slovensko (ZSSK) nam in 2002 het besluit in samenwerking met de Tsjechische spoorwegmaatschappij ČD tot de aanschaf van vier treinen van het type Pendolino. De treinen zouden als ZSSK serie 650 in dienst komen. In 2004 werd wegens gebrek aan middelen het project geannuleerd.

• Spoorwegen; diverse jaargangen. Gerrit Nieuwenhuis, Richard Latten. Uitgeverij de Alk BV, Alkmaar.

• Railfaneurope

Zie de categorie Pendolino van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.