Geschiedenis

Geschiedenis is onder meer de vakwetenschap, die zich bezighoudt met de studie van de chronologische ordening van gebeurtenissen in het verleden, zich daarbij baserend op kritisch onderzoek van bronnen. De schriftelijke neerslag van deze activiteit door de eeuwen heen, en in verschillende culturen en beschavingen, is de geschiedschrijving of historiografie.

Geschiedenis in de ruime betekenis omvat alles wat volgens mondelinge of schriftelijke overlevering in het verleden heeft plaatsgevonden, dus alle fenomenen die verandering ondergaan, ook zonder de mens. Een geschiedenis kan een verhaal zijn, met eventueel een chronologische ordening van de gebeurtenissen en handelingen (acties), door al of niet fictieve personages. Verhalen zijn het object van onderzoek in de narratologie.

De vakwetenschap van de geschiedenis, het werkterrein van de historicus, baseert zich op een grote diversiteit aan bronnen: op geschreven en gedrukte bronnen; op niet-schriftelijke bronnen als interviews of mondelinge geschiedenis; en op materiële bronnen uit de archeologie. Sommige benaderingen zijn in de ene periode gebruikelijker dan in de andere. De periode van de gebeurtenissen van vóór het schrift is de prehistorie, die veruit het grootste deel uitmaakt van de evolutie van de mens en van de geschiedenis van de Aarde.

Deelterreinen van de geschiedenis

Deelterreinen, met steeds een interdisciplinair karakter, die op verschillende onderwijsinstellingen worden onderwezen zijn de:

Disciplines binnen de geschiedschrijving of historiografie

mythologie, bestudeerd door historici en antropologen
agrarische geschiedenis
genealogie
monografie
mediëvistiek
stadsgeschiedenis
economische geschiedenis
boekgeschiedenis
kunstgeschiedenis
psychohistorie

Geschiedenis per onderwerp

Geschiedenis per locatie

Geschiedenis per werelddeel:
Afrika – Antarctica – Australië – Azië – Europa – Noord-Amerika – Midden-Amerika – Zuid-Amerika – Oceanië
Geschiedenis per land:
Afghanistan – België – Bhutan - Bulgarije – Birma - China – Cyprus – Denemarken – Duitsland – Engeland – Egypte – Frankrijk – Griekenland – Hongarije – Ierland – Indonesië – Irak – Israël – Italië – Japan – Letland – Litouwen – Mexico – Myanmar - Nederland – Noorwegen – Polen – Rusland – Suriname – Turkije – Verenigd Koninkrijk – Verenigde Staten – Vietnam

Hulpwetenschappen van de geschiedenis

archeologie (oudheidkunde); de studie naar de overblijfselen van oude culturen
chronologie (tijdrekenkunde); de studie voor het lokaliseren van gebeurtenissen in de tijd
codicologie de studie van samengebonden manuscripten in een codex gezien als materieel voorwerp
cryptografie (geheimschrift); de studie van het ontcijferen van geheimschriften
epigrafie (opschriftkunde); de studie van inscripties die zijn aangebracht op steen of andere harde materialen
faleristiek de studie van de vorm en de geschiedenis van de ridderorden én andere onderscheidingen
hagiografie (heiligenleven); de studie van biografieën van (christelijke) heiligen
heraldiek de studie van de betekenis van wapenschilden
metrologie de studie van meting (maten, meetprocessen en meetfouten)
onomastiek (naamkunde); de studie van de betekenis, de oorsprong en de verspreiding van namen
numismatiek (muntkunde); de studie van alle tastbare vormen en geschiedenis van geld
oorkondeleer de studie van het ontstaan, de vorm en geschiedenis van oorkonden
paleografie de studie (het bestuderen en ontcijferen) van oude handschriften en archiefstukken
sigillografie (zegelkunde); de studie van zegels die als waarborg voor de echtheid van documenten gebruikt zijn
vexillologie (vlaggenkunde) de studie die zich bezighoudt met vlaggen
mathematiek (wiskunde) de studie van patronen en structuren

Geschiedenis als leervak

Nederland

Geschiedenis wordt in Nederland per onderwijsniveau verschillend onderwezen:

De basisschool stelt het verhaal van de geschiedenis centraal. Belangrijke gebeurtenissen en personen worden daarbij in een breder kader geplaatst.
Het voortgezet onderwijs spitst het geschiedenisonderwijs toe op het aanleren van historische vaardigheden, en diept de kennis verder uit. De theoretische leerweg van het vmbo legt de nadruk op kennisverwerving, het vwo op vaardigheden. Vanaf 2007 geldt in Nederland de cyclische benadering; leerlingen krijgen de geschiedenis driemaal geleerd, in achtereenvolgens het basisonderwijs, de onderbouw en de bovenbouw van het middelbaar onderwijs, met een toenemende diepgang. De leidraad vormen de tien tijdvakken, met 49 kenmerkende aspecten, plus de canon van de geschiedenis met 50 gebeurtenissen en personen 'die elke Nederlander zou moeten kennen'.
De universitaire vakwetenschap geschiedenis maakt deel uit van de letterenfaculteit. Daarnaast worden er in het hoger beroepsonderwijs (hbo) en op universitair niveau lerarenopleidingen geschiedenis aangeboden.

Vlaanderen

Het Vlaamse basisonderwijs behandelt geschiedkundige thema's soms in het vak wereldoriëntatie. Geschiedenis is een vak in de meeste studierichtingen van het Vlaams secundair onderwijs. Afhankelijk van de gekozen studierichting krijgen de leerlingen één of twee lesuren geschiedenis per week. In alle ASO-richtingen is geschiedenis een verplicht vak. Ook in de meeste TSO en KSO-richtingen wordt geschiedenis onderwezen.

Aan de universiteit kan de academische bachelor Geschiedenis gevolgd worden. Aan de hogescholen is er ook een opleiding voor geschiedenisleerkracht op professioneel bachelorniveau.

Periodiseringen

Voor de geschiedenis van de Oude wereld hanteert de geschiedschrijving een globale indeling of periodisering, die, met kleine verschillen, in het Vlaamse en Nederlandse onderwijs gevolgd wordt.