Łupki z Burgess – Wikipedia, wolna encyklopedia

Łupki z Burgess
Ilustracja
Kamieniołom Walcott'a
Państwo

 Kanada

Położenie

Kolumbia Brytyjska

Położenie na mapie Kolumbii Brytyjskiej
Mapa konturowa Kolumbii Brytyjskiej, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Łupki z Burgess”
Położenie na mapie Kanady
Mapa konturowa Kanady, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Łupki z Burgess”
Ziemia51°26′18,8″N 116°28′19,6″W/51,438556 -116,472111
Pierwsza kompletna skamieniałość Anomalocaris, odkryta w łupkach z Burgess (Royal Ontario Museum, Toronto)
Skamieniałość Marrella z łupków z Burgess
Skamieniałość Hallucigenia z łupków z Burgess

Łupki z Burgess (ang. Burgess Shale) – stanowisko paleontologiczne typu Konservat-Lagerstätte, odkryte 31 sierpnia 1909 roku przez Charlesa Walcotta w Górach Skalistych na przełęczy Burgessa (Kolumbia Brytyjska, Kanada), znajdujące się obecnie w obrębie Parku Narodowego Yoho.

Łupki z Burgess są częścią Formacji Stephen (ang. Stephen Formation). Mają miąższość ok. 160 m. Ich rozciągłość wynosi ok. 50 km. Składają się z czarnych i ciemnoszarych łupków mułowcowych i ilastych, tworzących warstewki o średniej miąższości 30 mm. Są to osady morskie, deponowane u stóp podwodnego klifu, zbudowanego ze skał wapiennych. W czasie orogenezy laramijskiej, w późnej kredzie zostały one wyniesione ok. 2500 m n.p.m.

Zawiera środkowokambryjskie skamieniałości zachowane w czarnoszarym łupku mułowcowym, związane z biocenozą rozwiniętą u podnóża skłonu (na głębokości około 100 metrów) w ówczesnej strefie równikowej. Jej wiek określa się na około 505 milionów lat[1].

Fauna (ponad 140 taksonów) reprezentowana przede wszystkim przez różnego rodzaju stawonogi: Marrella, Canadaspis, Olenoides (trylobit), drapieżne Anomalocaris, Laggania, Opabinia, Sidneyia; gąbkiVauxia; niezmogowceOttoia; pennatularieThaumaptilon; pazurnice: Hallucigenia, Aysheaia; pierścieniceCanadia; eldonioidyDinomischus; ?mięczakiWiwaxia oraz ramienionogi, szkarłupnie. Z łupków z Burgess znany jest jeden z najstarszych strunowcówPikaia.

Podobne stanowisko zostało znalezione później w Chengjiang (prowincja Junnan, Chiny).

Stanowisko łupków z Burgess, jako część kanadyjskich Gór Skalistych, od 1984 roku znajduje się na liście światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego ludzkości UNESCO.

Paleoekologia

[edytuj | edytuj kod]

Stanowisko to jest istotne ze względu na liczbę oraz stan zachowania skamieniałości. W większości rodzajów fosylizacji ciało martwego organizmu osiadało na dnie morza, jeziora lub rzeki i powoli pokrywane było osadami. Na terenach formacji łupków z Burgess prądy wodne niekiedy sprawiały, że osady tworzyły lawiny błotne grzebiące znajdujące się na ich trasie zwierzęta. Organizmy ginęły natychmiast, wtedy też w beztlenowym środowisku rozpoczynał się proces fosylizacji[2]. Nie zostało dotychczas wyjaśnione, czy wszystkie pogrzebane zwierzęta żyły w tym miejscu, czy też część z nich została przeniesiona z innych środowisk.

W skamieniałościach pochodzących z łupków z Burgess częste są szkielety zewnętrzne oraz kończyny, w niektórych zachowują się również mięśnie i zawartość żołądków. Narządy wewnętrzne są szczególnie dobrze zachowane u niezmogowców z rodzaju Ottoia. Tkanki miękkie nie zachowały się jednak u licznych zwierząt, takich jak Scenella, Lingulella, czy Diraphora. Również w przypadku trylobitów jedynie egzoszkielet uległ fosylizacji. Szczątki stawonoga Canadaspis odnajdowane są w klastrach. Wiele skamieniałości z łupków z Burgess wykazuje charakterystyczną ciemne plamy. Dowodzi to występowania w kambrze organizmów o miękkich ciałach – po śmierci takiego organizmu węgiel radioaktywny znajdujący się w tkankach miękkich ulegał przekształceniu w warstwę krzemianów, tworząc plamę na skale[2].

Do najpospolitszych skamieniałości w łupkach z Burgess należą glony, w szczególności Morania confluens. W jej pobliżu nie odnaleziono skamieniałości innych glonów i niewiele zwierząt, takich jak Burgessochaeta oraz rzadkie osobniki Burgessa i Marrella. Inna znaleziona tam alga to Marpolia spissa – ze względu na delikatniejszą budowę jest ona znacznie rzadsza niż Morania. W pobliżu skamieniałości marpolii odnaleziono szczątki zwierząt z rodzajów Eldonia i Wiwaxia. W bliskości wielu skamieniałych zwierząt nie odnaleziono pozostałości tych alg, co sugeruje heterogeniczność środowiska. Według innej hipotezy glony te mogły żyć na różnych wysokościach[2]. Największym zwierzęciem i dominującym drapieżnikiem tamtejszych ekosystemów była Anomalocaris – skamieniałości sugerują, że żywiła się ona m.in. trylobitami[3], mogła również stanowić zagrożenie dla Wiwaxia[4].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
Skamieniałość Anomalocaridae z łupków z Burgess

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Alexei A. Rivera: Geological Setting and Age. Bristol University. [dostęp 2008-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2007)]. (ang.).
  2. a b c The Burgess Shale. University of California Museum of Paleontology. [dostęp 2010-07-02]. (ang.).
  3. Christopher Nedin. Anomalocaris predation on nonmineralized and mineralized trilobites. „Geology”. 27 (11), s. 987–990, 1999. (ang.). 
  4. Andrew R. Parker. Colour in Burgess Shale animals and the effect of light on evolution in the Cambrian. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”. 265 (1400), s. 967–972, 1998. DOI: 10.1098/rspb.1998.0385. (ang.). 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]