Ścinawka Dolna – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ścinawka Dolna
	wieś
	; Kościół św. Jakuba Apostoła w Ścinawce Dolnej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Radków
Liczba ludności (III 2011)	1261
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-409
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0855032
	Położenie na mapie gminy Radków Ścinawka Dolna
	Położenie na mapie Polski Ścinawka Dolna
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Ścinawka Dolna
	Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Ścinawka Dolna
	50°29′47″N 16°32′09″E/50,496389 16,535833
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ścinawka Dolna (niem. Niedersteine^[4], 1945-1946 Skałeczno Dolne) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Radków^[5]^[6].

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Ścinawka Dolna^[5]^[6]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0855049	Gorzuchówek	przysiółek
0855055	Wygwizdów	przysiółek

Położenie

Ścinawka Dolna to duża wieś o długości około 2,1 km, leżąca na terenie Wzgórz Ścinawskich, nad rzeką Ścinawką, na wysokości około 310–320 m n.p.m.^[7]

Historia

Ścinawka Dolna została założona w 1300 roku i leży na Wzgórzach Ścinawskich. W 1320 roku wieś została wymieniona w starych księgach po raz pierwszy jako „Stynaria Inferior”^[8]. Wieś była w 1350 roku własnością pana na zamku – Ottona Hugiewicza. W okresie tym w miejscowości istniały: młyn wodny i kościół^[8]. Później wieś przypadła Konradovi von Nymancz i pozostała własnością tej rodziny do 1437 r.^[9], kiedy to Wenclaw (Wacław) Kluksa von Döhalitz^[10] został na zamku nowym panem. W 1438 wieś należała do Piastówny Anny oświęcimskiej, żony Puty II z Czastolowic, starosty hrabstwa kłodzkiego^[9]. W 1439 r. przypadła wdowie po Wenclawie – Dorothei, która w 1454 poślubiła Hansa (Jana) von Dönig^[11]. W rękach tej rodziny Ścinawka Dolna została do 1625 r.

Na podstawie decyzji Ferdynarda II w 1628 roku została darowana Gispertowi Voffo Voffenburgowi. W 1637 roku zamek przeszedł w ręce rodziny von Hemm Hemmstein. Mieszkańcy Ścinawki Dolnej rodzinie tej zawdzięczają dużo, a mianowicie: zbudowanie kaplicy św. Sebastiana, ufundowanie wielkiego dzwonu do starego kościoła. Zamek znajduje się nieopodal kościoła. Część tego obiektu została wyburzona, a pozostała część do dziś jest zamieszkiwana.

W 1793 roku baron von Hemm sprzedał wszystkie swoje majątki wraz ze wsią Ścinawką Dolną hrabiemu Antoniemu Aleksandrowi von Magnisowi, którego potomkowie właścicielami wsi byli do końca II wojny światowej^[8]. W XIX wieku w miejscowości było: kilka młynów wodnych, gorzelnia i duży folwark, w którym hodowano około 2000 owiec i wołów^[8].

Dwóm siostrom, hrabiankom Annie i Zofii von Magnis wieś zawdzięcza wybudowanie sierocińca oraz zbudowanie szpitala pod wezwaniem św. Józefa – obecnie Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci w Ścinawce Dolnej. Oba te zakłady były prowadzone przez siostry zakonne. Anna von Magnis prowadziła ten sierociniec aż do swojej śmierci, która nastąpiła 15 maja 1901 r. Hrabianka Zofia zmarła 30 czerwca 1938 r. Sierociniec to dzisiejszy Dom Pomocy Społecznej dla dzieci prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus.

Innym ważnym obiektem edukacyjnym Ścinawki jest szkoła, która powstała w 1829 roku. Pierwszym nauczycielem był Franciszek Bach.

Ścinawka słynie ze swoich obiektów sakralnych. W 1350 roku zbudowano w Ścinawce drewniany kościółek. W 1530 roku na jego miejscu wybudowano murowany kościół pod wezwaniem św. Jakuba. W 1895 roku w czasie wizytacji kanonicznej ks. kard. Franciszek von Schönborn mówił podczas kazania, żeby zbudować nowy kościół, większy, ze względu na zwiększającą się liczbę mieszkańców. 19 lipca 1900 roku spełniono wolę kardynała, położono kamień węgielny pod budowę kościoła^[8]. Budowa trwała 4 lata^[8]. Pracami przy budowie kościoła kierował proboszcz ks. Franciszek Olbrich. Konsekracja odbyła się 1 października 1904 roku. Kościół został zbudowany w stylu neoromańskim^[8].

We wsi są także inne obiekty zabytkowe. Obok pięknego, zabytkowego mostu na trasie ze Ścinawki Średniej do Wambierzyc znajduje się dwór renesansowy z około 1590 roku^[8]. Obecnie dwór jest zaniedbany, mieszka w nim kilka rodzin^[8].

W dolnej części Ścinawki przy rzece Ścinawka znajduje się już nieczynny zespół młyna z drugiej połowy XIX wieku^[8].

Wieś była wielokrotnie zalewana przez Ścinawkę.

Zabytki

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są następujące obiekty^[12]:

kościół pomocniczy pw. św. Stanisława Kostki z XIV-XV wieku,
zespół dworski (nr 17), z XVII wieku, przebudowany w połowie XVIII wieku:
- dwór i ogród.

Inne zabytki

kościół św. Jakuba wybudowany z 1904 r.^[7]
DPS w Ścinawce Dolnej
kaplica pw. św. Sebastiana
szpital pw. św. Józefa wybudowany w latach 1986-1887 na stoku Sobkowej Góry przez siostry Magnis (Annę i młodszą Zofię). Opiekę na chorymi powierzono siostrom franciszkankom szpitalnym z Domu św. Maurycego z Münster^[13]. W obiekcie znajduje się kaplica pw. św. Józefa^[14].
figura Jezusa Ecce Homo przy szpitalu z herbem von Heim na postumencie^[15]

Kościół św. Jakuba
Kościół św. Jakuba
Kościół św. Stanisława Kostki
Dawny szpital pw. św. Józefa
Zabytkowy dwór w Ścinawce Dolnej

Sport

W Ścinawce Dolnej działa KS „Tęcza” z sekcją piłki nożnej^[16].

Zmarli, osoby związane

Zobacz też

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 136838
↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1279 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262).
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ ^a ^b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ ^a ^b Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 386–390. ISBN 83-85773-12-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 452. ISBN 978-83-89188-95-3.
↑ ^a ^b Marek Staffa (red.): Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. T. tom 15,. Wrocław: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1991, s. 454, seria: Słownik geografii turystycznej Sudetów,. ISBN 83-85773-06-1.
↑ Kluku z Dohalic
↑ Roman Sękowski (1931-2023): Herbarz szlachty śląskiej : informator genealogiczno-heraldyczny.. Katowice: Fundacja „Zamek Chudów” ; Videograf II, 2003, s. 74.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 82. [dostęp 2012-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ Tadeusz Bieda: U podnóża Gór Stołowych. Historia miejscowości Gminy Radków. Wyd. I. Radków: UMiG Radków, 2004, s. 64. ISBN 83-920752-0-X.
↑ Andrzej Kucharczyk: Gmina Radków na polsko-czeskim pograniczu. Radków: Gmina Radków, 2023, s. 98. ISBN 978-83-965294-0-4.
↑ Figura Chrystusa Ecce Homo, Ścinawka Dolna. [dostęp 2023-11-20].
↑ Tęcza Ścinawka Dolna. [w:] fulbolowo.pl [on-line]. [dostęp 2017-03-10].

Bibliografia

WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .
Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wyd: I-Bis 1995, ISBN 83-85773-12-6.

Linki zewnętrzne

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 136838

[GUS-2] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1279 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[4] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262).

[Dz.U._29/2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).

[teryt-6] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[staffa-7] Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 386–390. ISBN 83-85773-12-6.

[rewasz-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 452. ISBN 978-83-89188-95-3.

[Slow-9] Marek Staffa (red.): Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. T. tom 15,. Wrocław: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1991, s. 454, seria: Słownik geografii turystycznej Sudetów,. ISBN 83-85773-06-1.

[10] Kluku z Dohalic

[11] Roman Sękowski (1931-2023): Herbarz szlachty śląskiej : informator genealogiczno-heraldyczny.. Katowice: Fundacja „Zamek Chudów” ; Videograf II, 2003, s. 74.

[nid-12] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 82. [dostęp 2012-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[Tadeusz-13] Tadeusz Bieda: U podnóża Gór Stołowych. Historia miejscowości Gminy Radków. Wyd. I. Radków: UMiG Radków, 2004, s. 64. ISBN 83-920752-0-X.

[14] Andrzej Kucharczyk: Gmina Radków na polsko-czeskim pograniczu. Radków: Gmina Radków, 2023, s. 98. ISBN 978-83-965294-0-4.

[15] Figura Chrystusa Ecce Homo, Ścinawka Dolna. [dostęp 2023-11-20].

[tęcza-16] Tęcza Ścinawka Dolna. [w:] fulbolowo.pl [on-line]. [dostęp 2017-03-10].

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Miasto	Radków
Części miasta	Leśna Skibin
Wsie	Gajów Karłów Pasterka Raszków Ratno Dolne Ratno Górne Suszyna Ścinawka Dolna Ścinawka Górna Ścinawka Średnia Tłumaczów Wambierzyce
Części wsi	Bemowo Górne Wambierzyce Pasterczyk
Osady wsi	Księżno Nowy Świat Ratno-Wambierzyce
Przysiółki wsi	Bieganówek Błogocice Boguszowice Gorzuchówek Janików Jelenia Głowa Mrówieniec Rudawa Sarny Tłumaczówek Wygwizdów
Dawna wieś	Karłówek