Aleksander Reszczyński – Wikipedia, wolna encyklopedia

Aleksander Stanisław Reszczyński
Ilustracja
Inspektor Aleksander Reszczyński (1936)
inspektor Policji Państwowej inspektor Policji Państwowej
Data i miejsce urodzenia

27 marca 1892
Warszawa

Data i miejsce śmierci

4 marca 1943
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

przed 1918–1943

Formacja

Polska Organizacja Wojskowa
Policja Państwowa
Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa

Stanowiska

komendant PP miasta Lublina
komendant PP miasta Wilna
komendant PP miasta Lwowa
komendant PP miasta Krakowa
komendant PP miasta Poznania
oficer łącznikowy Policji Polskiej przy niemieckim komendancie żandarmerii dystryktu Lublin
inspektor Policji Polskiej dla Warszawy

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
II wojna światowa

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi (II RP, nadany dwukrotnie)
Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Stanisław Reszczyński h. Rawicz (ur. 27 marca 1892 w Warszawie, zm. 4 marca 1943 tamże)[1] – polski wojskowy i policjant, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, oficer Policji Państwowej II RP, komendant Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa w Warszawie, zasłużony współpracownik Kontrwywiadu ZWZ-AK.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W czasie I wojny światowej członek Polskiej Organizacji Wojskowej, zaangażowany w tworzenie Straży Obywatelskiej. W listopadzie 1918 r. uczestniczył w rozbrajaniu Niemców. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przystąpił do Straży Narodowej, tworzonej przez Narodową Demokrację. W marcu 1919 r. przeniósł się natomiast do Milicji Ludowej, opanowanej przez działaczy Polskiej Partii Socjalistycznej. Po rozwiązaniu Milicji Ludowej w czerwcu 1919 r. wstąpił do Policji Państwowej (PP). W czasie wojny polsko-bolszewickiej współorganizował bataliony policyjne, które przekształcono w 213. Ochotniczy Pułk Piechoty. Nie uczestniczył w walkach na froncie[2].

Komendant Policji Państwowej w Krakowie Aleksander Reszczyński z grupą osób przed katedrą na Wawelu

Od sierpnia 1919 r. sprawował, w stopniu inspektora (odpowiednik wojskowy – porucznik) funkcję komendanta III Posterunku PP w Lublinie. Od czerwca do września 1922 r. pełnił funkcję komendanta PP miasta Lublina, a po likwidacji komendy miejskiej – do grudnia 1922 r. – komendanta powiatowego PP w Lublinie[3]. W listopadzie 1922 r. awansowany do stopnia nadkomisarza (kapitana). W lutym 1925 r. mianowany komendantem PP miasta Wilna[2]. W kolejnych latach pełnił również funkcję komendanta policji miasta Lwowa (do 10 października 1929 r.[4]), a następnie komendanta powiatowego PP we Lwowie[5]. Pomiędzy rokiem 1933 a czerwcem 1936[6] był komendantem PP miasta Krakowa. Awansowany do stopnia podinspektora (majora). Od czerwca 1936 r.[6] pełnił funkcję komendanta PP miasta Poznania. Z dniem 10 września 1938 r. objął stanowisko oficera inspekcyjnego w Komendzie Wojewódzkiej PP w Lublinie[7]. Funkcję tę pełnił do wybuchu II wojny światowej.

9 września 1939 r. ewakuowany z Lublina wraz z oddziałami Policji Państwowej i zawodowej Straży Pożarnej (prawdopodobnie z rozkazu prezydenta miasta – Bolesława Liszkowskiego, realizującego zarządzenie premiera gen. Felicjana Sławoj-Składkowskiego)[8] w kierunku Tarnopola[9]. 29 września, w niewyjaśnionych okolicznościach powrócił do miasta wraz z kilkoma oficerami i rozpoczął organizację Obywatelskiej Straży Bezpieczeństwa zainspirowanej strażami obywatelskimi tworzonymi w okresie I wojny światowej. Organizacja ta została przez Niemców uznana za organ porządkowy i w grudniu 1939 r. włączona w struktury Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa (tzw. granatowej policji). Podinsp. A. Reszczyński objął stanowisko oficera łącznikowego Policji Polskiej przy niemieckim komendancie żandarmerii dystryktu Lublin (Kommandeur der Gendarmerie – KdGend), która stanowiła odpowiednik przedwojennego stanowiska komendanta wojewódzkiego Policji Państwowej[2].

Po aresztowaniu w ramach akcji AB, 6 maja 1940 r., ppłk. Mariana Kozielewskiego, inspektora Policji Polskiej dla miasta Warszawy oraz 69 podległych mu oficerów, 26 czerwca, A. Reszczyński został przeniesiony i w stopniu inspektora objął stanowisko komendanta Policji Polskiej dla miasta Warszawy.

Pełniąc funkcję dowódcy największej jednostki organizacyjnej Policji Polskiej kontynuował wizję swego poprzednika i podejmował działania mające na celu zapewnienie sprawnego i rzetelnego funkcjonowania tej organizacji. Świadczą o tym między innymi zapisy z odpraw policji warszawskiej przechwycone przez wywiad ZWZ-AK[10], w trakcie których upominał swych podwładnych, aby nie dopuszczali do "dalszego obnoszenia munduru Policji Polskiej po mieście z piętnem brutala, łapownika i łajdaka".

Ze względu na przejawianą od samego początku służby w policji postawę apolityczności, ppłk A. Reszczyński nie należał do żadnej organizacji konspiracyjnej, a w szczególności odrzucił wystosowaną przez ZWZ-AK propozycję wstąpienia w szeregi Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa. Był jednak ściśle związany z referatem 993/P Wydziału II Kontrwywiadu ZWZ-AK, któremu przekazał wiele wartościowych informacji[11]. Brak osobistego zaangażowania w działania konspiracyjne sprawił, że informacje o zasługach ppłka Reszczyńskiego na rzecz Państwa Podziemnego były znane jedynie niewielkiej grupie osób, co doprowadziło do utrwalenia wśród opinii publicznej niekorzystnego wizerunku kolaboranta lub, co najmniej, osoby wysoce kontrowersyjnej i pośrednio przyczyniło do jego przedwczesnej śmierci[2].

Aleksander Reszczyński zginął w nocy z 4 na 5 marca 1943 r. we własnym mieszkaniu w Warszawie w zamachu przeprowadzonym przez Grupę Specjalną Sztabu Głównego Gwardii Ludowej (GL). GL prawdopodobnie nie wiedziała o jego związkach z Kontrwywiadem AK[2]. Jak wskazuje B. Urbankowski pokrzyżowane zostały w ten sposób plany Kontrwywiadu AK, który chciał wykorzystać związki z ppłkem Reszczyńskim w celu uwolnienia aresztowanego przez Niemców Delegata Rządu na Kraj Jana Piekałkiewicza[12]. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 201-5-29,30)[13].

Przez wiele lat A. Reszczyński uważany był za zdrajcę i kolaboranta. Dopiero w 1977 r. działająca w Londynie polska komisja orzekła, że żaden z Sądów Specjalnych Polski Podziemnej nie wydał na niego wyroku śmierci, a sam poszkodowany był zasłużonym współpracownikiem Kontrwywiadu AK[2].

Jego żoną była Marta Reszczyńska-Stypińska (1905–1995), polska poetka i dramatopisarka emigracyjna[14].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Genealogia potomków Sejmu Wielkiego. [dostęp 2014-11-03].
  2. ↑ a b c d e f Piotr Majer: Polacy w organach policyjnych Niemiec hitlerowskich (Wybrane sylwetki). [dostęp 2014-11-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-27)].
  3. ↑ Robert Litwiński, Organizacja Policji Państwowej w Lublinie w latach 1919–1939, „Res Historica”, 15, 2002, s. 73, 79, ISBN 83-227-1949-3.
  4. ↑ Gazeta Lwowska, nr 234, 11 października 1929 r., s. 5.
  5. ↑ Gazeta Lwowska, nr 183, 12 sierpnia 1932 r., s. 7.
  6. ↑ a b Orędownik Ostrowski, rok 85, nr 46, 9 czerwca 1936 r., s. 3.
  7. ↑ Nowy Kurjer, Rok 49, Nr 204, Poznań, 7 września 1938 r., s.11.
  8. ↑ Tadeusz Przystojecki: Wojna obronna – bombardowania Lublina we wrześniu 1939 roku. [dostęp 2014-11-06].
  9. ↑ Lublin 1939-galeria. [dostęp 2014-11-06].
  10. ↑ Sebastian Rejak, Elżbieta Friester (red.) Inferno of Choices: Poles and Holocaust, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2012, s. 202.
  11. ↑ Tomasz Świerczyński: Policjanci w Kontrwywiadzie AK – specjalny referat policyjny krypt. 993/P. [dostęp 2014-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-09)].
  12. ↑ Bohdan Urbankowski: Ślepe oczy i czerwone łapy Temidy. [dostęp 2014-11-07].
  13. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Aleksander Reszczyński, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-10].
  14. ↑ Archiwum Emigracji. Archiwa i Kolekcje Osobowe. [dostęp 2014-11-07].
  15. ↑ M.P. z 1928 r. nr 290, poz. 702 „za zasługi na polu bezpieczeństwa publicznego”.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksander_Reszczyński&oldid=71070784”