Alojzy Pawełek – Wikipedia, wolna encyklopedia

Alojzy Pawełek

Lolek, Żywiec, L. Żywiec, Druh

kpt. dr Alojzy Pawełek (przed 1929)
kapitan lekarz
Data i miejsce urodzenia	22 listopada 1893 Warszawa
Data i miejsce śmierci	30 października 1930 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie, I Korpus Polski
Jednostki	42 Pułk Piechoty, CWSGiS, CIWF
Stanowiska	lekarz szkoły, wykładowca
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Alojzy Pawełek ps. „Lolek”, „Żywiec”, „L. Żywiec”, „Druh”^[1] (ur. 22 listopada 1893 w Warszawie, zm. 30 października 1930 tamże) – kapitan lekarz Wojska Polskiego, doktor nauk medycznych, instruktor harcerski i skautowy, podharcmistrz^[2], autor pierwszych podręczników skautowych i publikacji w dziedzinie wychowania fizycznego.

Urodził się 22 listopada 1893 roku w Warszawie. Ukończył Gimnazjum Mariana Rychłowskiego (1913)^[3]. W 1911 został zastępowym jednego z pierwszych w Warszawie zastępów skautowych, współorganizatorem drużyny skautowej im. J. Ordona na Woli oraz jednym z założycieli 1 WDH im. Romualda Traugutta. Zainicjował zorganizowanie zastępu z uczniów Klas Rzemieślniczych przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa i w Szkole Technicznej przy Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej. Zastępy te dały początek drużynom im. M. Borelowskiego i im. J. Lelewela. Od 1912 roku prowadził również drużynę skautową im. M. Konarskiego, która od roku 1915 nosi numer „10 WDH”.

Latem 1913 był komendantem pierwszego w zaborze rosyjskim miesięcznego obozu skautowego w Kolbach na Polesiu. Na jesieni został egzaminatorem na kursie drużynowych na Dynasach, a w grudniu – oboźnym kursu instruktorskiego w Strachowie pod Warszawą. W 1914 roku współorganizował kurs żeńskiej Komendy Skautowej w Warszawie, a w lecie uczestniczył w ogólnopolskim kursie w Skolem. W wyniku działań wojennych znalazł się na terenie Rosji, gdzie również dał początek czterem drużynom skautowym. W 1918 roku w Kijowie zorganizował II kurs instruktorski w willi „Kin Grust”. Później w tym mieście został członkiem Naczelnictwa Skautowego. Od 1921 po powrocie do Warszawy, redagował tygodnik „Harcmistrz”. Będąc podharcmistrzem został dyrektorem naukowym kursu instruktorskiego Warszawskiej Komendy Chorągwi w Kazuniu Polskim. Na początku maja 1930 objął kierownictwo Wydziału Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w oddziale warszawskim ZHP^[4].

Podczas I wojny światowej był żołnierzem Legionów Polskich, służył w II Brygadzie^[5]. Później walczył w szeregach I Korpusu Polskiego gen. Dowbor-Muśnickiego^[6]. Przebywał w niewoli rosyjskiej^[6]. Jeszcze podczas służby wojskowej podczas wojny podjął studia medyczne^[6].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego. Został awansowany na stopień porucznika piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[7][8]. Został współpracownikiem w utworzonym latem 1919 Wydziale Wychowania Fizycznego w Departamencie Naukowo-Szkolnym Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie służył jako starszy referent, a od początku 1920 do kwietnia 1921 był kierownikiem Wydziału (po czym został zastąpiony przez inicjatora WWF, kpt. Władysława Osmolskiego)^[9]. W 1923, 1924 był oficerem 42 pułku piechoty z Białegostoku, odkomenderowanym na studia na Uniwersytecie Warszawskim^[10][11]. W 1925 uzyskał dyplom lekarza^[12]. Z 42 pułku piechoty został powołany do Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów w Poznaniu w charakterze hospitanta na Oficerski Kurs Wychowania Fizycznego, którego nie ukończył, ponieważ został powołany na stanowisko lekarza tej szkoły od 1 maja 1925, zastępując na stanowisku chorego mjr. dr. Włodzimierza Missiuro^[13]. Później pełnił stanowisko dyrektora nauk w tej Szkole^[14][15]. W latach 20. pozostawał w kadrze naukowej CWSzGiS, wykładał anatomię stosowaną człowieka i mechanikę ruchu, repetytorium z chemii i fizyki, nauki podstawowe, zasady i organizację wychowania fizycznego w Polsce, fizjologię i higienę ćwiczeń, patologię ogólną^[16][17]. Ponadto prowadził tam badania lekarskie i pomiary^[14]. Przed 1928 uzyskał stopień naukowy doktora medycyny^[5]. Został awansowany na stopień kapitana piechoty ze starszeństwem i zweryfikowany z lokatą 1 stycznia 1927^[18][6]. Był autorem opracowań sprawozdawczych, dotyczących działalności CWSzGiS, w tym obszernej broszury z 1929^[19][20]. Jednocześnie w Poznaniu zasiadał w Miejskim Komitecie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego oraz w Komisji Wychowania Fizycznego Wojewódzkiego Komitetu^[14]. Następnie był jednym z rzeczoznawców przy budowie uczelni następczej tj. powołanej pod koniec 1929 Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie, w której został zastępcą profesora anatomii, asystentem w Zakładzie Anatomii i wykładowcą anatomii^{[21][15][22][5][6]}. Na tej uczelni został także kuratorem zatwierdzonej w grudniu 1929 Bratniej Pomocy Słuchaczów CIWF^[23]. Przed 1930 został przeniesiony do korpusu oficerów sanitarnych i zweryfikowany w stopniu kapitana lekarza w ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927^[12].

30 października 1930 wieczorem do jego gabinetu w CIWF na warszawskich Bielanach przyszedł inny wykładowca tej uczelni, kpt. dr Zdzisław Szydłowski, który po krótkiej sprzeczce między nimi zastrzelił kpt. Pawełka kilkoma strzałami z broni palnej^[22][5][15]. Według doniesień prasowych między oboma oficerami istniała wieloletnia niechęć, a w grudniu 1929 doszło między nimi do pojedynku^[22]. 4 listopada 1930, po nabożeństwie żałobnym w kościele garnizonowym przy ul. Długiej, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie^[24][6] (kwatera B15-6-17)^[25].

• W lutym 1989^[26] na wniosek Harcerskiego Kręgu Seniorów „Twierdza” imieniem Alojzego Pawełka nazwano skwer na warszawskiej Woli znajdujący się u zbiegu ulic: Brylowskiej i Prądzyńskiego^[27].
• W budynku Zespołu Szkół Mechanicznych im. M. Konarskiego została ustanowiona tablica poświęcona druhowi Pawełkowi.

• 10 książek o metodyce harcerskiej
• Młoda drużyna. Podręcznik pracy harcerskiej w drużynie (Kijów 1918, Warszawa 1919, Warszawa 1922)^[14]
• Gawędy instruktorskie. Zbiór tematów przeznaczonych dla starszej młodzieży harcerskiej i kierowników (Kijów 1918, Poznań 1919, Warszawa 1921)^[14]
• Hasła współczesnej pracy harcerskiej (Warszawa 1922)^[14]
• Odbudowa pracy w drużynach harcerskich (Warszawa 1922)^[14]
• Harcerskie kluby instruktorskie (Warszawa 1922)^[14]
• Harcerstwo oniemiałe (Kraków 1922)^[28].
• „Harcerz” (tygodnik wydawanych w latach 1919–1920)^[14]
• Sprawozdanie z działalności C. W. Szkoła Gimnastyki i Sportów za rok szkolny 1926/27 (Poznań 1927)^[29]
• Narodowe i społeczne zadania wychowania fizycznego (Poznań 1928)^[30][29]
• Centralna Wojskowa Szkoła Gimnastyki i Sportów w Poznaniu 1921–1929 (Poznań 1929)^[31]
• artykuły sprawozdawcze i programowe w: „Junak”, „Polska Zbrojna”^[32][33]
• 21 artykułów w prasie harcerskiej i w czasopiśmie „Wychowanie Fizyczne i Sport”
• Harcerstwo na martwym tropie. Harcerstwo oniemiałe (Kraków 2014)^[34].

• Krzyż Niepodległości (pośmiertnie, 2 sierpnia 1931)^[35]
• Srebrny Krzyż Zasługi (pośmiertnie, 19 marca 1931)^[36]
• Medal Międzyaliancki (przed 1928)^[37]

• Dyplom zasługi przyznany przez Zarząd Powszechnej Wystawy Krajowej (1929)^[38]

• Tadeusz Chojnacki: Pawełek Alojzy. W: Harcerski słownik biograficzny. Janusz Wojtycza (red.). T. 1. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, Marron Edition, 2006, s. 162–164. ISBN 83-923571-1-6. [dostęp 2024-04-19].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Alojzy Pawełek: Centralna Wojskowa Szkoła Gimnastyki i Sportów w Poznaniu 1921–1929. Poznań: Główna Księgarnia Wojskowa, 1929.
• Alojzy Pawełek – publikacje. worldcat.org. [dostęp 2018-11-19].

• Alojzy Pawełek – publikacje w bibliotece Polona