French
DeutschAntoni Patek – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
 Prawdzic | |
| Data i miejsce urodzenia | 14 czerwca 1811 lub 1812 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 1 marca 1877 |
| Ojciec | Joachim Patek |
| Matka | Anna Piasecka |
| Żona | Marie Adelaide Elisabeth Thomasine Dénizart |
| Dzieci | Józef Aleksander Tomasz, |
| Odznaczenia | |
 | |
Antoni Norbert Patek[1] herbu Prawdzic (ur. 14 czerwca 1811[1] lub 1812[2][3][4] w Piaskach Ziemiańskich[3][a] lub Piaskach Luterskich[2], zm. 1 marca 1877 w Genewie[1]) – polski zegarmistrz, pionier przemysłowej produkcji zegarków, założyciel firmy Patek Philippe & Co. – pierwszej firmy w historii produkującej masowo zegarki kieszonkowe oraz jedne z najbardziej ekskluzywnych zegarków na świecie, działacz polityczny Wielkiej Emigracji.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie szlacheckiej, jego rodzicami byli Anna z domu Piasecka i Joachim Patek herbu Prawdzic[5]. Był wnukiem starosty lubelskiego Wacława Patka[6]. Miał 10 lat[7] gdy przeprowadził się z rodzicami do Warszawy. Gdy w 1827 r. zmarł mu ojciec, musiał podjąć pracę by zarobić na utrzymanie rodziny[7].
W następnym roku, w wieku lat 17, wstąpił do 1 Pułku Strzelców Konnych[7] (oficerem tego pułku i jego późniejszym dowódcą był Franciszek Patek, prawdopodobnie brat przyrodni Antoniego[8]). Gdy w 1830 r. wybuchło powstanie listopadowe Antoni Patek wziął w nim czynny udział. Był dwa razy ranny, dosłużył się stopnia podporucznika Jazdy Augustowskiej, a 3 października 1831 został odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari[7][9].
Po upadku powstania, w 1831 r. udał się do Prus, gdzie z polecenia gen. Józefa Bema zorganizował punkt etapowy dla emigrujących do Francji polskich powstańców. Później przeniósł się do Francji dołączając do grona Wielkiej Emigracji. We Francji pracował w drukarni jako zecer. Po jakimś czasie udał się do Szwajcarii i osiadł na stałe w Genewie, wówczas znaczącym ośrodku rzemiosła artystycznego. Tu początkowo Patek uczył się malarstwa, by potem skupić się na sztuce zegarmistrzowskiej. Zaczął od kupowania mechanizmów zegarków u sławnych genewskich mistrzów, których oprawę w ozdobne koperty zlecał następnie szwajcarskim jubilerom, grawerom, emalierom i miniaturzystom. W 1839 r. we wraz z innym polskim emigrantem Franciszkiem Czapkiem (z pochodzenia Czechem), otworzył manufakturę takich artystycznych zegarków wypuszczając małe serie.
Dzięki Czapkowi, Antoni Patek zaznajomił się z rodziną Moreau i poznał ich siostrzenicę, którą pojął za żonę[7]. W dniu 10 lipca 1839 roku w Versoix, Antoni Patek poślubił Marie Adelaide Elisabeth Thomasine Dénizart, córkę francuskiego kupca Louisa Dénizart z Turynu i jego żony Marie Jeanne, z domu Devimes. Patkowie mieli troje dzieci. Pierwszy syn Bolesław Józef Aleksander Tomasz, urodził się w dniu 16 czerwca 1841 i zmarł 18 września tego samego roku. Kolejne dzieci przyszły na świat po długiej przerwie: syn, Leon Mieczysław Wincenty, 19 lipca 1857 roku oraz córka, Maria Jadwiga, 23 października 1859[10].
W 1844 r. podczas wystawy w Paryżu, gdzie firma Czapek-Patek prezentowała swoje wyroby, Antoni Patek poznał francuskiego zegarmistrza Adriena Philippe’a, który skonstruował mechanizm naciągowy z koronką[7], dzięki któremu nie potrzeba już było używać kluczyka do nakręcania zegarka. Gdy w 1845 wygasła umowa spółki Patek rozstał się z Czapkiem i założył własną firmę. Na stanowisku dyrektora technicznego zatrudnił w niej właśnie Philippe’a[11]. Kapitał założycielski w wysokości 40 tys. franków, który umożliwił rozpoczęcie działalności spółki Patek-Phillippe zgromadził współpracownik Patka prawnik oraz przedsiębiorca Wincenty Gostkowski[12][13].
W 1851 r. spółka zmieniła nazwę na Patek Philippe, a jej współwłaściciele wyznaczyli sobie za cel produkcję zegarków pięknych i najlepszych na świecie. Zamierzenia udawało im się skutecznie realizować. W tym samym roku, 1851, na Wystawie Światowej w Londynie, ich zegarek zakupiła królowa Wiktoria[7], by nosić go jako broszkę przy sukni, firma otrzymała złoty medal. W latach następnych zdobyli kilkaset międzynarodowych nagród i szybko stali się ulubioną manufakturą światowej arystokracji.
W 1868 r. dla węgierskiej hrabiny Koscowicz firma Patek Philippe wykonała jeden z pierwszych na świecie zegarków na rękę[14].
Antoni N. Patek został wyróżniony tytułem hrabiowskim przez papieża Piusa IX. Choć na emigracji pozostał do końca życia, nie zaprzestał interesować się sprawami polskimi – wspierał wydarzenia Wiosny Ludów, opiekował się uchodźcami po klęsce powstania styczniowego i do końca swoich dni pozostał działaczem katolickim.
Po jego śmierci spółka kilkakrotnie zmieniała właścicieli. Od 1929 r. należy do rodziny Sternów[7].
Wśród znanych posiadaczy zegarków firmy Patek-Philippe byli królowa Wiktoria i książę Albert, Zygmunt Krasiński[15], Piotr Czajkowski, Lew Tołstoj, Maria Skłodowska-Curie, Albert Einstein, Niels Bohr, Pius IX, Leon XIII, Walt Disney, Josip Broz Tito, Józef Stalin i Duke Ellington[16].
Upamiętnienia
[edytuj | edytuj kod]Postać Antoniego Patka została upamiętniona:
- Poczta Polska, chcąc uczcić dokonania Polaków na świecie, wprowadziła w roku 2009 do obiegu cztery znaczki. Na znaczku o nominale 1,55 zł. przedstawiono podobiznę Antoniego Norberta Patka[17].
- Antoni Norbert Patek jest patronem Gimnazjum nr 1 w Piaskach w woj. lubelskim.
- Polskie Radio upamiętniło Antoniego Patka w audycji radiowej pt. „Słowo mistrza o patronie bezcennym” nadanej w programie pierwszym 19.02.2013[18]
- Antoni Norbert Patek jest patronem ulicy w Skórzewie, województwo poznańskie[19][20]
- 29 sierpnia 2021 roku w Piaskach Szlacheckich odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Antoniemu Patkowi[21].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zgodnie z księgą parafialną urodził się w Piaskach Ziemiańskich (obecnie Piaski Szlacheckie) w parafii Tarnogóra[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Halina Florkowska-Frančić, Antoni Norbert Patek, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny [dostęp 2023-10-07]. Wersja drukowana: Polski Słownik Biograficzny, t. XXV, Instytut Historii PAN, 1980.
- ↑ a b Patek Antoni Norbert, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-10-07].
- ↑ a b Antoni Norbert Patek. Uczestnik Powstania Listopadowego, Sercem Polak – Przyjaciel Francji, Czech i Szwajcarii [online], Stowarzyszenie Wspólnota Polska, 14 czerwca 2022 [dostęp 2023-10-07].
- ↑ a b Księga urodzeń, [w:] Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Tarnogórze, Archiwum Państwowe w Zamościu, 1812, s. 24, poz. 51 [dostęp 2023-10-07].
- ↑ Polski Słownik Biograficzno-Genealogiczny – Patek.
- ↑ „Gazeta Rzemieślnicza”, 5/1896, 1 lutego 1896.
- ↑ a b c d e f g h Filip Frydrykiewicz, Kawalerzysty Patka zegarki dla królów [online], Rzeczpospolita, 14 czerwca 2012 [dostęp 2024-04-22].
- ↑ Stanisław Małyszko: Zabytkowe cmentarze przy Rogatce w Kaliszu. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2012, s. 253–254. ISBN 978-83-62689-09-5.
- ↑ Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny generałów i sztabs-oficerów tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy armii polskiej w tymże roku Krzyżem Wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Drukarnia Ludowa, Lwów 1881, s. 162.
- ↑ Witold Iwańczak, Zegarmistrz królów, „Niedziela” 11/2014. prawica.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-05)].
- ↑ Wprost 24 – Nakręcana przyjemność.
- ↑ Głębocki 1992 ↓, s. 49.
- ↑ Dąbrowski 1995 ↓.
- ↑ https://www.patek.com/en/company/history#1839-1877
- ↑ 100 wynalazków na stulecie: zegarki Antoniego Patka. Polskie Radio, 29 sierpnia 2018. (pol.).
- ↑ Antoni Patek – zegarmistrz królów. Antiquebiżu.pl, 19 czerwca 2012. (pol.).
- ↑ Poczta Polska, Numer katalogowy 4290 – 4293, data wydania: 28.08.2009.
- ↑ „Słowo mistrza o patronie bezcennym” – reportaż Polskiego radia.
- ↑ Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego – rok 2018 poz. 4435 – Uchwała nr XLII/578/18 Rady Gminy Dopiewo z dnia 28 maja 2018 r. w sprawie nadania nazwy ulicy Antoniego Patka w miejscowości Skórzewo [online], INFOR.PL, 1 czerwca 2018 [dostęp 2021-10-11].
- ↑ Uchwała Nr XLII/578/18 Rady Gminy Dopiewo z dnia 28 maja 2018 r. w sprawie nadania nazwy ulicy Antoniego Patka w miejscowości Skórzewo, [w:] Prawo lokalne » Uchwały Rady Gminy Dopiewo » Kadencja 2014-2018 » Sesja XLII – 28.05.2018, BIP Dopiewo, 1 czerwca 2018 [dostęp 2021-10-11] (pol.).
- ↑ Odsłonięcie tablicy upamiętniającej Antoniego Patka. lubelskie.pl. [dostęp 2021-09-23].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wiesław Głębocki: Zegarmistrzowie warszawscy XIX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10276-4.
- Krzysztof Dąbrowski: Polacy nad Lemanem w XIX wieku. Warszawa: Wyd. Polskiego Tow. Wydawców Książek, 1995, s. 95–99.
- Słownik polskich pionierów techniki. Bolesław Orłowski (red.). Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1984.
- Bolesław Orłowski: Polacy światu. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1987.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dzieje firmy Patek Philippe i jej osiągnięcia
- Historia, daty i informacje o zegarkach. oryginalnezegarki.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-13)].
- Mateusz Perowicz: Od powstańca do zegarmistrza królów. Historia Antoniego Patka (POLACY INSPIRUJĄ). klubjagiellonski.pl, 2019-07-05. [dostęp 2019-07-08].
- Krzysztof Czajkowski: Antoni Patek: powstaniec, emigrant oraz twórca najbardziej znanej firmy zegarmistrzowskiej na świecie. polonika.pl. [dostęp 2022-06-14].