Autonomia – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy znaczenia politycznego. Zobacz też: Autonomia w kontekście religijnym.

Zobacz hasło autonomia w Wikisłowniku

Ten artykuł od 2012-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Pojęcie autonomia pochodzi od starogreckiego αυτονομία, (αὐτονομία) autonomía – możliwość stanowienia norm samemu sobie, samodzielność prawna. Dziś używa się go w zależności od dyscypliny (gospodarka, prawo, polityka) lub kontekstu w znaczeniu suwerenność, niezawisłość, niezależność, samorządność (całkowita lub częściowa). Dotyczy zarówno zbiorowości, jak jednostek (samodzielność w decydowaniu o sobie, w etyce – niezależność od innych norm niż własne sumienie)^[1].

Autonomia polityczna oznacza samozarządzanie częścią lub całością terytorium kraju, w zakresie wyznaczonym przez konstytucję. Inaczej: zasada ograniczenia zakresu ingerencji władz państwa w sferę praw zastrzeżonych do kompetencji organów wyłanianych przez mniejszości polityczne. Dzięki autonomii politycznej władze nie mają pełnej kontroli oraz nie mogą ingerować, wtrącając się do praw zastrzeżonych przez ludzi wyłonionych przez mniejszość polityczną.

Autonomiczne parlamenty i rządy prowadzą działalność pod nadzorem organów centralnych. Statut autonomii jest ustanawiany i uchwalany przez organ ogólnopaństwowy, najczęściej przez parlament.

O powstaniu autonomii decydują m.in.:

1. uwarunkowania geograficzne – wyspiarskie położenie (np. Grenlandia, terytorium zależne Danii)
2. uwarunkowanie historyczne – np. w Szkocji
3. uwarunkowanie narodowościowe – np. w hiszpańskiej Katalonii i Baskonii
4. uwarunkowanie językowe – np. we włoskiej Dolinie Aosty i Friulii, należy tu też Trydent-Górna Adyga
5. uwarunkowanie ekonomiczne – np. na Sycylii i w hiszpańskiej Andaluzji
6. uwarunkowanie geopolityczne – np. w irackim Kurdystanie

W okresie międzywojennym obszarem autonomicznym wchodzącym w skład Polski było województwo śląskie, co określał Statut Organiczny Województwa Śląskiego.

Od autonomii odróżnić należy będące osobnym podmiotem prawa międzynarodowego Wolne Miasto Gdańsk (WMG) którego status regulowała Konwencja polsko-gdańska (1920).

 Osobny artykuł: autonomia prawa.

Autonomia prawa oznacza niezależność prawa od innego rodzaju bytów (np. polityki czy moralności). Problem znaczenia i zakresu autonomii prawa jest bardzo istotny dla teorii, filozofii i socjologii prawa. Szczególnym przypadkiem autonomii prawa jest autonomia prawa podatkowego.

• Terytoria autonomiczne na świecie
• Autonomia Wileńszczyzny
• Autonomia regionalna
• Ruch Autonomii Śląska
• Młodzież Górnośląska
• Śląski Związek Akademicki
• Autonomia uniwersytetów
• Kondominium (kolonia)
• Protektorat
• Niepodległość

• SarahS. Buss SarahS., AndreaA. Westlund AndreaA., Personal Autonomy, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 15 lutego 2018, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-08-11]  (ang.). (Autonomia osobista)