Batalion Szturmowy 16 DP „Grudziądz” – Wikipedia, wolna encyklopedia

Batalion Szturmowy 16 DP „Grudziądz”(batalion piechoty „Grudziądz”)^[a] – improwizowany pododdział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Batalion zorganizowany został 27 sierpnia 1939 roku, w garnizonie Grudziądz z dwóch kompanii strzeleckich pochodzących z nadwyżek 64 i 65 pp oraz z dwóch zmobilizowanych kompanii dyspozycyjnych dowódcy 16 DP ^[b].

Batalion został utworzony z nadwyżek, pozostałych po zmobilizowaniu 64 pułku piechoty i 65 pułku piechoty, oraz zmobilizowanych pododdziałów dywizyjnych 16 Dywizji Piechoty w garnizonie Grudziądz^[1]. Improwizowany z brakami w uzbrojeniu i wyposażeniu. Kompanie sformowane z nadwyżek posiadały broń strzelecką starych wzorów, nie posiadały rkm, granatników, hełmów, łopatek piechoty, masek pgaz., amunicji. Wyposażenie w oporządzenie niekompletne braki ładownic, plecaków, mundury nieodpowiednie. Kompanie dyspozycyjne 16 DP (kompania asystencyjna nr 183 i samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 83) wyposażone kompletnie zgodnie z należnościami mobilizacyjnymi. Formowany w okresie od 27 do 28 sierpnia 1939. Wymaszerował z Grudziądza 28 sierpnia 1939. Wszedł w skład Oddziału Wydzielonego „Jabłonowo”^[2], jako I batalion 208 pp. Batalion po przybyciu do Świecia nad Osą, zajął pozycje obronną na lewym skrzydle I batalionu 14 pułku piechoty, w luce pomiędzy oddziałami 16 DP, a OW „Jabłonowo”.

W kampanii wrześniowej 1939 roku walczył w składzie 208 pułku piechoty, który stanowił trzon Oddziału Wydzielonego „Jabłonowo” Armii „Pomorze”. Batalion 1 września był zgrupowany częściowo w odwodzie dowódcy 208 pp^[3], częściowo natomiast osłaniał lewe skrzydło OW „Jabłonowo”. 1 września w batalionie „Grudziądz” wystąpiły objawy rozprężenia, świadczące o niskim stanie moralno-bojowym. Powodem tego mogło być złe dowodzenie, słabe uzbrojenie i wyposażenie oddziału. Brakowało bagnetów, łopatek piechoty, masek gazowych, ładownic itp. wyposażenia^[4]. W nocy 1/2 września do batalionu przywieziono kilkanaście pistoletów i kilka lkm produkcji niemieckiej w złym stanie technicznym, bez amunicji. 2 września batalion znajdował się pod ostrzałem niemieckiej artylerii, od ostrzału zostało rannych kilku żołnierzy^[5]. O godz. 16.00 na pozycje batalionu uderzyły trzy niemieckie czołgi z niewielką grupą piechoty, batalion wycofał się z linii Świecie n/Osą- Rychnowo, ze stratą 6 żołnierzy rannych, wysadzając most w Świeciu/n Osą. Dalsze niemieckie natarcie zostało powstrzymane przez odwodową kompanię I/14 pułku piechoty. Uaktywniła się niemiecka dywersja. 2/3 września do świtu batalion zluzował w składzie 208 pp, I batalion 14 pułku piechoty na zachodnim odcinku obrony i zajął jego stanowiska^[6]. 3 września od godz. 15.00 kompanie batalionu przy wsparciu 4 baterii 4 pułku artylerii lekkiej broniły mostu nad rzeką Osą uniemożliwiając sforsowanie rzeki przez pododdziały z niemieckiej 228 DP. W późnych godzinach wieczornych batalion wraz z całym 208 pp wycofał się w rejon Osieczek, Brudzawy^[7]. Następnie dalszymi marszami nocnymi batalion przez Kikół i Szpetal Górny dotarł do Włocławka rano 7 września. Po przejściu przez most na Wiśle we Włocławku dotarł do rejonu Kruszyna, gdzie 8 września wraz z improwizowanym IV batalionem 67 pp został rozformowany batalion szturmowy 16 DP „Grudziądz”. Większość żołnierzy przekazano na uzupełnienie piechoty 64 i 65 pp 16 Dywizji Piechoty^[8] i niewielka część dla batalionu ON „Jabłonowo” i batalionu ON „Brodnica”^[9].

Według Grzegorza Ratajczyka^[10]

• dowódca batalionu - kpt. rez. Józef Krakowski
• dowódca 1 kompanii - por. Stefan Woldan
• dowódca 2 kompanii -
• dowódca 3 kompanii - kpt. Tarnawski
• dowódca samodz. komp. km i br. tow. nr 83 – por. piech. Albin Jan Witkowski^[c] †18 IX 1939 Puszcza Kampinoska^[12]

według innych źródeł^[13][14][15]

• dowódca batalionu - kpt. Wilhelm Alfred Tarnawski
• dowódca 1 kompanii strzeleckiej - por. rez. Roman Gliszczyński
• dowódca 2 kompanii strzeleckiej (komp. nadwyżek 65 pp) - por. Stefan Andrzej Woldan
• dowódca 3 kompanii strzeleckiej - por. rez. Eugeniusz Kościałkowski
• dowódca kompanii ckm - ppor. Leon Chwaliński

• Olgierd Borkowski: 16 Pomorska Dywizja Piechoty w wojnie obronnej 1939 roku. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989. ISBN 83-01-08942-3.
• Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
• Przemysław Dymek: Toruńska Dywizja. 4. Dywizja Piechoty w latach 1921-1939. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-202-1.
• Kazimierz Pindel: Obrona Narodowa 1937-1939. Wydaw. Min. Obrony Narodowej. ISBN 83-11-06301-X. Brak numerów stron w książce
• Grzegorz Ratajczyk. Bataliony Obrony Narodowej w okolicach Grudziądza w 1939 roku. „Rocznik Grudziądzki”. XIV, 2001. Grudziądz: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Grudziądzu Muzeum w Grudziądzu. ISSN 0080-4364. 
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Wilhelm Tarnawski: Sprawozdanie z działań wojennych w 1939. [w:] B.I.32/F/2 [on-line]. IPMS, 1945-11-03. [dostęp 2022-10-13].