Batalion ON „Brodnica” – Wikipedia, wolna encyklopedia

Batalion ON „Brodnica”
Brodnicki batalion ON
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1939

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Brodnicki

Dowódcy
Pierwszy

mjr Antoni Fleszar

Ostatni

mjr Jakiw Halczewski

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
bitwa o Pomorze (1–3 IX 1939)
natarcie na Skierniewice (14 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Brodnica, Górzno

Formacja

Obrona Narodowa

Batalion ON Brodnica
Chełmińska ON
Obrona Narodowa w 1939

Brodnicki Batalion Obrony Narodowej (batalion ON „Brodnica”) – pododdział piechoty Wojska Polskiego.

Organizacja i formowanie

[edytuj | edytuj kod]

Pododdział sformowany został wiosną 1939 roku, w Brodnicy, z dniem 31 maja 1939 roku, rozkazem Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych L.1601 z dnia 2 V 1939 w oparciu o 67 Obwód PW. W składzie Chełmińskiej Brygady ON według etatu batalionu ON typ IV. Dowództwo, pododdziały specjalne, pierwsza i druga kompania stacjonowały w Brodnicy, natomiast trzecia – w Górznie[1]. Wg etatu typ IV nie tworzono kompanii ckm. Plutony ckm wchodziły organizacyjnie w skład poszczególnych kompanii jako integralna ich część. Jednostką administracyjną i mobilizującą dla Brodnickiego batalionu ON był 67 pułk piechoty w Brodnicy[2]. 25 sierpnia po zakończeniu mobilizacji alarmowej, batalion został zaprzysiężony. W godzinach popołudniowych pomaszerował wraz z I batalionem 67 pułku piechoty i częścią pododdziałów pułkowych w rejon jezior brodnickich[3]. 30 sierpnia batalion wszedł w skład Zgrupowania „Brodnica” dowodzonego przez dowódcę piechoty dywizyjnej 4 DP płk. dypl. Mieczysława Rawicz-Mysłowskiego. W składzie zgrupowania obsadził linię umocnień polowych na prawym skrajnym skrzydle zamykał szosę i tor kolejowy z Nowego Miasta do Brodnicy oraz wzdłuż toru Brodnica-Lidzbark Welski do Wilamowa. Batalion otrzymał jako wsparcie 9 baterię z III dywizjonu 4 pułku artylerii lekkiej[4]. Ostatecznie 31 sierpnia wieczorem batalion zajmował odcinek dwoma kompaniami Brodnica, Tama Brodzka, Nowy Dwór pod Brodnicą, Wilamowo. 3 kompania „Górzno” w rejonie stacji kolejowej Radoszki, jezioro Gutowo, jako skrajny pododdział Armii „Pomorze” na styku z Armią „Modlin”[5].

Brodnicki batalion ON w kampanii wrześniowej

[edytuj | edytuj kod]

W czasie kampanii wrześniowej walczył w składzie 4 Dywizji Piechoty (Armia „Pomorze”).1 września batalion bronił rejonu od jeziora Zbiczno do Górzna. 1 kompania obsadzała Tamę Brodzką, 2 kompania przesmyk między jeziorami Zbiczno i Bachotek, a 3 kompania broniła Górzna. Plutony: pionierów i zwiadu miały dozorować dalekie przedpole obrony batalionu, pluton przeciwpancerny pozostał do dyspozycji dowódcy batalionu[1]. Wczesnym rankiem 1 września żołnierze batalionu odparli natarcie Grenzwachu i samochodów pancernych. Wieczorem doszło do starć z patrolami niemieckiej 228 Dywizji Piechoty. 3 września 1 kompania ON „Brodnica I” na stanowiskach w rejonie Tamy Brodzkiej została zbombardowana przez lotnictwo niemieckie. 3 kompania przejęła częścią swoich sił stanowiska 81 kompanii kolarzy w Grążawie. Bezpośrednie wsparcie batalionu zapewniała 9/4 pal na stanowiskach ogniowych w rejonie Brodnicy[6]. 4 września w godzinach wieczornych batalion wraz z całym Oddziałem Wydzielonym „Brodnica” wycofał się w rejon Rypina[1]. Jako straż przednia kolumny maszerował brodnicki batalion ON (bez 3 kompanii), a jako straż tylna i boczna od wschodu 3 kompania ON „Górzno” z kompanią zwiadowców 67 pp[7]. Dalszy marsz w zgrupowaniu płk. dypl. Tadeusza Lubicz-Niezabitowskiego, batalion odbywał prawym brzegiem Wisły. O godz. 20.00 5 września pomaszerował w kierunku Lipna, który osiągnięto rano 6 września. Po odpoczynku, po zmierzchu batalion w ramach zgrupowania przemieścił się do rejonu Szpetela Górnego, osiągając go o świcie 7 września. Nocą 7/8 września batalion przeprawił się przez Wisłę przez most we Włocławku i dołączył do 4 DP. Z batalionu ON „Brodnica”, batalionu ON „Jabłonowo” oraz improwizowanego batalionu IV/67 pp utworzono pułk ON pod dowództwem ppłk Bohdana Sołtysa[8]. Nocnym marszem 8/9 września batalion osiągnął rejon Lubienia w składzie pułku ON, a następnej nocy dotarł do lasu koło wsi Ruszki i pozostał w odwodzie 4 DP. 10 września rozformowano batalion IV/67 pp, większość żołnierzy uzupełniła 67 pp, mała grupa Brodnicki i Jabłonowski bataliony ON[a].

W nocy 10/11 września pułk ON ppłk Bohdana Sołtysa maszerował w bocznej kolumnie zgrupowania dowódcy 14 pułku piechoty ppłk dypl. Włodzimierza Brayczewskiego wraz z 7 baterią haubic 4 pal i 81 kompanią km i br. tow. w kierunku przeprawy przez Bzurę w rejonie Soboty[9]. Po osiągnięciu północnego brzegu Bzury pułk ON ppłk Bohdana Sołtysa stanowił odwód dowódcy zgrupowania ppłk. dypl. Włodzimierza Brayczewskiego, natarcie w kierunku dworu Walewice prowadziły siły główne 14 pp. W tym czasie dokonano zmiany dowódcy batalionu dowództwo przejął mjr Jakub Wojnarowski. Ze względu, że natarcie 14 pp zaległo w ogniu niemieckiej obrony nad rzeczką Mrogą, ppłk Brayczewski osobiście wprowadził do walki część swoich odwodów. Wraz z II batalionem 14 pp do natarcia został wyznaczony batalion ON „Brodnica” wzmocniony 81 kompanią km i br. tow. Po silnym przygotowaniu artyleryjskim ataku przez II/4 pal i 4 dywizjon artylerii ciężkiej, o godz.12.00 oba bataliony sforsowały Bzurę na wysokości dworu Sobota, przeszły po groblach stawów Przesławice i zaatakowały folwarki: Przesławice II/14 pp, a Piotrowice Brodnicki batalion ON. Po zdobyciu obu folwarków nastąpiło oskrzydlenie niemieckiej obrony w rejonie dworu Walewice. Podczas walki o folwarki ranny został ppłk. dypl. Włodzimierz Brayczewski[10]. Zgrupowanie 14 pp wraz z batalionem ON „Brodnica” kontynuowało natarcie docierając do wieczora do planowanych obiektów terenowych. Batalion zajął rejon Chruślina i tam zajął obronę. O godz. 20.00 dowódca 4 DP płk dypl. Mieczysław Rawicz-Mysłowski mianował ppłk. Bohdana Sołtysa dowódcą 14 pp, a pułk ON rozwiązał. 12 września o godz. 5.00 rano batalion wyruszył wraz z batalionami 14 pp na nowe stanowiska. O godz. 7.00 pułk zajął nowe pozycje obronne. Brodnicki batalion ON wraz z pododdziałami pułkowymi i I/14 pp stanowił odwód i stacjonował w folwarku Stanisławów[11]. Z uwagi na planowane natarcie sił głównych 4 DP w kierunku Głowna, część sił 14 pp nie uczestniczących w natarciu zajęła do godz. 17.00 ubezpieczenie natarcia na wschodnich i południowo-wschodnich skrajach lasów Stanisławów, a wśród nich batalion ON „Brodnica”. Wieczorem podczas próby dotarcia do walczącego w obronie zdobytych wsi Sapy i Strzebieszów II/14 pp, poległ ppłk Bohdan Sołtys[12].

Z uwagi na zmianę planów operacyjnych, dowódca Grupy Operacyjnej gen. bryg. Mikołaj Bołtuć rozkazał powrót 4 DP na północny brzeg Bzury. 14 pp wraz z batalionami ON, w tym Brodnickim po godz. 5.00 13 września podjął marsz w kierunku mostu na Bzurze w Sobocie. Dowództwo 14 pp objął mjr Jan Łobza. Ok. godz. 12.00 batalion dotarł do przeprawy, a następnie zajął obronę wzdłuż północnego brzegu Bzury na zachodnim skrzydle 14 pp w Sobockiej Wsi. 13 września mjr Adam Fleszar objął dowództwo II batalionu 63 pułku piechoty. Z uwagi na planowane natarcie 4 DP, na zachód od Łowicza przez Bzurę, 14 pp wraz batalionem ON „Brodnica” wykonał marsz w rejon Zduny Parcele, Bogoria Dolna. W tym rejonie przystąpił do organizacji obrony na północnym brzegu Bzury. W I rzucie obrony zajął stanowiska Brodnicki batalion ON w rejonie wsi Wierznowice[13]. 15 września batalion dalej rozbudowywał swoje stanowiska obronne, wystawił placówkę na południowym brzegu Bzury w Mystkowicach.16 września o świcie oddziały niemieckie wyrzuciły z południowego brzegu Bzury placówkę batalionu. Po przełamaniu obrony na odcinku III/14 pp niemieckie natarcie 32 pp wyparło batalion ON „Brodnica” z Wierznowic do Bogorii Dolnej, a z kolei odejście batalionu z Wierznowic, wymusiło wycofanie się III/14 pp do Bogorii Górnej. Obronę Brodnickiego batalionu ON i III/14 pp wspierał II/4 pal ogniem na wprost. O godz. 9.00 pod ogólnym dowództwem mjr. Jana Łobzy, kontratak wykonał na niemiecki przyczółek batalion brodnicki, wraz z batalionami: jabłonowskim i III/14 pp ze wsparciem II/4 pal. Natarcie doszło do wzg. 95 i zaległo w silnym ogniu broni maszynowej i artylerii. Następnie batalion wycofał się do Bogorii Dolnej i zajął tam obronę. Po godz. 15.00 batalion wraz batalionami: II i III 14 pp oraz ON „Jabłonowo” przedarł się do rzeki Słudwi, którą sforsował ok. godz. 16.00 pod osłoną 67 pp. W rejonie Złakowa Borowego ok. godz. 20.00 zbierał rozproszonych żołnierzy i koncentrował swoje pododdziały[14]. Po północy 17 września batalion podjął marsz w kolumnie dywizji za batalionami 14 pp po trasie Sokołów, Kochanki, Witusza. W trakcie marszu batalion był wielokrotnie bombardowany i pomylił kierunki. Rano 17 września dołączył do 64 pułku piechoty w rejonie Czerniewa. Resztki batalionu zostały włączone do 1 kompanii strzeleckiej 64 pp 16 DP[15].


Obsada personalna

[edytuj | edytuj kod]

Obsada we wrześniu 1939[1]:

  • dowódca batalionu – mjr Adam Fleszar [b] † 23 IX 1939 Groty jako dowódca II/63 pp
  • dowódca batalionu – mjr Jakiw Halczewski ps. Jakub Wojnarowski (od 11 IX 1939)
  • adiutant batalionu – ppor. Kazimierz Pfond[18]
  • dowódca plutonu łączności –ppor. Jan Dembek[18]
  • dowódca plutonu zwiadu(kolarzy) – ppor. Jan Karczewski[18]
  • dowódca plutonu ppanc. – chor. Antoni Masłek[18]
  • dowódca 1 kompanii ON „Brodnica I” – kpt. Edward Franciszek Busza
  • dowódca I plutonu – ppor. Bolesław Niewiarowski[19]
  • dowódca II plutonu – ppor. Paweł Klejnowski[19]
  • dowódca III plutonu – ppor. Jan Pyszczyński[19]
  • dowódca plutonu ckm – chor. Józef Dobiegała
  • dowódca 2 kompanii ON „Brodnica II” – por. Stanisław Gajdecki[19]
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Konrad Pipowski
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Konrad Smoczyński
  • dowódca III plutonu – pchor. Dynicki[19]
  • dowódca plutonu ckm – ppor. rez. Kanownik
  • dowódca 3 kompanii ON „Górzno” – por. Witold Kolanowski
  • dowódca I plutonu – ppor. Edmund Kosznik[19]
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Franciszek Dębek
  • dowódca III plutonu – pchor. Jan Bartkowski
  • dowódca plutonu ckm – ppor. rez. Bolesław Starostka
  1. Według K. Ciechanowski „Armia Pomorze 1939” str.278 rozformowanie batalionu miało nastąpić w dniu 8 września w rejonie Kruszyna, wraz z rozformowaniem batalionu szturmowego 16 DP „Grudziądz”.
  2. Adam Fleszar urodził się 12 lutego 1899 roku. Był odznaczony Krzyżem Walecznych, Medalem Niepodległości i Srebrnym Krzyżem Zasługi. Pełnił służbę w KOP na stanowisku dowódcy kompanii granicznej „Smolicze”[16].Pochowany na cmentarzu wojennym w Starych Babicach[17].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Obrona Narodowa 1939 ↓.
  2. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1074.
  3. Dymek 2015 ↓, s. 116.
  4. Ciechanowski 1983 ↓, s. 83-84.
  5. Dymek 2015 ↓, s. 123.
  6. Dymek 2015 ↓, s. 136, 138.
  7. Dymek 2015 ↓, s. 139.
  8. Dymek 2015 ↓, s. 140-144.
  9. Dymek 2015 ↓, s. 149-151.
  10. Dymek 2015 ↓, s. 153-154.
  11. Dymek 2015 ↓, s. 155-156.
  12. Dymek 2015 ↓, s. 157-158.
  13. Dymek 2015 ↓, s. 160-161.
  14. Dymek 2015 ↓, s. 164, 166-168.
  15. Dymek 2015 ↓, s. 168-169.
  16. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 68, 907.
  17. Straty ↓.
  18. a b c d Wultański 1992 ↓, s. 33.
  19. a b c d e f Dymek 2015 ↓, s. 254.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]