Batalion ON „Bydgoszcz” – Wikipedia, wolna encyklopedia

Batalion ON „Bydgoszcz”
Bydgoski batalion ON
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1939

Rozformowanie

1939

Dowódcy
Pierwszy

mjr Jan Gawroński

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
bój na linii jezior koronowskich (2 IX 1939)
bój o przedmoście bydgoskie (2–4 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Bydgoszcz

Formacja

Obrona Narodowa

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

15 Dywizja Piechoty

Skład

typ IV

Obrona Narodowa w 1939
Chełmińska ON

Bydgoski Batalion Obrony Narodowej (batalion ON „Bydgoszcz”) – pododdział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Historia batalionu

[edytuj | edytuj kod]

Batalion został sformowany 2 kwietnia 1939 roku, w składzie Chełmińskiej Brygady ON, według etatu batalionu ON typ IV. Pod względem mobilizacji osobowej i materiałowej przydzielony do 61 pułku piechoty. Batalion był mobilizowany w Bydgoszczy w budynku gimnazjum przy ul. Pierackiego od godz. 6.00 24 sierpnia 1939. 25 sierpnia zakończył mobilizację, 26 sierpnia złożył przysięgę. Wieczorem 27 sierpnia batalion zebrał się w Lesie Gdańskim w pobliżu wiaduktu kolejowego, skąd wyruszył w rejon wyczekiwania. W nocy 27/28 sierpnia zajął rejon dwór Łącznica-Bożenkowo. Przez następne dni prowadzono szkolenie i zgrywanie pododdziałów. Wieczorem 31 sierpnia batalion zajął pozycje obronne[1].

Bydgoski batalion ON w kampanii wrześniowej

[edytuj | edytuj kod]

Podczas kampanii wrześniowej jednostka wchodziła w skład 15 Dywizji Piechoty[2]. Batalion na przedmościu bydgoskim[a] 1 września o świcie wzmocniony 2 kompanią ckm 6 batalionu km i br. tow. obsadził pozycję ryglową na odcinku Witoldowo-Wierzchucice-Wierzchucinek. Ok. godz. 17.00 pododdziały niemieckie przeprowadziły natarcie na przesmyk pomiędzy jeziorami Wierzchucińskim, a Słupowskim broniony przez 1 kompanię batalionu ON „Bydgoszcz“. Natarcie odparto. 2 września Bydgoski batalion ON odparł w ciągu dnia natarcia niemieckiej piechoty w Wierzchucinku, oprócz wsparcia 2 kompanii ckm 6 b km i br.t obronę wspierała bateria 9/15 pułku artylerii lekkiej. W późnych godzinach wieczornych batalion wycofał się na rozkaz po trasie Gogolinek, Tryszczyn do Bożenkowa. Od świtu 3 września batalion zajął obronę na odcinku Nekla-Augustowo-szosa gdańska. Do południa batalion został zluzowany przez 23 pułk piechoty 27 Dywizji Piechoty, znacznie uszczuplony walkami w Borach Tucholskich. Bydgoski batalion ON przeszedł do lasu Osowa Góra. Po południu batalion ON „Bydgoszcz“ wyruszył przez Niemcz, Myślęcinek w kierunku Bydgoszczy. W Bydgoszczy przy wiadukcie przy ul. Stepowej 3 kompanię zaatakowali dywersanci. Po rozbiciu grupy dywersyjnej 3 kompania przez Kapuściska Wielkie dotarła do folwarku Żółwin. Większość batalionu przeszło koło stacji kolejowej Bydgoszcz-Wschód, a następnie ul. Sporną i Toruńską. Przy ul. Toruńskiej batalion ostrzelali dywersanci. Następnie batalion skierował się do Czerska Polskiego[3]. 5 września batalion został rozmieszczony na odcinku północnym w drugim rzucie obrony za 59 pułkiem piechoty we wschodniej części miejscowości Wypaleniska. Rano 6 września niemiecki 121 pp z 50 DP uderzył na stanowiska batalionu I/59 pp, ok. godz. 16.00 przełamał jego obronę i zajął wieś Otorowo. Przeprowadzony kontratak batalionu ON „Bydgoszcz“ i poprowadzony przez płk. Bolesława Mirgałowskiego ze wsparciem dywizjonu II/15 pułku artylerii lekkiej, doprowadził do odrzucenia pododdziałów niemieckich na pozycje wyjściowe i odzyskanie terenu. Ze względu na rozkaz o wycofaniu Armii „Pomorze” w kierunku Sochaczew, Warszawa, 59 pp oderwał się od nieprzyjaciela, a Bydgoski batalion ON stanowił jego straż tylną. Batalion wyruszył po godz. 22.00 po trasie Kabat, Osiek Wielki. W rejonie wsi Kabat znalazł się pod ostrzałem niemieckiej artylerii i poniósł straty osobowe. 7 września w południe batalion dotarł do wsi Zajezierze, gdzie odpoczywał. Nocą 7/8 września w szykach 15 DP batalion podjął marsz obsadzając do rana linię: Kanał Parchański-Bachorze-jezioro Gopło. Kolejnej nocy batalion odbył dalszy marsz przez Murzynno osiągając 8 września Ujmę Dużą nad Kanałem Bachorze. 8/9 września batalion wykonał nocny marsz do okolic Brześcia Kujawskiego[4]. Bydgoski batalion ON wraz z 86 batalionem piechoty spec. stanowiły odwód dowódcy 15 DP, batalion ON „Bydgoszcz“ zajął jako kwaterę cukrownię w Brześciu Kujawskim, 9 września po godz. 22.00 dywizja podjęła dalsze przemieszczanie się w kierunku Chodecz, Lubień Kujawski i Szczutkowo, wraz z nią przemieszczał się batalion. 10 września batalion ON „Bydgoszcz“ znalazł się w zgrupowaniu 62 pułku piechoty w lesie na wschód od Szczutkowa. Tam też przebywał 11 września. Nocą 11/12 września przegrupował się do rejonu Stawu Wielkiego gdzie zajął stanowiska obronne. Przez cały dzień 12 września batalion pozostawał na stanowiskach obronnych podlegając dowódcy 62 pp. 13 września batalion nadal pozostał w zgrupowaniu osłonowym walczącego z niemieckimi pułkami piechoty 122 i 123 ze składu 50 DP polskiego 62 pp jako odwód. Po godz. 22.00 zgrupowanie 62 pp wraz z Bydgoskim batalionem ON wycofało się do sił głównych 15 DP trasą: Kłóbka, dwór Pomorzany, Sokołów do lasów w pobliżu wsi Lubieniek. Po dotarciu w rejon docelowy 14 września batalion ON „Bydgoszcz“ wszedł w skład Zgrupowania batalionów ON płk. Stanisława Siudy[5]. Z dniem 15 września mjr Jan Gawroński objął dowództwo nad odwodem Grupy Operacyjnej gen. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego; w skład odwodu oprócz Bydgoskiego batalionu ON wszedł 83 batalion piechoty. Oba bataliony zajęły obronę w rejonie Korzeń-Antoniów, z zadaniem zaryglowania przesmyku pomiędzy jeziorami Zdworskim i Łąckim[6]. 16 września, po stoczeniu walk osłonowych na stanowiskach obronnych, Bydgoski batalion ON pomaszerował w ślad za 15 DP w rejon Iłowa i dołączył do niej po południu. 17 września, podczas marszu, batalion ON „Bydgoszcz“ został zaatakowany przez zmasowane bombardowania niemieckiego lotnictwa, w wyniku czego uległ rozbiciu[7]. Większość żołnierzy dostała się do niewoli, nieliczni dotarli do broniących się Modlina i Warszawy[8].

Żołnierze batalionu, jako jeńcy, przebywali w dniach 20-21 września 1939 roku na terenie stadionu w Żyrardowie. 21 września wszystkim żołnierzom batalionu kazano wystąpić z tłumu 30 tys. zatrzymanych, obiecując im powrót do domu. Wystąpiło około 200 żołnierzy, których skierowano do Sochaczewa, a następnie Boryszewa. Tam spośród wziętych do niewoli żołnierzy batalionu wytypowano 50, w tym niemal całą kadrę oficerską, po czym postawiono ich przed sądem polowym pod zarzutami złamania konwencji genewskiej poprzez „udział w masakrze ludności niemieckiej w Bydgoszczy”. 22 września 1939 roku zostali skazani na śmierć i tego samego dnia rozstrzelani[9].

 Osobny artykuł: zbrodnia w Boryszewie.

29 grudnia 2015 na kamienicy przy ul. Zamoyskiego 4 w Bydgoszczy odsłonięto tablicę upamiętniającą organizatora i dowódcę batalionu mjr. Jana Gawrońskiego, który od 1931 zamieszkiwał pod tym adresem[10].


Obsada personalna batalionu

[edytuj | edytuj kod]
  • dowódca batalionu – mjr Jan Gawroński[11]
  • adiutant batalionu – ppor. Piotr Modzelewski
  • oficer łączności – ppor. Alojzy Kubacki
  • dowódca plutonu zwiadu – ppor. Michał Żółkiewicz
  • dowódca 1 kompanii – kpt. Roman Kłoskowski
    • dowódca I plutonu – ppor. Stefan Terlecki–Prokopowicz
    • dowódca II plutonu – por. Alojzy Rauer
    • dowódca III plutonu – ppor. Mieczysław Bleja
  • dowódca 2 kompanii – por. Mieczysław Robiński
    • dowódca I plutonu – ppor. Wacław Sajdak
    • dowódca II plutonu – ppor. Jan Skupnik
    • dowódca III plutonu – ppor. Wiktor Stróżyński
  • dowódca 3 kompanii – por. Stanisław Środziński
    • dowódca I plutonu – ppor. Jarosław Rigall
    • dowódca II plutonu – ppor. Marian Kleydziński
    • dowódca III plutonu – ppor. Franciszek Kaczmarek
  • dowódca kompanii ckm – por. Tadeusz Ochodzki
    • dowódca I plutonu – chor. Franciszek Karliński
    • dowódca II plutonu – ppor. Adam Lisiecki
    • dowódca III plutonu – ppor. Kazimierz Skiciński
  1. wieczorem 3 września 1939 kilka pododdziałów batalionu ON "Bydgoszcz" wzięło ograniczony udział w walce niemieckimi dywersantami na terenie Bydgoszczy.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Dymek 2013 ↓, s. 113-117.
  2. Kuczma 2000 ↓, s. 7.
  3. Dymek 2013 ↓, s. 118-124.
  4. Dymek 2013 ↓, s. 125-134.
  5. Dymek 2013 ↓, s. 135-141.
  6. Böhm 1996 ↓, s. 140.
  7. Kuczma 2000 ↓, s. 85.
  8. Dymek 2013 ↓, s. 145, 148.
  9. Jerzy Bartnicki: Bydgoszcz w roku 1939. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, 1985, s. 48.
  10. Odsłonięto tablice pamięci naszego bohatera
  11. Dymek 2013 ↓, s. 192.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jerzy Bartnicki: Bydgoszcz w roku 1939. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, 1985.
  • Szymon Datner: Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach wojennych w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1961.
  • Rajmund Kuczma: „W obronie ojczyzny”. Bydgoski Batalion Obrony Narodowej. Bydgoszcz: Miejski Komitet Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Bydgoszczy, 2000. ISBN 83-912574-9-5.
  • Kazimierz Pindel, Obrona Narodowa 1937–1939, Warszawa: Wydaw. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, ISBN 83-11-06301-X, OCLC 69279234.
  • Tadeusz Radwański, Karpatczykami nas zwali, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1978, wyd. I
  • Przemysław Dymek: 15. Dywizja Piechoty w wojnie 1939 roku.. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Ajaks, Taktyka i Strategia, 2013. ISBN 978-8362046-49-2.
  • Tadeusz Böhm: Bataliony Obrony Narodowej w Wielkopolsce w latach 1936–1939 i ich rola w Kampanii Wrześniowej. Poznań: Wydawnictwo Sorus sp.cyw., 1996. ISBN 83-87133-01-9.