Bronisław Kowalczewski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bronisław Jan Kowalczewski
podpułkownik dyplomowany piechoty podpułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

16 maja 1896
Zgierz

Data i miejsce śmierci

1943
Buchenwald

Przebieg służby
Lata służby

1915–1943

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne
Armia Krajowa

Jednostki

22 Pułk Piechoty
53 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych
3 Pułk Ułanów Śląskich
Biuro Historyczne SG
Dowództwo KOP
Oddział II SG
36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej
Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych
Kwatera Główna NW
Podgrupa „Radom”
5 Małopolski Pułk Strzelców Pieszych

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
kampania wrześniowa 1939
Kampania francuska 1940

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Kawaler Orderu Świętego Sawy (Serbia) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja)
Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych

Bronisław Jan Kowalczewski (ur. 16 maja 1896 w Zgierzu, zm. w październiku 1943 w KL Buchenwald) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Bronisław Jan Kowalczewski urodził się 16 maja 1896 w Zgierzu, w rodzinie Albina, dyrektora gimnazjum w Kielcach, i Jadwigi z Modlińskich[1]. Miał czterech braci: Witolda, Tadeusza, Stanisława i Ignacego oraz siostrę Zofię.

W sierpniu 1915, mając dziewiętnaście lat, wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, a w 1916 roku rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Politechniki Warszawskiej. Rok później został przyjęty do Korporacji Studenckiej „Welecja”. W listopadzie 1918, jako komendant POW na powiat węgrowski kierował akcją rozbrajania Niemców[2].

W listopadzie 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego w stopniu podporucznika i przydzielony do 22 pułku piechoty. W szeregach tego oddziału walczył na wojnie z bolszewikami. Dowodził plutonem, a następnie kompanią piechoty. Został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych[3].

W 1921 został przeniesiony do 53 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Stryju. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 657. lokatą w korpusie oficerów piechoty[4]. W 1924 został odkomenderowany do Biura Historycznego Sztabu Generalnego w Warszawie na stanowisko kierownika referatu. 1 grudnia 1924 został awansowany do stopnia kapitana ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 288. lokatą w korpusie oficerów piechoty[5]. Z dniem 2 listopada 1926 został przydzielony do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza Kursu Normalnego[6]. Z dniem 31 października 1928, po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do Dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza w Warszawie na stanowisko szefa Wydziału Operacyjno-Wyszkoleniowego. W 1930 „z polecenia Wojskowego Biura Historycznego” opracował „Zarys historii wojennej 22-go Pułku Piechoty”. Na przełomie 1930 i 1931 odbył staż liniowy na stanowisku dowódcy kompanii w 23 batalionie granicznym w Oranach. W marcu 1931 został przeniesiony z KOP do Oddziału II Sztabu Generalnego w Warszawie. 17 grudnia 1931 został awansowany do stopnia majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 i 40. lokatą korpusie oficerów piechoty. W 1932 został przeniesiony do składu osobowego Inspektora Armii, gen. dyw. Edwarda Śmigły-Rydza w Wilnie na stanowisko oficera sztabu. W latach 1936–1937 odbył staż liniowy na stanowisku dowódcy III batalionu 36 pułku piechoty Legii Akademickiej w Warszawie. W latach 1937–1939 ponownie pełnił służbę w Generalnym Inspektoracie Sil Zbrojnych. Na podpułkownika awansował ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938.

W czasie kampanii wrześniowej 1 września 1939 został przydzielony do Naczelnego Dowództwa na stanowisko oficera do zleceń Naczelnego Wodza. Od 3 września organizował i dowodził Podgrupą „Radom” w Grupie „Kielce” płk. dypl. Kazimierza Glabisza. Po ciężkich walkach z Niemcami dowodzona przez niego grupa została okrążona, a on sam po wydaniu rozkazu rozproszenia, przedostał się na Węgry, gdzie został internowany.

W czasie internowania na Węgrzech otrzymał imienny rozkaz przedostania się do Francji, gdzie przejął dowództwo 5 Małopolskiego pułku strzelców pieszych. W czasie kampanii francuskiej, jego pułk osłaniał wycofujące się wojsko francuskie. Po ciężkich walkach wraz z 250 żołnierzami został wzięty do niewoli przez Niemców.

Od początku pobytu w niewoli ppłk Kowalczewski włączył się w ruch oporu i został jednym z jego przywódców. Organizował ucieczki i sam brał w nich udział, lecz bez powodzenia. Był osadzony w Oflagu XII A w miejscowości Hadamar pod Limburgiem. 21 lipca 1941 podjął nieudaną próbę ucieczki przez tunel podziemny, za którą został karnie przeniesiony do specjalnego Oflagu IV C Colditz w Saksonii. W Colditz został przyjęty do tajnej Międzynarodowej Rady Ucieczkowej, a także z ramienia Armii Krajowej pełnił funkcje tajnego komendanta obozu. W sierpniu 1943, po kolejnej próbie ucieczki, został przeniesiony do Oflagu VI B Dössel. Także i w tym obozie został powołany przez AK na tajnego komendanta obozu i koordynował prace nad budową tunelu podziemnego. 19 września 1943 uciekło tym tunelem 47 jeńców, w tym 44 oficerów. Niemieckie władze obozowe wraz z Gestapo ostatecznie złapało 37 uciekinierów, którzy zostali zgładzeni w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie. Śledztwo Gestapo wykazało także grupę kierowniczą tej ucieczki, tj. ppłk. Bronisława Kowalczewskiego, mjr. Stefana Pronaszko, kpt. Władysława Wasilewskiego, którzy pozostali w obozie aby dalej kierować pracami organizacji podziemnej. Wydani przez władze obozowe Gestapo wbrew międzynarodowemu prawu jenieckiemu, Konwencji Genewskiej, zostali przetransportowani do obozu koncentracyjnego Buchenwald i tam zgładzeni. Pośmiertnie Bronisław Kowalczewski został awansowany na pułkownika.

Bronisław 27 czerwca 1926 zawarł związek małżeński z Jadwigą ze Skulskich. W 1927 urodziła się córka Hanna, a sześć lat później córka Krystyna. 17 maja 1939 Jadwiga Kowalczewska zmarła[7] podczas porodu trzeciego dziecka. Córki pułkownika wojnę spędziły we Francji. Do Polski powróciły w 1949. Wnuczką Bronisława Kowalczewskiego (córką Krystyny) jest Katarzyna Dowbor[8].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Polak (red.) 1991 ↓, s. 75.
  2. Bronisław Kowalczewski, Zarys historii wojennej 22-go Pułku Piechoty, s. 5.
  3. Bronisław Kowalczewski, Zarys historii wojennej 22-go Pułku Piechoty, s. 25, 66.
  4. Rocznik oficerski 1923, s. 275, 428.
  5. Rocznik oficerski 1924, s. 14, 252, 370.
  6. Rocznik oficerski 1928, s. 136, 210.
  7. Nekrolog. „Polska Zbrojna”. 138, s. 4, 1939-05-19. Warszawa. .
  8. Katarzyna Dowbor - Viva - Viva! - Polki.pl. polki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-09)]..
  9. Dekret Wodza Naczelnego L. 2646 z 28 lutego 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 11 poz. 328
  10. M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  11. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2142 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 65)
  12. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 103 „za zasługi na polu organizacji, wyszkolenia i administracji wojska”.
  13. Dziennik Personalny MSWojsk Nr 19/1929, s. 361.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Bronisław Kowalczewski, Zarys historii wojennej 22-go Pułku Piechoty, Warszawa 1930.
  • Polski Słownik Biograficzny1969, tom XIV/4, zeszyt 63, PAN.
  • Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
  • Jarosław Warzecha (red.): 11 Dzielnych Ludzi, Warszawa 2008, według pomysłu Narodowego Centrum Kultury w Warszawie. Autor tekstu o płk. Bronisławie Kowalczewskim: Michał Laszczkowski.
  • Dwa listy ppłk dypl. Bronisława Kowalczewskiego do gen. bryg. Bronisława Prugara-Ketlinga. Przyczynek do dziejów walk 2 Dywizji Strzelców Pieszych we Francji w czerwcu 1940 r., przyg. A. Wesołowski, Biuletyn Archiwalno-Historyczny CAW Nr 3/32 z 2010.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]