French
DeutschBrygada Ochrony Rządu – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Historia | |
| Państwo | Polska Rzeczpospolita Ludowa |
|---|---|
| Sformowanie | 1944 |
| Rozformowanie | 1965 |
| Tradycje | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | mjr Wasyl Kuczewin |
| Ostatni | płk./gen bryg. Jan Siuchniński |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | Lublin/Góra Kalwaria/Warszawa |
| Podległość | |
Nadwiślańska Brygada Ochrony Rządu – polska formacja wojskowa podległa resortowi spraw wewnętrznych, istniejąca w latach 1944–1965, powstała w wyniku przemianowywania Batalionu Ochrony Rządu PKWN, w 1965 roku przemianowana na Nadwiślańską Brygadę MSW im. Czwartaków AL, a w 1974 roku przeformowana na Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSW[1]. Początkowo stacjonowała w Górze Kalwarii, zaś od 1947 nieprzerwanie w Warszawie. Do jej zadań należała ochrona obiektów rządowych. Żołnierze wzięli też czynny udział w odbudowywaniu i rozbudowywaniu stolicy.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Powołanie w lipcu 1944 Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego spowodowało utworzenie formacji przeznaczonej do jego ochrony. 22 sierpnia 1944 w Lublinie został utworzony Wydział Ochrony PKWN[a][b] i Batalion Ochrony PKWN – z wybranych żołnierzy Wojska Polskiego[5][6]. Rozkaz o utworzeniu Batalionu Ochrony PKWN wydał w Lublinie Stanisław Radkiewicz – kierownik Resortu Bezpieczeństwa Publicznego PKWN[2][7].
Batalion Ochrony PKWN (1944–1945)
[edytuj | edytuj kod]Batalion Ochrony PKWN (Rządu) miał za zadanie ochraniać siedzibę PKWN (najpierw znajdującą się w Lublinie, a później w Warszawie). Siedziba PKWN mieściła się w Lublinie przy ulicy Spokojnej 4 w okazałym gmachu[8].
Na dachach gmachu PKWN i sąsiednich budynków ustawione były działa przeciwlotnicze wobec nękających jeszcze ciągle stolicę tzw. Polski Lubelskiej nalotów ze strony bombowców niemieckich. Atmosfera tchnęła wojną: linia frontu biegła wzdłuż Wisły w odległości zaledwie 50 km od siedziby PKWN.
Operacyjnie Batalion Ochrony PKWN był podporządkowany Wydziałowi Ochrony PKWN przy resorcie Bezpieczeństwa Publicznego[9]. Wydziałem Ochrony PKWN kierował Leon Andrzejewski[10].
Wydział Ochrony Rządu (PKWN) miał za podstawowe zadanie zapewnienie fizycznego i operacyjnego bezpieczeństwa osobistego członków kierownictwa partyjnego i państwowego, podczas gdy Batalion Ochrony PKWN (Rządu) – następnie przemianowywany na Samodzielny Batalion Ochrony Rządu[3] – odpowiadał głównie za ochronę obiektów o szczególnym znaczeniu[3][10]. Był to np. do grudnia 1945 roku ocalały po wojnie budynek gmachu Dyrekcji Kolei Państwowych, w którym mieściła się pierwsza warszawska siedziba centralnych władz państwowych – Krajowej Rady Narodowej oraz Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej Polskiej, następnie przekształconego w Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej[11][12][13].
Samodzielny Pułk Ochrony Rządu (1945–1954)
[edytuj | edytuj kod]10 stycznia 1945 Biuro Polityczne KC PPR podjęło decyzję o dalszej rozbudowie polskich Wojsk Wewnętrznych oraz sformowaniu Pułku Ochrony Rządu[14]. W jego skład weszło 837 żołnierzy z 1 Brygady Wojsk Wewnętrznych[5], zorganizowanej we wrześniu 1944 roku na bazie Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego (PSBS)[c][15]. Zorganizowany pułk otrzymał nazwę Samodzielny Pułk Ochrony Rządu. Pułk funkcjonował w składzie Wojsk Wewnętrznych, ale operacyjnie został podporządkowany Wydziałowi Ochrony PKWN[5]. Zadaniem Samodzielnego Pułku Ochrony Rządu była ochrona obiektów rządowych i specjalnych[16]. Pułk ochraniał m.in. od grudnia 1945 Pałac przy Krakowskim Przedmieściu, gdy Prezydium Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej przeniosło się do niego z gmachu Dyrekcji Kolei Państwowych[17]. Pałac był siedzibą Rady Ministrów do 1953, kiedy to jego funkcję przejął gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów przy Alejach Ujazdowskich 1/3[18]. Wówczas pałac zaczął pełnić głównie funkcje reprezentacyjne[17]. Żołnierze pułku ochraniali też powstały po wojnie i rozbudowany na początku lat 50. XX wieku ośrodek wypoczynkowy URM W-1 w Łańsku.
26 marca 1945 Rada Ministrów Rządu Tymczasowego podjęła uchwałę o przekształceniu Wojsk Wewnętrznych w Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW)[16]. Po reorganizacji Samodzielny Pułk Ochrony Rządu pozostał w składzie jednostek KBW i podlegał pod Departament Ochrony Rządu MBP, a od 1954 roku pod MSW – Departament VIII KdsBP (ds. ochrony rządu) w sprawach związanych z organizacją ochrony stałych i tymczasowych obiektów rządowych[19]. W latach 1945–1947 Batalion Ochrony Rządu, przemianowany na Samodzielny Pułk Ochrony Rządu, stacjonował w Górze Kalwarii[20], następnie w Warszawie[21].
-
Książeczka Wojskowa żołnierza Pułku Ochrony Rządu 1945.
Nadwiślańska Brygada Ochrony Rządu (1954–1965)
[edytuj | edytuj kod]
Po likwidacji MBP 7 grudnia 1954 roku dekretem Rady Państwa i po włączeniu struktur Komitetu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego – Departamentu Ochrony Rządu MBP – do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Samodzielny Pułk Ochrony Rządu przeformowano w nową wojskową formację: Nadwiślańską Brygadę Ochrony Rządu[d], nadal przeznaczoną tylko do ochrony obiektów rządowych[e], z dyslokacją w Warszawie przy ul. Podchorążych 38[24]. Brygada otrzymała kolejne zadanie – ochronę Ośrodka Wypoczynkowego URM W-2 Arłamów, wybudowanego na początku lat 60. XX wieku[25].
Nadwiślańska Brygada MSW im. Czwartaków AL (1965–1974)
[edytuj | edytuj kod]Po rozwiązaniu wojsk Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW) w 1965 roku – przeniesienie do Ministerstwa Obrony Narodowej (MON) – Nadwiślańska Brygada Ochrony Rządu pozostała w bezpośredniej już podległości Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (MSW)[24] i została przemianowana przez Ministra Spraw Wewnętrznych na Nadwiślańską Brygadę MSW im. Czwartaków AL[f][1]. Brygadzie przydzielono kolejne zadania – pełnienie służby ochronno-reprezentacyjnej w trakcie wizyt w Polsce przedstawicieli obcych państw np. zadania związane z ochroną i zabezpieczeniem w 1967 r. wizyty prezydenta Francji Charlesa de Gaulle’a w ramach operacji Uran[26]. W Pałacu w Wilanowie, ochranianym przez Brygadę, gen. de Gaulle miał swoją siedzibę w czasie wizyty[27]. W 1972 r. Brygada wykonywała zadania określone w planie pod kryptonimem AVALA, zatwierdzonym przez Biuro Ochrony Rządu, związane z wizytą Josipa Broz Tito[28].
Honorowa eskorta motocyklowa
[edytuj | edytuj kod]W 1966, w Nadwiślańskiej Brygadzie MSW im. Czwartaków AL powołano honorową eskortę motocyklową, przejmując te zadania od BOR. Zadaniem eskorty były działania reprezentacyjne i ochronne w trakcie zabezpieczania przez Brygadę oficjalnych wizyt, wysokich rangą przedstawicieli obcych państw w Polsce. Pierwszym zadaniem jakie wykonała eskorta była ochrona w 1966 wizyty w Polsce szacha Iranu Mohammada Rezy Pahlawiego[29]. Eskorta przez około 30 lat realizowała zadania podczas wizyt różnych dostojników obcych państw w Polsce. Najważniejszą i najbardziej zaszczytną, było eskortowanie papieża Jana Pawła II podczas jego trzech pielgrzymek do Polski[29].
Eskorta posiadała na wyposażeniu motocykle; Jawa 500 OHC, Ural 650 M-66, Honda CB 450S i Honda CB 750 Nighthawk, składała się z żołnierzy zawodowych Brygady, zarówno oficerów, jak i podoficerów po specjalnym przeszkoleniu[29].
Zależnie od warunków pogodowych eskorta występowała; przy dobrej pogodzie w mundurach galowych, natomiast przy złej w czarnych skórzanych uniformach, z białymi pasami i bronią krótką przy pasie[29].
Kompania specjalna
[edytuj | edytuj kod]Kompania pirotechniczna, utworzona w 1966[30] do rozpoznania i zabezpieczania pirotechnicznego i radiologicznego obiektów rządowych i obiektów specjalnych w Warszawie i na terenie kraju, w ramach działań ochronnych realizowanych przez Brygadę[29].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Imię Czwartaków AL nadano Nadwiślańskiej Brygadzie MSW jako wyraz symbolicznego uznania za wkład w odgruzowywanie po wojnie, a następnie w odbudowę i rozwój stolicy[g][31].
Nie ma w naszym mieście ważniejszej budowy, ulicy czy miejsc wypoczynku, gdzie by się nie znalazła cząstka ich społecznej pracy.(...) Ogółem w latach 1945–1977 żołnierze Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW przepracowali na rzecz Warszawy 8 milionów roboczogodzin.
W 1974 Nadwiślańską Brygadę MSW im. Czwartaków AL przeformowano na Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSW[1].
Dowódcy
[edytuj | edytuj kod]- W 1944 Batalion Ochrony PKWN – mjr Wasyl Kuczewin (ros. Василий Кучевин; ur. 1920[32]; m.p. Lublin, Warszawa)[16][33]. W lipcu 1946 już w randze ppłk odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[34]. W 1948 odkomenderowany do Armii Radzieckiej[32].
- W latach 1947–1948 – mjr/gen. Włodzimierz Muś, dowódca Samodzielnego Pułku Ochrony Rządu[35].
- Od września 1959 roku – płk/gen. Jan Siuchniński, dowódca Nadwiślańskiej Brygady Ochrony Rządu i Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW[31].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W styczniu 1949 roku Wydział Ochrony PKWN został przekształcony w Departament Ochrony Rządu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP), w grudniu 1954 roku został ponownie przekształcony w Departament VIII Komitetu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego, zaś w grudniu 1956 roku został jeszcze raz przekształcony w Biuro Ochrony Rządu MSW[2]. Początkowo służbę w Wydziale Ochrony PKWN pełniło 50 funkcjonariuszy, a po upływie dwóch lat ponad 350 osób[3].
- ↑ W lutym 2018 Biuro Ochrony Rządu (BOR) zostało zastąpione Służbą Ochrony Państwa (SOP). Nowa formacja ma za zadanie chronić najważniejsze osoby i obiekty w kraju, a także posiada uprawnienia operacyjno-rozpoznawcze. Liczbę osób pracujących w SOP oszacowano na 3 tysiące[4].
- ↑ Polski Samodzielny Batalion Specjalny to oficjalna nazwa jednostki umieszczona między innymi na pieczęci urzędowej. Równocześnie stosowano inne nazwy pododdziału: Batalion Specjalny lub Batalion Szturmowy. Ryszard Terlecki utrzymuje, że pododdział powstał w ZSRR jako Samodzielny Batalion Szturmowy, a w marcu 1944 został przemianowany na Polski Samodzielny Batalion Specjalny[15].
- ↑ Wymieniana też często, potocznie bez uzasadnienia, jako 1 Specjalna Brygada KBW lub Nadwiślańska Jednostka KBW; Warszawa[22].
- ↑ Współcześnie tymi obiektami, którym ochronę zapewnia Służba Ochrony Państwa (SOP) są m.in. obiekty służące prezydentowi, prezesowi Rady Ministrów, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych oraz inne obiekty będące siedzibami członków Rady Ministrów, a także placówki zagraniczne Rzeczypospolitej Polskiej[23].
- ↑ Określaną również w adresie do korespondencji jawnej jako Nadwiślańska Jednostka MSW im. Czwartaków AL[1].
- ↑ W związku z tym w języku potocznym nazywani byli też Nadwiślańczykami lub Czwartakami[31].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej. Jerzy Bednarek, Rafał Leśkiewicz (red.). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, s. 42. ISBN 978-83-7629-068-3. [dostęp 2022-11-17]. Cytat: Po likwidacji KBW w gestii ministra spraw wewnętrznych pozostawała Nadwiślańska Brygada MSW im. Czwartaków AL (w korespondencji jawnej określana jako Nadwiślańska Jednostka MSW), zorganizowana Zarządzeniem Nr 0103 Ministra Spraw Wewnętrznych z 1 października 1965 r. oraz kilka innych podporządkowanych jej jednostek wojskowych (batalion łączności, ośrodek szkolenia rezerw, 9. Eskadra Lotnictwa Łącznikowego). Jednostki te miały własny Wydział WSW. W wyniku rozbudowy wojsk podległych ministrowi spraw wewnętrznych 1 września 1974 r. Nadwiślańską Brygadę MSW przekształcono w Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSW. WSW jednostek wojskowych MSW rozformowano 18 kwietnia 1990 r..
- ↑ a b Dariusz Baliszewski: Ilustrowany przewodnik po Polsce stalinowskiej: 1944-1956, Tom 1. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 58. ISBN 83-01-12906-9.
- ↑ a b c Sławomir Gawroński: Media relations służb mundurowych w Polsce: Analiza wybranych formacji. Kraków–Rzeszów–Zamość: Wydawnictwo Konsorcjum Akademickie, 2011, s. 94. ISBN 978-83-62259-33-5.
- ↑ Służba Ochrony Państwa w miejsce BOR. Prezydent podpisał ustawę [online] [dostęp 2018-01-19].
- ↑ a b c Aparat Bezpieczeństwa w Polsce – Kadra kierownicza tom I 1944–1956. IPN Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu. Warszawa 2005 Redakcja naukowa Krzysztof Szwagrzyk U.ISBN 83–89078–94–5 strona 26-28.
- ↑ Rada Naukowa/International Academic Board: prof. dr hab. Piotr Franaszek (Uniwersytet Jagielloński) – przewodniczący/Chairman of the Board. „Rocznik IPN Nr 19 (2021) Aparat represji w Polsce Ludowej 1944–1989”, s. 17, 2021. ISSN 1733-6996.
- ↑ Bogusław Kopka, KSIĘGA BEZPRAWIA str.65-66 Rozkaz nr 6 kierownika Resortu Bezpieczeństwa Publicznego z dnia 21 grudnia 1944 r. o utworzeniu..., „Instytut Pamięci Narodowej”, 2011 [dostęp 2023-01-03].
- ↑ Adam Berger, Garść wspomnień: praca w resorcie ustawodawczym PKWN, „Palestra”, 13 (7) 139, Muzeum Historii Polski, 1969, s. 61.
- ↑ Mieczysław Jaworski: Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, 1945-1965. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1984, s. 98. ISBN 978-83-11-07115-5.
- ↑ a b Cywilne organy bezpieczeństwa państwa – Resort Bezpieczeństwa Publicznego w Lublinie 1944, „Inwentarz Archiwalny”, inwentarz.ipn.gov.pl.
- ↑ Krzysztof Mordyński, Warszawska Dyrekcja Kolei Państwowych – Targowa 74 róg Wileńska 2/4 [online], Fundacja Warszawa 1939 (.pl) [dostęp 2023-01-02] (pol.).
- ↑ Towarzystwo Przyjaciół Pragi, Gmach Centralnej Dyrekcji Kolei Państwowych [online], towarzystwoprzyjaciolpragi.com, 2016 [dostęp 2023-01-02] (pol.).
- ↑ Filip Lech, Braterstwo smutnych i walczących, czyli znikające pomniki [online], culture.pl, 2015 [dostęp 2023-01-02] (pol.).
- ↑ Depo 2012 ↓, s. 128.
- ↑ a b Ryszard Terlecki, Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007, ISBN 978-83-08-04105-5.
- ↑ a b c Uchwała Rady Ministrów RP z 26 marca 1945 o przekształceniu Wojsk Wewnętrznych w Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego; cyt. za: Depo 2012 ↓, s. 125.
- ↑ a b Pałac Prezydencki – tu podpisano Układ Warszawski, tu zbierze się NATO [online], Dzieje. pl, 2016 [dostęp 2023-01-02] (pol.).
- ↑ Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Historia Siedziby Premiera 1953-1996 [online], premier.gov.pl, 2017 [dostęp 2023-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2012-11-12] (pol.).
- ↑ Bogusław Kopka, KSIĘGA BEZPRAWIA – Zarządzenie Przewodniczącego KdsBP str.871-874, „Instytut Pamięci Narodowej”, 2011 [dostęp 2023-01-03].
- ↑ Jerzy Włosiński (płk dyp w st. spocz.): Historia jednostek wojskowych w Górze Kalwarii. archiwum.gorakalwaria.pl. [dostęp 2022-12-22]. (pol.).
- ↑ Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej: stan na dzień 31 grudnia 2008 roku, „Instytut Pamięci Narodowej--Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu”, Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów w Warszawie, 2008, s. 214.
- ↑ Depo 2012 ↓, s. 137.
- ↑ Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji: Służba Ochrony Państwa – zadania. gov.pl. [dostęp 2022-12-26]. (pol.).
- ↑ a b Zarządzenie prezesa Rady Ministrów nr 41 z dnia 24 VI 1965 r. w sprawie zmiany podporządkowania wojsk wewnętrznych; cyt. za: Wygoda i Peterman 2012 ↓, s. 155–158.
- ↑ Dawny ośrodek rządowy [online], Otwarty Przewodnik Krajoznawczy, 17 lipca 2016 [dostęp 2023-01-04] (pol.).
- ↑ Operacja „Uran”. Służba Bezpieczeństwa wobec wizyty Charlesa de Gaulle’a w województwie katowickim w 1967 r. [online], Przystanek Historia [dostęp 2023-01-14] (pol.).
- ↑ Charles de Gaulle w Polsce | France Pologne – Francja Polska | Patrimoines Partagés [online], heritage.bnf.fr [dostęp 2023-01-14].
- ↑ Momčilo Pavloviċ: Polska i Jugosławia w XX wieku. Polityka. Społeczeństwo. Kultura. Rozdział Andrzeja Zaćmińskiego pt. Organizacja i zabezpieczenie wizyt Josipa Broza Tity w Polsce w latach 70. XX w. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, 2018, s. 208–220. ISBN 978-83-8018-212-7.
- ↑ a b c d e Historia NJW MSW. Eskorta motocyklowa. Kompania pirotechniczna [online], wwwkolonr47zzwp.pl.tl [dostęp 2023-11-14] (pol.).
- ↑ IPN BU MSW II 11484, MSW II 13654, Kompania Pirotechniczna Saperów Nadwiślańskiej Brygady Ministerstwa Spraw Wewnętrznych imienia „Czwartaków AL”. Etaty. Zestawienia strukturalne, liczbowe., Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie.
- ↑ a b c Pod honorową eskortą Nadwiślańczyków tarcza zegara zamkowego jedzie na plac Zamkowy. „Stolica: Warszawski Tygodnik Ilustrowany”. 38 (17–09–1978).
- ↑ a b „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu”. Dane z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. ipn.gov.pl.
- ↑ Maria Turlejska: Z walk przeciwko zbrojnemu podziemiu. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1966, s. 96.
- ↑ Odznaczenia Generałów, Oficerów, Podoficerów i Szeregowych Korpusu Bezpieczeństwa Publicznego. Uchwała Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 16 lipca 1946 r. „Monitor Polski”. M.P.1947.15.34. s. prawo.pl (Akty prawne).
- ↑ Muś 1985 ↓, s. 11.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Depo. Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego. „Bezpieczeństwo. Teoria i praktyka”. 1, s. 125–139, 2012.
- W. Muś. Ofiarna służba. W 40. rocznicę utworzenia KBW. „Za Wolność i Lud”. 28 (1125), 1985.
- Jacek Wygoda, Radosław Peterman. Zapomniane organy bezpieczeństwa państwa – Wojskowa Służba Wewnętrzna KBW i WOP, Wojskowa Służba Wewnętrzna Jednostek Wojskowych MSW. „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989”. 1 (10), s. 131–164, 2012. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2022-11-08]. (pol.).