Budziska (powiat przasnyski) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Budziska

osada
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	przasnyski
Gmina	Jednorożec
Sołectwo	Budy Rządowe
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	06-323[2]
Tablice rejestracyjne	WPZ
SIMC	0510787[3]
Położenie na mapie gminy Jednorożec Budziska
Położenie na mapie Polski Budziska
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Budziska
Położenie na mapie powiatu przasnyskiego Budziska
53°09′47″N 21°05′39″E/53,163056 21,094167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Budziska – osada w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim, w gminie Jednorożec^[3][4]. Leży na terenie kurpiowskiej Puszczy Zielonej.

Określeniem budy nazywano prymitywne domy robotników leśnych, którzy pracowali przy wytopie smoły, pozyskiwaniu węgla drzewnego i drewna. Pierwotnie Budziska mogły być osadą zamieszkaną przez takich ludzi pracujących w Puszczy Zielonej. Budami nazywano stanowiska, w których bartnicy stawiali swoje schrony. Do bud, wymienianych w lustracjach dób królewskich, przynależały bory bartników. Budy budowali też strzelcy (osocznicy)^[5].

Osada mogła powstać w czasie, kiedy omawiany teren należał (po III rozbiorze) do Prus Nowowschodnich (departament płocki, powiat przasnyski). Były to dobra rządowe w ekonomii Przasnysz^[6]. Po powstaniu Księstwa Warszawskiego Budziska były częścią departamentu płockiego i powiatu przasnyskiego. W Królestwie Polskim włączono je do województwa płockiego, obwodu przasnyskiego i powiatu przasnyskiego. W 1837 województwa przemianowano na gubernie, w 1842 obwody na powiaty, a powiaty na okręgi sądowe. Od 1867 Budziska znalazły się w gminie Jednorożec, powiecie przasnyskim i guberni płockiej. Od 1919 wieś należała do powiatu przasnyskiego w województwie warszawskim. W 1933 utworzono gromady. Budziska należały do gromady Budy Rządowe (wraz z Budami Rządowymi i Nakłem). Z dniem 1 listopada 1939 do III Rzeszy wcielono północną część województwa warszawskiego, w tym powiat przasnyski i wieś Budziska jako część Rejencji Ciechanowskiej w prowincji Prusy Wschodnie. Gdy w 1944 przywrócono przedwojenną administrację, Budziska należały do powiatu przasnyskiego i województwa warszawskiego. W 1954 zlikwidowano gminy i zastąpiono je gromadami. W 1973 przywrócono istnienie gminy Jednorożec, do której ponownie należały Budziska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. Od 1999 Budziska znajdują się w gminie Jednorożec w powiecie przasnyskim i województwie mazowieckim^[7].

Obraz statystyczny powiatu przasnyskiego z 1815 podaje, że w ekonomii Przasnysz istniała wieś Budy Jednoroyskie^[8]. To późniejsze Budziska^[6]. W 1827 osadę Budziska złożoną z 1 domu zamieszkiwało 9 osób^[9]. Na mapie kwatermistrzostwa, która dla omawianego terenu powstała przed powstaniem listopadowym^[10], widzimy osiedle złożone z kilku domów^[11]. Była to niewielka osada, głównie leśniczówka stanowiąca nadzór nad okolicznymi lasami^[12]. Około 1848 mieszkało tu 35 osób^[6]. O osadzie wspomina Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany w 1882^[13].

Od 1862 osoby z Budzisk uszczęszczały do kościoła w Jednorożcu, który od 1889 był filią parafii Chorzele. Budziska stanowiły jej część. W 1916, kiedy powstała parafia Jednorożec, Budziska włączono w jej granice^[6].

Według spisu powszechnego z 1921 Budziska liczyły 2 domy i 15 mieszkańców^[14].

Około 1928 w Budziskach postawiono murowany budynek dla nadleśniczego. W 1937 przy skręcie do wsi Budy Rządowe postawiono budynek tzw. sekretarzówki (leśniczówka Rupin). Od 1938 był siedzibą Nadleśnictwa Parciaki. Po II wojnie światowej kancelarię nadleśnictwa przeniesiono do murowanego budynku^[15]. Oba budynki istnieją do dziś i są wpisane do gminnej ewidencji zabytków^[16].

Na dzień 25 listopada 2011 we wsi notowano 44 osoby: 23 kobiety i 21 mężczyzn^[7]. Na dzień 31 grudnia 2014 wieś zamieszkiwało 9 osób w wieku przedprodukcyjnym, 41 w wieku produkcyjnym i 3 w wieku poprodukcyjnym, łącznie 53 osoby^[17]. Cztery lata później w Budziskach mieszkały 54 osoby, a w 2019 – 43^[6].

Osada wchodzi w skład sołectwa Budy Rządowe^[18]. Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Floriana w Jednorożcu^[6].

W pobliżu wsi zachował się drewniany krzyż z początku XIX wieku^[19][20].

Na terenie leśnictwa Budziska rośnie modrzew o obwodzie pnia blisko 3 m. Jest też szkółka leśna, sala edukacyjno-turystyczna i zielona klasa^[21].

• 
  Krzyż z początku XIX wieku (prawdopodobnie 1808)
• 
  Grupa ludzi przy przydrożnym krzyżu na tle chaty kurpiowskiej w Budziskach, lata 30. XX wieku
• 
  Siedziba Nadleśnictwa Parciaki w Budziskach
• 
  Budynek leśniczówki Rupin w Budziskach
• 
  Modrzew koło Budzisk – pomnik przyrody
• 
  Las zasadzony w Budziskach w 2018 w celu uczczenia stulecia niepodległości Polski

• Budziska